Dersimli Sabriye Tali, Hatice Kutan ve Hıdır Doğan Gaxan’da neler yapıldığını PİRHA’ya anlattı. “İnancımızı yaşatmaya çalışıyoruz” diyen yurttaşlar, pirlerin artık eskisi gibi gelmediğini belirterek, üzüntülerini dile getirdiler. 

Dersim coğrafyası ve Mezopotamya halkları tarafından kutlanan Gaxan yeni yılın gelmesini müjdeliyor. Eski yılı uğurlayıp yeni yılı karşılarken bolluk, bereket için lokmalar pişirilip dağıtılıyor. Köylerde yaşarken kapı kapı tüm evlerin dolaşıldığı bu gelenek şehirlere göçle birlikte şehirlerde de yaşatılmaya çalışılıyor.

Dersimliler, Gaxan’da neler yapıldığını PİRHA’ya anlattı.

“İNANCIMIZI YAŞATMAYA ÇALIŞIYORUZ”

Gaxan geldiğinde eski padişah gidiyor yenisi geliyor, diyorduk” diyen Sabriye Tali, Gaxan’da neler yapıldığını dile getirdi.

Gaxan’da yeni yılı karşıladıklarını söyleyen Tali, “Perşembeyi cumaya bağlayan gece çerağ uyandırırdık, cem tutardık, oruç tutardık. Eskiden Gaxanlarımız güzel geçerdi. Biz büyüklerimizden gördüklerimizi yaşatmaya çalışıyoruz. Eskiden inancımızın ritüelleri çok güzeldi ama şimdi öyle değil artık insanlar inancından, dilinden vazgeçmiş. Eskiden pirlerimiz, rayberlerimiz gelirdi ve ritüellerimizi yerine getirirdik ama şimdi hiçbiri yok. Ben 47 yıldır Avrupa’da yaşıyorum orada ritüeli daha rahat yerine getiriyorum ama burada öyle değil” dedi.

“ESKİDEN GAXAN’DA PİRLER, RAYBERLER EVİMİZE GELİRDİ”

Hatice Kutan ise, “Kavut yapardık, cevizimizi ve dutumuzu dövüp yemeğini yapardık. Herkes kendi durumuna göre bir şeyler yapardı. Yemekler hazırlanır, kurbanlar pişirilirdi herkes toplanıp yerdik. Evli kız çocukları olanlar kızlarına niyaz yapardı, çorap alırdı” diye belirtti.

Kutan Gaxanla ilgili konuşmasına şöyle devam etti:

“Köyde evler birbirine yakındı bir tanesi belirlenip oraya gidilirdi. Zırfet yaparken üç tane çubuk belirlenirdi bir tanesini şans olarak seçerdik. Daha sonra zırfetin içerisine koyardık, o çubuk kime denk gelirse o yılı şanslı geçirirdi. O dönemin insanları her şeyi kendisi üretirdi. Buğdayla nohutu pişirip hedik yaparlardı. Bir teneke buğday ve arpayı pişirirlerdi. Cuma sabahı bütün hayvanlara verirlerdi yesinler diye. Eskiden Gaxan’da pirler, rayberler gelirdi herkes onların etrafına toplanırdı. Gulbanglarını alıp, yemeğimizi yapıp duamızı alırdık, kimin evine gidilmişse o eve bereket gelirdi. Ama artık pirler, rayberler gelmiyor, evimize bereket gelmiyor. Şimdi artık rayberin yolu olsa da ben gidip onu ziyaret etsem diye arzu ediyorum” dedi.

“GAXAN ARTIK ESKİSİ GİBİ DEĞİL”

Gaxan’ı aralık ayının son çarşambasında yaptıklarını söyleyen Hıdır Doğan, “Genelde yağlı ekmekler pişirilir, dua edilir, bir demet çalı çırpı getirilip renkli iple bağlanarak ‘Yaban hayvanının ağzı bağlansın, düşmanın, kötülüğün ağzı bağlansın’ diye yapardık. Gaxan yeni yılın hayırlı uğurlu geçmesi dileğiydi. Ama artık Gaxan eskisi gibi değil unutuldu, herkes yılbaşını kutluyor artık” ifadelerini kullandı.

Cihan BERK-Nuray ATMACA/DERSİM