Müzeyyen YÜCE

Eşit Haklar İçin İzleme Derneği, dezavantajlı grupların adalete erişimi noktasında Türkiye’de faaliyet gösteren hak odaklı sivil toplum kuruluşlarına yönelik saha araştırması yaptı.

Bulgu Araştırma tarafından 111 STK temsilcisi ile yapılan görüşmelerle elde edilen araştırma sonuçları, hak arama noktasında hem STK’lerin hem de başvurucunun yaşadığı sorunları ortaya koydu.

EN SIK KARŞILAŞILAN PROBLEMLER

Raporda STK’lerin hukuki destek sürecinde karşılaştığı sorunlara yer verildi. Buna göre araştırmaya katılan STK temsilcilerinin yüzde 56,4’ü başvurucuların hak arama mekanizmalarına başvuru noktasında isteksiz davrandığını kaydetti. STK’ler açısından en önemli ikinci problemin yüzde 52,6 ile ekonomik zorluklar olduğu ifade edilirken, kuruluşlarının hedef gösterildiğini belirtenlerin oranı da yüzde 39,7 olarak kayıtlara geçti.

Hukuki destek süreçlerinde başvurucuların destek taleplerinden vazgeçtiğini ifade eden STK temsilcilerinin oranı yüzde 38,5 olurken, dava izlemelerinin engellendiğini ifade edenlerin oranı da yüzde 32,1 oldu. Başvurucular ile iletişimde yaşanan aksaklıklar, davalara müdahillik taleplerinin reddedilmesi diğer sorunlar olurken, hiçbir sorun yaşamadığını kaydeden STK temsillerinin oranı da 21,8 oldu.

'EN SIK BAŞVURULAN ADLİ VE İDARİ YOLLAR ARASINDA CİMER VAR’

STK’lerin son iki yılda gelen başvurulara ilişkin adli ve idari yolu kullanma durumları da araştırmada yer aldı. Buna göre STK’ler yüzde 82,6 ile savcılık/ mahkeme yolunu kullanırken, bakanlık, valilik gibi kurumlara başvuru oranı da yüzde 63 olarak kayıtlara geçti. STK’lerin en çok başvurduğu yollar arasında yüzde 28,3 ile CİMER de bulunuyor. Hemen ardından da yüzde 23,9 ile TBMM İnsan Hakları Komisyonu geliyor.

'HAK ARAMAK İSTEYEN YURTTAŞIN KARAKOLDA YAŞADIĞI EN BÜYÜK PROBLEM POLİSİN TUTUMU'

Araştırmada STK’lerin tanıklığında başvurucuların karakol, hastane, adliye, savcılık ve kovuşturma aşamasında yaşadığı sorunların nedenlerine de yer verildi. Buna göre başvurucuların karakolda karşılaştığı en büyük problem yüzde 48,1 ile polislerin olumsuz tutumu.

Hemen ardından bu aşamada sorun yaşanmadığını ifade eden STK temsillerinin oranı da yüzde 38,5 olarak kayıtlar geçti. Şikayet başvurusu alınmadı diyen STK temsilleri yüzde 36,5’lik bir kısmı oluştururken, yetkili memurla görüşülemedi diyenlerin oranı da yüzde 26,9 oldu. Diğer sorunlar arasında ise anadilde tercümen sağlanmaması, kadın hak arama mekanizmasının sisteme işlenmemesi, avukata erişimin kısıtlanması yer aldı.

‘ŞİKAYETLER RAPORA İŞLENMİYOR’

Araştırmada karakolda yaşanan problemlerin yanı sıra hastanede yaşanan sorunların nedenlerine de yer verildi. Buna göre başvurucunun hastanede yaşadığı problemlerin başında yüzde 58,3 ile şikayetlerinin rapora işlenmemesi geliyor. Usule uygun muayenenin gerçekleşmediğini ifade eden STK temsilcilerinin oranı yüzde 52,8 olurken, doktorların olumsuz tutum gösterdiğini belirtenlerin oranı ise yüzde 50. Başvurucuların hastanede yaşadığı sorunlar arasında yüzde 41,7 ile tercüman eksikliği geliyor.

‘BAŞVURUCULAR ADLİYEYE ERİŞİMDE ÇOK BÜYÜK SORUN YAŞAMIYOR’

Başvurucunun adliyeye erişimi noktasında da görüşme sağlanan STK temsilcilerinin yüzde 56,9’u bu alanda herhangi bir sorunla karşılaşılmadığını kaydederken, savcılığın başvurucunun şikayetini almadığını ifade edenlerin oranı yüzde 23,6. Tercüman desteği sağlanmaması, engelli, yaşlılara uygun olmayan fiziki koşullar, şehir merkezine uzak adliye sarayları gibi nedenlerde rapora yansıyan problemler arasında yer aldı.

‘SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA SÜRELERİ UZUN’

Araştırmaya katılan STK temsilcilerinin yüzde 59,7’sine göre başvurucular savcılık aşamasında sorun yaşamıyor. Yüzde 40,3’üne göreyse yaşıyor. Buna göre dosyanın sürüncemede bırakıldığını ifade eden STK temsilcilerinin oranı yüzde 88,7 iken, soruşturma aşamasının çok uzun sürdüğünü belirtenlerin oranı yüzde 86,6 olarak kayıtlara geçti. Araştırmaya göre başvurucunun kovuşturma aşamasında ise yaşadığı en büyük sorun yüzde 81,8 ile hakimin tutumu oldu. Bu aşamada mahkemelerin gerekçeli kararlarının geç geldiğini belirtenlerin oranı yüzde 78,8 olurken, yargılama sürecinin uzun sürdüğünü kaydedenlerin oranı da yüzde 75,8.

‘STK TEMCİLCİLERİNİN YÜZDE 57’SİNE GÖRE DAVALAR ADİL ŞEKİLDE SONUÇLANMIYOR’

STK temsilcilerinin yüzde 57,4’ü takip ettikleri davaların adil şekilde sonuçlanmadığını düşünüyor. Bunun en büyük nedeni olarak da yüzde 42,5 ile yargılamanın eşit ve adil olmadığı gösterildi. Araştırmada davaların adil şekilde sonuçlanmama sebepleri arasında siyasi -politik sebepler, adalete güven sorunu, hakim ve savcıların hür irade ile karar alamaması, cezaların caydırıcı olmaması, kadın haklarında mağduriyetler yaşanması, etkin soruşturma yürütülmesi gibi çok sayıda neden yer aldı.

‘TÜRKİYE’DE ADALETE ERİŞİMİN ZOR OLDUĞUNU SÖYLEYENLERİN ORANI YÜZDE 53’
STK temsilcilerinin takip ettiği davalarda tutuklu yargılanma ve hüküm giyme durumlarında başvurucunun cezaevlerinde iletişim hakkının kısıtlanması, çıplak arama yapılması, işkence-darp olayları, tedavilerin aksaması gibi sorunlar yaşadığı fa kaydedildi. Tüm bu sonuçlar göz önüne alındığında STK temsilcilerinin yüzde 53,2’sine göre Türkiye’de adalete erişim zor.

ArtıGerçek