Uluslararası Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütü, 2021 Basın Özgürlüğü Endeksi’ni açıkladı. Türkiye, 'Belarus sayesinde' önceki yıla göre bir sıra yükseldi ve 180 ülke içinde 153. sırada yer aldı.

Uluslararası Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütü, dünyadaki 180 ülkenin basın özgürlüğü karnesini mercek altına aldığı 2021 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'ni kamuoyuna duyurdu. Geçen yıl 154. sırada yer alan Türkiye ancak bir sıra yükselebildi, o da ülkeyi 27 yıldır yöneten Cumhurbaşkanı Lukaşenko aleyhinde gösterilerde 33 binden fazla kişinin gözaltına alındığı Belarus sayesinde.

“Gazetecilik, Dezenformasyonun Aşısı” başlıklı bir bildiriyle yeni Endeksi’ni duyuran RSF, gazeteciliğin dünyanın yüzde 73’ünde yani 130 ülkesinde kısmi veya ağır kısıtlamalar altında yapılabildiğini bildirdi.

'DEZENFORMASYONA KARŞI GÜVENCEMİZ GAZETECİLİK'

RSF Genel Sekreteri Christophe Deloire açıklamasında “Gazetecilik dezenformasyona karşı en etkili aşı olsa da haber üretimi ve iletimi ne yazık ki çoğu kez politik, ekonomik, teknolojik ve bazen de kültürel aktörlerce engelleniyor. Gazetecilik, dezenformasyonun dijital platformlar ve sosyal ağlar üzerinden hızlı yayılımına karşı, kamuoyu tartışmasının doğrulanmış bilgi çeşitliliğine dayanması için başlıca güvencedir" dedi.

99. SIRADAN 153'E

180 ülkede medyada çoğulculuk, medya ortamı ve bağımsızlığı, oto-sansür ve habere yönelik müdahaleler, yasal çerçeve, şeffaflık, altyapı ve ihlaller gibi onlarca parametrenin katsayı temelinde sıralamaya dönüştürüldüğü çalışma ilk kez 2002 yılında yapıldığında Türkiye 99. Sıradaydı.

Avrupa Birliği üyelik müzakereleri ilerledikçe çelişkili bir şekilde RSF Endeksi’nde gerileme gösteren Türkiye, 2016’da 151, 2017’de 155, 2018 ve 2019’da 157, 2020’de de 154. sırada gösterilmişti. Son iki yılda sıralamada Türkiye açısından gözlenen “ilerleme”, Türkiye’nin önünde yer alan ülkelerde basın özgürlüğü şartlarının daha da ağırlaşmasına karşılık Türkiye’de reform düzenlemelerinin ardından gazetecilerin tahliye edilmesi ve geçmişe göre tutuklamaya değil adli kontrole ağırlık verilmesiyle açıklanıyor.

Bu durumda 2021 Endeksi’nde 153. sıraya yükselen Türkiye, Cumhurbaşkanı sonuçlarına yönelik kitlesel eylemler sırasında habercilere yönelik uygulanan eşine az rastlanır ağır baskılar nedeniyle beş basamak birden gerileyen Belarus’un (158) yerine yerleşti.
Ancak, yargı bağımsızlığına dair ağır sorunlar, habercilere yönelik keyfi tutuklamalar, online haberciliğe yönelik ağır müdahaleler, eleştirel haberciliği hedef alan idari yaptırımlar ve gazetecilere karşı cezasız kalan şiddet Türkiye’ye dair temel sorunlar olarak sıralamada etkili oldu.

AB VE BALKANLAR'DA GERİLEME

Sıralamanın ilk üçü Norveç, Finlandiya ve İsveç “Nordik iyi örnekleri” oluştururken gazetecilere yönelik şiddet olayları iki katını aşan ve keyfi gözaltılara da sahne olan Avrupa Birliği ve Balkanlar gerileme gösterdi.
Örneğin, Almanya (13) pandemi ortamında aşı karşıtı veya komplocu grupların eylemleri sırasında onlarca gazetecinin saldırıya uğraması nedeniyle iki sıra geriledi. Fransa 34, İtalya 41, Polonya 64 (-2), Yunanistan 70 (-5), Sırbistan 93, Bulgaristan 112. Sırada (-1) yer aldı.

RSF açıklamasında, “Avrupa, habercilere yönelik şiddette artış yaşanmasına karşın basın özgürlüğüyle en uyumlu kıta olarak kaldı. Diğer yandan, Avrupa Birliği’nin temel haklar için getirdiği koruma mekanizmaları, Viktor Orban rejiminin Macaristan’da medyaya el koymasına çözüm getirmede ve diğer bazı Orta Avrupa ülkelerinin özgürlük karşısı müdahalelerini durdurmada gecikiyor” denildi.
Avrupa gibi basın özgürlüğüyle uyumlu olsa da son yılda gerileme gösteren bir başka kıta da Amerika (Kuzey ve Güney) oldu. ABD’de (44) Başkan Donald Trump’un son bir yılı, gazetecilere yönelik şiddeti (RSF’nin partner örgütü US Press Freedom Tracker’e göre 400’ü aşkın gazeteci saldırıya uğradı, 130’u gözaltına alındı) rekor seviyelere taşıdı.

İhlaller bakımından Afrika kıtası, özellikle korana virüsü ortamında gazetecilere yönelik şiddetle öne çıktı. Tanzanya’da (124) korona virüsünü “Batılıların komplosu” olarak gösteren ve ondan “dua yoluyla kurtuldukları”nı iddia eden Cumhurbaşkanı John Magufuli, Mart’ta vefat edene kadar pandemi haberciliğini yasaklamıştı.
Doğu Avrupa ve Orta Asya (EEAC), bölgesel düzeyde sondan ikinci konumda yer alırken Asya Pasifik bölgesinde “sansür” virüsü Çin’in (177) ötesine yayılma gösterdi: Pekin’in dayattığı ulusal güvenlik yasası Hong Kong’da (80) gazetecilik üzerinde ciddi bir tehdit oluşturuyor. Bölgesel sıralamada son sırada yer alan ve pandemi şartlarının haberciliği boğmak için fırsata dönüştürüldüğü Ortadoğu ve Kuzey Afrika (MENA) Bölgesi’nde Cezayir 146, Fas 136, Suudi Arabistan 170, Mısır 166 ve Suriye 173. sırada yer aldı.