İnsan Hakları Derneği Diyarbakır Şubesi, 2024 yılının ilk 6 ayında Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde tespit ettikleri ihlallere dair raporunu açıkladı.

İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi, 2024 yılının ilk 6 ayına dair hazırladıkları Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin insan hakları ihlalleri raporunu açıkladı.

İHD Diyarbakır Şubesinde açıklanan raporda, bilançoyu İHD Bölge Temsilcisi Mehmet Tahir Saçaklı, değerlendirmesini ise İHD Genel Başkan Yardımcısı Rümeysa Deniz Kaya anlattı.

Raporda, hak ihlalleri şöyle sıralandı:

Yaşam hakkı ihlalleri

·       Bölge kentlerinde “keyfi öldürme, silah ve orantısız güç kullanma, dur ihtarına uymama” yargısız infaz” sonucu kolluk güçleri tarafından açılan ateşle 1 yurttaş yaşamını yitirdi, 4 yurttaş çeşitli şekillerde yaralandı.

·       Bölge hapishanelerinde 3 mahpus hastalık sonucu hayatını kaybetti, 2 mahpusun intihar ettiği iddia edildi.

·       Resmi hata ve ihmaller sonucu en az 18 yurttaş yaşamını yitirirken en az 76 yurttaş çeşitli şekillerde yaralandı.

·       En az 4 kolluk görevlisi intihar iddiasıyla ve şüpheli şekilde yaşamını yitirdi.

·       Saldırılarda en az 2 siyasi parti üyesi yaşamını yitirirken, 25 kişi ise çeşitli şekillerde yaralandı. Haber takibi yapan en az 5 gazeteci sözlü ve fiziksel saldırıya maruz kaldı. En az 2 sağlık görevlisi, 1 işçi ve 1 öğrenci fiziksel saldırıya uğrayarak yaralandı.

·       Bölge kentlerinde ve sınır ötesi çatışmalarda en az 21 kolluk görevlisi yaşamını yitirirken, 20 kolluk görevlisi de yaralandı. Aynı çatışmalar sonucu en az 44 silahlı militan yaşamını yitirdi.

·       Kırsal çatışma alanlarında bırakılan patlayıcılar ve mayın patlaması sonucu 1’i çocuk 2 yurttaş yaşamını yitirirken, yine 1’i çocuk 2 yurttaş yaralandı.

·       Bölge kentlerinde 8 çocuk, 19 kadın, 6 erkek olmak üzere; en az 33 yurttaş şüpheli şekilde yaşamını yitirdi.

Çatışmalı ortamda meydan gelen ihlaller

·       Bölgede 5 kent ve bağlı ilçe sınırlarında bulunan yüzlerce alan 21 defa özel güvenlik bölgesi ilan edildi.

·       1 kente 1 defa sokağa çıkma yasağı ilan edildi.

·       Örgüt militanlarına ait en az 1 cenaze ailesine teslim edilmedi. 3 militanın cenazesi çeşitli girişimlere rağmen ailelerine geç teslim edildi. 1 mezarlığa saldırı gerçekleşti.

Kadınların yaşam haklarına yönelik ihlaller

·       Ev içi şiddet sonucu en az 30 kadın yaşamını yitirdi, 8 kadın yaralandı.

·       Toplumsal alanda uğradığı saldırı sonucu en az 10 kadın yaşamını yitirdi, 4 kadın yaralandı. En az 1 kadına yönelik cinsel saldırı gerçekleşti.

Çocukların yaşam yaklarına yönelik ihlaller

·       Ev içi şiddet sonucu en az 7 çocuk yaşamını yitirdi.

·       Toplumsal alanda şiddet sonucu en az 2 çocuk yaşamını yitirdi, en az 2 çocuk yaralandı.

·       Toplumsal alanda en az 15 çocuk cinsel istismara maruz kaldı, 1 çocuk alıkonuldu.

İşkence yasağına yönelik ihlaller

·       Bölgede en az 11 yurttaş gözaltında, 36 yurttaş gözaltı yerleri dışında (sokak, ev baskını) işkence ve kötü muameleye maruz kalırken, en az 48 mahpus hapishanelerde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.

