Avrupa, 1940'lardan bu yana kıtada görülmeyen bir nüfus artışı yaşamaya hazırlanıyor.

 New York Üniversitesi Uluslararası İşbirliği Merkezi'nde İnsani Krizler programını yöneticisi ve  T. Alexander Aleinikoff ile birlikte “The Arc of Protection: Reforming the International Refugee Regime” kitabının yazarı Leah Zamore, Avrupa’nın Ukrayna savaşıyla iyice belirginleşen mülteci politikasını World Politics Review sitesi için kaleme aldı.

 Siyahların Ukrayna’dan Batı’ya geçmelerine izin verilmediğini hatırlatan yazar, milyonlarca mülteci kabul edecek Avrupa’nın başta Afganistan olmak üzere dünyanın diğer bölgelerinde yaşanan insanlık dramlarına yardımını azaltma riski olduğunu da vurguladı:

Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle ilgili belirsizlikler artmaya devam ederken, bir konu çok açık: Avrupa, 1940'lardan bu yana kıtada görülmeyen bir nüfus artışı yaşamaya hazırlanıyor.

Savaşın başlamasından bu yana tam bir hafta geçti ve şimdiden 1 milyondan fazla Ukraynalı, komşu Polonya, Macaristan, Slovakya, Romanya ve Moldova'ya kaçmak zorunda kaldı. Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler yetkilileri, AB'ye sığınanların sayısının yakında 7 milyonu geçebileceği konusunda uyarıda bulunuyorlar.

Ukraynalıları dünyanın en büyük mülteci grubu haline getirecek böyle bir rakam, pekala hafife alınmış bir rakam olabilir. Rusya'nın 2014'te Kırım'ı çok daha yerel bir şekilde işgal etmesi ve ilhak etmesi 1,5 milyon Ukraynalıyı evlerini terk etmeye zorlamıştı. Bu sefer tüm ülke saldırı altında.

Avrupa, bu ölçeğe yakın bir mülteci hareketini en son 2015 yılında, çoğu Suriyeli mültecinin kıtaya geldiği 2015 yılında görmüştü. O zamanlar, birkaç ülke bu zorluğun üstesinden geldi. Almanya ve İsveç'in dikkate değer istisnaları dışında, Avrupa genel olarak yabancı düşmanlığını körüklerken ve bloğu neredeyse parçalarken, bu göçe insan haklarına beyan ettiği bağlılığı alay konusu eden bir ağır el becerisi ve taşkınlık karışımıyla yanıt verdi.

Ancak, muhtemelen, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin bu sefer benzer düzeyde bir anlaşmazlık çıkmasını umuyorsa, büyük bir hayal kırıklığına uğrayacaktır. Yaklaşan krizin ölçeğine rağmen, AB Ukraynalı mültecileri karşılama niyetinde dikkat çekici bir şekilde birleşti. 

Polonya tek başına bir ile iki milyon arası Ukraynalı’yı almaya hazırlanıyor. Slovakya, ülkeye giriş yapan tüm Ukraynalılara, geçerli seyahat belgeleri olmayanlara bile geçici oturma, ücretsiz sağlık hizmeti ve çalışma izni verileceğini duyurdu. Başbakan Viktor Orban döneminde göçmenlere açıkça düşman olan Macaristan bile topraklarına ulaşan her Ukraynalıyı barındıracak. 

Ukrayna'nın komşuları da bu yükü tek başına omuzlamayacak. Birkaç istisna dışında, Batı Avrupa vize kurallarından feragat ediyor ve geçmiş krizlerin acımasız sınır politikalarını ve sığınma prosedürlerini bir kenara bırakarak Ukraynalılara üç yıllık oturma izni veriyor.

Almanya İçişleri Bakanı Nancy Faeser'in kısa süre önce belirttiği gibi, "Avrupa'da ilk kez yeniden savaş var ve bu aynı zamanda üye ülkeler arasında farklı bir düşünce tarzına da yol açıyor."

Faeser bunu “tam bir paradigma kaymasına” benzetti. Gerçekten de, korkunç bir felaket karşısında kolektif dayanışmanın nadir ve umutsuzca ihtiyaç duyulan bir örneğidir. Ancak bu durum aynı zamanda, çok uzun süredir küresel ve Avrupa mülteci politikasını yönlendiren çifte standardı da pekiştiriyor. 

1951'de kabul edilen BM Mülteci Sözleşmesi, “mülteci” terimini yalnızca II. Soğuk Savaş sırasında, Batılı devletlerin Sovyet genişlemesinden kaçan Doğu Avrupalıları kabul etmeleri olarak tanımladı. Bu tanım, Asya ve Afrika'da yerinden edilen on milyonlarca insanı kapsamıyordu.  Tanım onları da kapsayacak şekilde büyüdü. Yıllar sonra, Avrupalı olmayan mülteciler nihayet bu şekilde kabul edildiğinde, Avrupalılar için iki kademeli sağlam koruma sistemi ve Avrupalı olmayan mülteciler için kapalı kapılar ardındaki politikalar varlığını sürdürdü.

Bu dinamik bugün bir kez daha sergileniyor. Ukraynalıları kollarını açarak karşılamaya hazırlanan aynı AB ülkeleri, şu anda AB sınırlarında can çekişen ve donan çok daha az sayıda Avrupalı ​​olmayan mülteciyi caydırmak için yasal ve fiziksel engeller koymaya devam ediyor. Örneğin Polonya'da sınır duvarları inşa ediliyor ve sınır muhafızlarının rutin olarak Orta Doğulu mültecileri ve göçmenleri Belarus'a geri göndermesine izin veriliyor. 

