Avrupa Konseyi 2020 Cezaevi İstatistik Raporu'nda (SPACE), Avrupa'da en çok mahkumun Rusya ve Türkiye'deki cezaevlerinde bulunduğu tespit edildi. Türkiye, nüfusa göre mahkum sayısıyla terör mahkumu sayısı listesinde de birinci geldi. Uyuşturucu suçları yine cezaevlerindeki birinci suç unsuru olmaya devam etti. Siber suçlar nedeniyle cezaevlerindeki mahkum sayısı azaldı.

Avrupa Konseyi, 47 üyesindeki 52 cezaevi yönetiminin verdiği bilgiler ışığında hazırladığı yıllık Cezaevi İstatistik Raporu'nu (SPACE) yayınladı. Raporda, Avrupa'daki mahkum sayısında, 2013 yılından bu yana yaşanan düşüşün devam ettiği tespit edildi. Rapora göre, 31 Ocak 2020 tarihi itibariyle, 51 cezaevinde toplam 1 milyon 528 bin 343 tutuklu bulunduğu, bu sayının bir önceki yıla oranla yüzde 1,7 oranında gerilediği belirtildi.

Mahkumların nüfusa oranı geçtiğimiz yıl, her 100 bin kişide yüzde 103,2 oranında gerçekleşti. Bu rakam 2019'da yüzde 106,1; 2020'de ise yüzde 104,3 oranında gerçekleşti. Cezaevindeki mahkum sayısının nüfusa oranı, 2013 yılında her 100 bin kişide 131'e yükselerek rekor kırmıştı. O tarihten itibaren, 2013-2020 yılları arasındaki 7 yıllık süreçte, toplam yüzde 20 oranında gerileme yaşandı.

En fazla mahkum Rusya ve Türkiye'de

Cezaevindeki mahkum sayısı en fazla olan ülkeler arasında Rusya, Türkiye ve Gürcistan ilk üç sırada yer aldı. Rusya'da 519 bin 618, Türkiye'de 297 bin, İngiltere'de 91 bin 870, Polonya'da 74 bin, Fransa’da 70 bin 651, Almanya'da 63 bin 399, İtalya'da 61 bin, İspanya'da 58 bin 372 ve Ukrayna'da 52 bin 609 mahkum cezaevinde bulunuyor.

Rapora göre, Rusya mahkum sayısında birinci sırada yer alsa da, Türkiye, mahkum sayısının nüfusa oranına bakıldığında birinci sırada yer alıyor. Buna göre hapsetme oranları Türkiye'de her 100 bin kişide 357, Rusya'da 356, Gürcistan'da 264, Litvanya'da 220, Azerbaycan'da 209, Çek Cumhuriyeti'nde 197, Polonya'da 195, Slovakya'da 193 ve Estonya'da 184 kişi olarak belirlendi.

Nüfusu 300 binden az olan ülkeler hariç, en az mahkum sayısı ise 100 bin kişiye 45 mahkumla İzlanda'da, 50 mahkumla Finlandiya'da, 59 mahkumla Hollanda ve Norveç'te kaydedildi.

Mahkumların, ceza alma nedenleri ülkelere göre farklılık gösterse de her 100 tutukludan yaklaşık 8'i, başka bir deyişle 81 bin 188 mahkum, tecavüz veya diğer cinsel suçlardan ceza çekiyor. Her 100 mahpusun 3'ü, yani yaklaşık 24 bin kişi, trafik ihlallerinden hapis yatıyor.

Cezaevi yönetimleri 30 bin 524 kişinin ise terörden mahkum olduğunu bildiriyor. Terör suçundan en çok mahkum barındıran ülke sıralamasında 29 bin 827 mahkumla Türkiye açık arayla birinci sırada yer alıyor. Türkiye'yi 292 mahkumla Fransa, 209 mahkumla da İspanya izliyor.

Kalabalık koğuşlar

Genel olarak, Avrupa'daki hapishane yoğunluğu bir önceki yıla oranla sabit kaldı. Bu yılda 14 ülke cezaevi yönetimi aşırı kalabalıktan dolayı zorluklar yaşadıklarını bildirdi. SPACE Raporu'nda ceza infaz kurumlarında 2020 yılında 100 kişilik yer için kalan mahkum sayısı 90,3 olarak tespit edildi. Bu rakam 2019'da 89,5 idi.

Raporda, 31 Ocak 2020 itibariyle, aşırı kalabalık ülkeler listesinde Türkiye 100 kişilik yer için 127 mahkumla birinci, İtalya 120 mahkumla ikinci, Belçika 117 mahkumla üçüncü sırada yer aldı. Bu ülkeleri Kıbrıs ve Fransa 116, Macaristan ve Romanya 113, Yunanistan ve Slovenya 109 ve Sırbistan 107 mahkumla izledi.

Ayrıca, Türkiye'de her cezaevi personeli başına 4,8 tutuklu düşüyor. Raporda Avrupa genelinde her cezaevi personeline ortalama 1,6 mahkum düştüğü, Türkiye'deki 4,8'lik oranın rapor edilen en yüksek rakam olduğu da vurgulanıyor.

Uyuşturucu suçları birinci neden

Avrupa Konseyi'ne üye 47 ülkeye mensup 42 cezaevi yönetiminden gelen bilgilere göre, en sık hapsedilme nedeni uyuşturucu suçları olmaya devam ediyor. Yaklaşık 260 bin mahkum bu tür suçlar için hapis cezası çekiyor ve bu sayı toplam mahkum sayısının yüzde 17,7'sini kapsıyor.

Sık görülen diğer suçlar 199 bin mahkum ve yüzde 13 ile hırsızlık, 169 bin mahkum ve yüzde 12 ile cinayet ve cinayete teşebbüs suçları.

Cezaevinde bulunan her 10 mahkumdan 4'ü ise "cinayet, bedensel zarar, tecavüz ve diğer cinsel suçlarla şiddet içeren soygun" gibi suçlardan ceza çekiyor.

Siber suçlar mahkumiyet oranını azalttı

SPACE projesinin yöneticisi Lozan Üniversitesi öğretim görevlisi Prof. Marcelo Aebi, soygun veya hırsızlık gibi geleneksel suçların sayısındaki azalmayı, özellikle siber dolandırıcılık alanında işlenen suçlardaki artışla açıklıyor. Prof. Aebi, siber suçların daha az mahkumiyete yol açtığını, bu suçların faillerinin genellikle ulusal sınırların dışında bulunduğunu, bu nedenle cezalandırılmalarının da zor olduğunu vurguluyor.

Mahkum anneler ve çocukları

Raporda ilk kez ceza infaz kurumlarında anneleriyle birlikte yaşayan çocuk sayısına ilişkin veriler de toplandı. Bu rakamları veren 37 hapishanede toplam bin 608 çocuk bulunuyor. Avrupa'da 2 milyondan fazla çocuğun cezaevinde bir ebeveyni olduğu tahmin ediliyor.

Cezaevlerinde bulunan mahkumların 87 bin 367'si kadın ve bu rakam toplam mahkum sayısının yüzde 5'ine denk geliyor. Toplam mahkum sayısının yüzde 15,1'i ise yabancı ülke vatandaşlarından oluşuyor.

Avrupa düzeyinde, ortalama hapis süresi yüzde 8,1'den, 2020'de yüzde 7,8'e geriliyor.