Ali Rıza Celik

Köylere Nüfus Sayımları İçin Askeri Memur ve Her Köye İki Muhtar tayının amacı ne idi?

1853 yılın Koçgiri açısındaki önemi için kısa ön bilgiler:

Koçgiri tarihinin en önemli kesitlerinden biri 1853 yılı. Bir taraftan Koçgirili önderler üzerine doğrudan baskı kurularak itaat altına alınmaya çalışılırken, diğer taraftan Padişah Abdulmecid talimatıyla Sivas Eyalet Valisi’nin Diyab Ağa öncülüğünde Koçgirili önderler doğrudan siyası muhatap alınıp sözleşmeler yapıldığı bir yıldı.

Bu sürecin devamında 1854 yılında Koçgiri Kazası’nın idari merkezi Zara’ya alınır ve 1855 başında Padişah Abdulmecid iradesiyle Diyab Ağa Koçgiri Kazası’na müdür tayın edilir...

Not: Bundan böyle benzer belgeleri ay ve gün tarihlerine göre sosyal medyamda yayınlayacağım. Belgelerin ayrıntılarına ilişkin 'BELGELERLE KOÇGİRİ...' kitabıma bkz.)

Anadolu Ordusu Komutanlığı’ndan Sivas Valisine 8 AĞUSTOS 1853 tarihli Osmanlı Devleti’nin ıslah politikaları planlarını gösteren bu Sadaret Mektubî Kalemi Umum Vilayet Yazışmaları belgesi Koçgiri Aşireti'nin nüfuslarının yazılması işlemleri için her köye ikişer adet muhtarın tayın edildiği ve uygun görülen askeri idarecilerden seçilmesi hakkında Anadolu Ordusu Komutanlığı’ndan talimat geldiği anlaşılıyor. Yapılan güven sağlanma ve itaat altına alma hareketinin sonucu olarak nüfusun yazılması konusunda belge şu ayrıntılara yer veriyor:

"Düzeltilmeleri ve itaat altına alınmaları sağlanan Koçgiri aşiretinin, nüfuslarının yazılması işlemlerine alıştırılmaları icap edeceğinden, bu işlemlerin olması için memur tayin edilmesi gerekecektir. Bunun için her bir beldeye (köye) ikişer adet muhtar seçilerek atanmıştır. Yapılan bu düzeltme-itaat altına alma ve güvenin sağlanması hareketinin sonucu olarak, her ne zaman olsa nüfuslarının yazılması artık mümkün olacaktır. Bunun için askeri idarecilerden uygun birilerinin seçilerek atanması halinde, bu işlemlere hemen başlanacaktır. Muhtarlara verilecek olan mühürlerin getirilmesi için mühür kütük defterinin sunularak yapılması gerekiyor. Ama vakit geçirmeden ve arzu edilen düzenin sağlanması için, bu mühürlerin o tarafta yaptırılarak bu işlerin yapılmasına başlanılması ifadelerini içeren yazının Meclis-i Vâlâ’ya sunulması, bu işlerdeki amaca ulaşılmada daha uygun olacak. Komutanlığınız tarafından her yönü ile düşünülerek, gereği yerine getirildikten sonra, bunların (aşiretin) her bir hareketi kontrol edilip gerekli uyarıların yapılması ve daha temkinli olunması gerekecek. Durumun zatınıza bildirilmesi hususunun yeniden tekrar edilerek, bu yazının gereğinin yapılmasında gereken çaba ve gayretin esirgenmemesi için küçük bir tezkere-pusula, 08 Ağustos 1853.” (BOA A.MKT.UM.140.24/1, 03 Zilk’ade 1269).

Osmanlıca belgenin transkripti yapıldıktan sonra günümüz Türkçesine sadeleştirilmiş bir şekilde aktarılıyor. Konunun bütünselliği için bkz. Bölüm Beş.