Güney Avrupa'da, yetkililer mültecileri zorla Libya'ya geri göndermeye devam ediyor. Bu insanlar geri döndüklerinde burada çoğu milis tarafından yönetilen hapishanelere, Avrupalı ​​diplomatların toplama kamplarına benzettiği cehennem gibi hapishanelere düşüyor. Daha geçen hafta, BM Mülteci Ajansı, yasadışı geri göndermelerin ve diğer suistimallerin Avrupa genelinde “normalleştiği” konusunda uyarıda bulundu..

Aynı tutarsızlık, bloğun Ukrayna krizinin kendisine verdiği yanıtta da kendini gösteriyor. Ukrayna'dan kaçmaya çalışan Afrikalı, Asyalı ve Karayipli göçmenlere yönelik ayrımcılık ve şiddete ilişkin raporlar artıyor. Siyah göçmenlerin sınıra giden trenlere binmelerinin yasaklandığını gösteren görüntüler viral oldu.

 “Siyah olduğumuz için geri püskürtüldük” satırlarındaki haber başlıkları çoğalıyor. AB yetkilileri, uyruğu ne olursa olsun, “Putin'in bombalarından kaçmak zorunda kalan herkes açık kollarla karşılanacak” diyerek yanıt verdi. Ancak aksi yönde haberler artmaya devam ediyor.

Uygulamadaki buç ifte standart tesadüfi değil. Bulgaristan Başbakanı Kiril Petkov'un geçtiğimiz günlerde düzenlediği basın toplantısında Ukraynalılara atıfta bulunarak vurguladığı  gibi:

"Bu insanlar zeki, eğitimli insanlar. Kimliğinden emin olamadığımız, geçmişi belirsiz, terörist bile olabilecek insanlar değil. Alışık olduğumuz mülteci dalgası bu değil…” 

Washington Post'a isim vermeden konuşan başka bir Avrupalı yetkili, "Dürüst olmak gerekirse, [Ukraynalılar] Beyaz ve Hıristiyan olduğu için duygu farklı" diyerek aynı fikirde olduğunu ortaya koydu.

Bu, Ukraynalı mültecilerin önemli bir ayrımcılık ve zorlukla karşılaşmayacakları anlamına gelmiyor. Avrupa'nın kendi içsel, köklü toplumsal hiyerarşisi vardır; Avrupalı mültecilerin önceki grupları, başlangıçta memnuniyetle karşılansa da, ev sahiplerinin cömertliğinin zamanla kuruduğunu gördüler.

Ancak şu anda sergilenen belirgin şekilde farklı muamele acil ilgiyi hak ediyor. Batı'nın aşı eşitsizliğine ve COVID-19 pandemisi sırasında gelişmekte olan ülkelere yeterli mali yardım sağlayamamasına ek olarak, iki aşamalı bir mülteci politikası Avrupa içindeki gerilimi azaltabilir, ancak Kuzey-Güney gerilimin giderek tırmanmasına yardımcı olmaz.

Dünya Sağlık Örgütü özel temsilcisi Dr. Ayoade Alakija, Twitter'da yaptığı paylaşımda bu tehlikeye işaret etti:, “Batı, savaş zamanında bile bize temel saygıyı gösteremezlerse, Afrika uluslarından onlarla dayanışma içinde olmalarını isteyemez. Bir salgında görmezden gelindi ve savaşta ölüme terk mi edildi?!!” 

Halihazırda, Gana, Nijerya ve Kenya da dahil olmak üzere, giderek artan sayıda Afrika hükümeti, Ukrayna sınırındaki ayrımcılık raporlarına karşı öfkelerini dile getiriyor. Nijerya Devlet Başkanı Muhammadu Buhari'nin Pazar günü belirttiği gibi, "Bir çatışma durumundan kaçan herkes BM sözleşmesi uyarınca güvenli geçiş hakkına sahiptir ve pasaportlarının rengi veya ten rengi hiçbir fark yaratmamalıdır." 

Bu arada, krizin Avrupa dışında ikamet eden dünyadaki mültecilerin ezici çoğunluğu üzerindeki etkisi de aynı derecede endişe vericidir. Ukrayna'dan çıkış, muhtemelen Avrupa halkları arasında kıtanın gçöe “doyduğuna” dair anlatıları besleyecek ve savunmasız Afganlar ve diğerlerinin yeniden yerleşiminin güvence altına almasını daha da zorlaştıracak. 

Ayrıca, dikkat ve fonlar Rus işgali nedeniyle yerlerinden edilen Ukraynalılara yöneldikçe, Avrupa dışındaki mültecilere yönelik mali yardım da neredeyse kesin olarak azalacaktır. Pandemi kaynaklı ekonomik krizin yanı sıra Ukrayna'daki savaş nedeniyle yaptırımlardan ve arz kesintilerinden kaynaklanan olası ekonomik yansıma da göz önüne alındığında, AB devletleri dış yardım bütçelerini mültecileri yurt içinde barındırma maliyetlerine kaydırmaya muhtemelen daha istekli olacaklar.  Küresel insani doların kabaca yüzde 20'sinin yerel kullanıma yönlendirildiği 2015-2016'ya kıyasla Lübnan veya Uganda gibi ülkelerdeki mültecilere yönelik yardım etmek konusundan uzaklaşacaklar. Benzer bir tablo ve sonuç insani krizin zirve yapmakta olduğu Afganistan'da da karşımıza çıkacak.

Avrupa elbette Ukraynalı mültecilere kollarını açtığı için takdir edilmelidir. Bununla birlikte, Ukrayna krizi, Batı'nın Afrika ve Orta Doğu'daki mevcut krizlere olan ilgisini azaltmak yerine, bize her yerde mültecilerin karşılaştığı korkunç koşulları ve nihayet, hiyerarşisiz bir insancıllığa olan ihtiyacı hatırlatmalıdır.