Ermenilerin "Ruhani Merkezi" olarak kabul edilen Diyarbakır’ın Sur İlçesi’ndeki Surp Sarkis Ermeni Kilisesi, bakımsızlık ve definecilerin tahribatları nedeniyle harabeye dönmüş durumda. Valilik, "özel mülkiyet" nedeniyle restorasyona yeşil ışık yakmazken, Ermeni Vakfı ve kentteki STK’lar Avruğa Birliği’ne fon başvurusu yaptı.

Tarih kaynaklarına göre Osmanlı Devleti himayesinde 1515 yılında Diyarbakır’ın iki büyük okulundan biri olarak inşa edilen Surp Sarkis Kilisesi ve bünyesinde Teoloji (Tanrı Bilimi) derslerinin verildiği okul, definecilerin, tinercilerin ve uyuşturucu bağımlıların mekanı haline geldi. Harabeye dönen tarihi yapıya ait bazalt taşları ve sütunları çalınırken, ayakta kalan sütunlar da yıkılmak üzere.

Diyarbakır’ın tarihi Sur İlçesi’nin Alipaşa Mahallesi’nde bulunan Surp Sarkis Kilisesi’nin mülkiyeti, Ortadoğu’nun en büyük Ermeni Kilisesi olarak bilinen Surp Giragos Ermeni Kilisesi Vakfı’na ait.

Ermeni vakfı: Hendek olaylarında ağır tahribat yaşandı

Independent Türkçe’ye konuşan Vakfın Yönetim Kurulu Üyesi Ohanes Gaffur Ohanyan, 1915 olaylarından sonra kilisenin tahrip edildiğini, 4 bin metrekare üzerine kurulu olan kilise içindeki okulun ve idari binanın kullanılamaz hale geldiğini söyledi. Kilisenin 1935 yılına kadar Çeltik Fabrikası olarak kullanıldığını, daha sonra deve ahırı ve tahıl ambarına dönüştürüldüğünü anlatan Ohanyan, "Uzun yıllardan beri yoksul bir aile kilisenin içerisinde yaşıyordu. Bu ailemiz hem gelen misafirlere rehberlik yapıyorlardı hem de evin geçimini misafirlerin katkılarıyla yapıyordu. Böylelikle kiliseyi de muhafaza ediyorlardı. Vakıf olarak kiliseyi onarmak için girişimler başlatmışken, 2015’te hendek olayları yaşandı. O dönem kilise ağır hasar gördü ve burada yaşayan aile de Sur’dan göç etmek zorunda kaldı. Daha sonra defineciler dadandı. Kilisenin birçok yeri köstebek yuvasına dönüşmüş durumda. Hendek olaylarından sonra kilise içerisindeki sütunlar ve bazalt taşlar çalındı. Ayrıca kilisemiz uyuşturucu ve madde bağımlıların merkezi haline gelmiş durumda" diye konuştu.

Surp Giragos Ermeni Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Ohanes Gaffur Ohanyan / Fotoğraf: Independent Türkçe

Valilik, "Özel mülkiyet" diye restorasyonu gündeme almadı

Kilisenin restorasyonu için Diyarbakır Valisi Münir Karaloğlu ile olumlu bir görüşme yaptıklarını ancak daha sonra "özel mülkiyet olduğu" gerekçesiyle yardım yapılamayacağı bilgisinin verildiğini ifade eden Ohanes Gaffur Ohanyan, "Bir önceki Vali Sayın Hasan Basri Güzeloğlu ile de restorasyon konusunu görüşmüştük. Ancak tüm çabalarımız sonuçsuz kaldı. Şimdi ki Vali Sayın Münir Karaloğlu ile görüştük. Olumluydu, pozitif yaklaştı. Ancak daha sonra Valilik’ten dönüş yaptılar. Özel mülkiyet olduğu için restorasyonu gündeme almadılar" dedi.

Fotoğraf: Independent Türkçe

Dubai'de yaşayan Diyarabakırlı iş kadını restorasyonu üstlendi, ancak...

Restorasyon için ABD’de yaşayan Ermeni cemaatlerle görüştüklerini, en son Dubai’de yaşayan Diyarbakırlı bir iş kadınının restorasyona talip olduğunu vurgulayan Ohanyan, "Biz tam çalışmaları başlatmışken bu kez araya pandemi girdi ve yine ertelendi" dedi.

Fotoğraf: Independent Türkçe

En son Avrupa Birliği Fonu'na başvuru yapıldı

Sur Giragos Ermeni Vakfı’nın restorasyon için çaldığı tüm kapılardan sonuç alınamayınca bu kez Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası ve Mimarlar Odası Diyarbakır Şubesi ile ortak bir proje hazırlanarak, Avrupa Birliği’ne başvuru yapıldı. Projenin onaylanması ile birlikte restorasyon çalışmalarına başlayacaklarını ifade eden Ohanes Gaffur Ohanyan, "Diyarbakır halkına duyarlılık çağrısı yapmak istiyorum. 600 yılı aşkın bir süredir ayakta kalan tarihi bu değerimize hep birlikte sahip çıkalım" diye konuştu.

Fotoğraf: Independent Türkçe

Kilisenin tarihçesi

Kaynaklara göre 1515 yılında inşa edilen Surp Sarkis Ermeni Kilisesi, "Ermenilerin Ruhani Merkezi" olarak kabul ediliyor. 1894’te yaşanan olaylarda tamamen yakılan ancak daha sonra yeniden inşa edilen kilise, Birinci Dünya Savaşı’nda Alman subayları için kışla olarak da kullanılmış. 1914’te 2000 altın ödenerek inşa edilen çan kulesi halk tarafından yıkıldıktan sonra kilisenin bir kısmı Çeltik Fabrikası’na dönüştürülmüş. Halk tarafından "Çeltik Kilisesi" olarak bilinen Surp Sarkis Ermeni Kilisesi, bir dönem deve ahırı ve tahıl ambarı olarak da kullanılmış. 1960’ta da Ermeni Cemaati’ne devredilmiş. 4000 m2 üzerine kurulu olan kilisenin mülkiyeti Surp Giragos Ermeni Vakfı’na ait.