·       En az 3 yurttaş, kolluk görevlilerinin ajanlık dayatmalarına maruz kaldı.

Kişi özgürlüğü ve güvenliğine yönelik ihlaller

·       Bölge kentlerinde en az 88’i çocuk 1164 yurttaş gözaltına alındı.

·       4’ü çocuk en az 165 yurttaş tutuklandı. En az 3 yurttaş hakkında ev hapsi kararı verildi.

·       Bölgede en az 527 ev/iş yeri baskına uğradı.

Düşünce ve İfade özgürlüğüne yönelik ihlaller

·       Bölgede en az 4 etkinliğin gösterimi yasaklandı.

·       74 soruşturma dosyasında en az 520 yurttaş hakkında soruşturma başlatıldı.

·       10 dava dosyasında 39 yurttaş hakkında dava açıldı.

·       Aralarında siyasetçi, gazetecilerin bulunduğu 13 dosyada 56 yurttaş hakkında değişik hapis ve para cezaları verildi.

·       3 siyasi parti binası, 1 gazete, 1 belediye binası saldırı veya baskına uğradı.

Toplantı ve gösteri özgürlüğüne yönelik ihlaller

·       Kolluk görevlileri tarafından en az 34 toplantı ve gösteriye müdahale edildi.

·       Valilik ve kaymakamlıklarca en az 2 toplantı ve gösteri iptal edildi.

·       Valilikler, 56 defa toplantı ve gösteri yürüyüşlerine dair yasaklama kararı verdi.

Hapishanelerde yaşanan hak ihlalleri

·       Hapishanelerde en az 44 mahpus istekleri dışında, gerekçe gösterilmeden veya çeşitli gerekçelerle başkaca hapishanelere sevk edildi.

·       En az 116 mahpusun sağlık hakkı, en az 1 mahpusun aile görüşü hakkı ihlal edildi.

·       65 mahpus hakkında soruşturma başlatıldı, 4 mahpusa disiplin cezası verildi.

·       7 mahpus tecrit ve izolasyona maruz kaldı.

·       22 mahpusun infazı çeşitli gerekçelerle (kurula çıkmadığı, disiplin cezası, pişman olmadığı, dini ve milli günlerde törene katılmadığı) ertelendi.

   Ekonomik ve sosyal haklara yönelik ihlaller

·       İş güvenliğinin sağlanmadığı çalışma koşullarında yaşanan kazalarda en az 29 işçi yaşamını yitirdi, 1’i çocuk 20 işçi yaralandı.

·       En az 1 kişi görevinden alındı, en az 3 kişi hakkında idari soruşturma başlatılarak sürgün edildi.

Kayyım atamaları

·       Bölgede 1 belediyeye kayyım atandı. 4 belediye hakkında idari soruşturma başlatıldı.

·       En az 9 belediye eşbaşkanının pasaportuna emniyet genel müdürlüğü talebiyle “genel güvenlik” tedbiri konuldu. 1 belediye eşbaşkanı hakkında cumhurbaşkanına hakaret soruşturması açıldı.

Sağlık hakkı ihlali

·       En az 416 yurttaşın sağlık hakkı ihlal edildi.

Çevre haklı ihlali

·       Bölgede en az 5 orman yangını ve ağaç kesimi meydana geldi.

·       En az 1 yurttaşın konut hakkı ihlal edildi.

“İhlaller yoğunlaşarak ve sistematik şekilde devam etti”

İHD Genel Başkan Yardımcısı Rümeysa Deniz Kaya, otoriter politikalar ekseninde uygulamaların sürdüğü Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde 2024 yılı ilk 6 aylık döneminde insan hakları ihlallerinin yoğunlaşarak ve sistematik bir şekilde devam ettiğini söyledi.

Birçok yurttaşın muhalif kimliğinden dolayı ekonomik-sosyal haklarından mahrum bırakıldığını söyleyen Kaya, sözlerine şöyle devam etti:

“2024 yılı ilk 6 ayı içerisinde coğrafyamızda meydana gelen yaşam hakkı ihlalleri tablosuna bakıldığında önlenebilir ölümlerde ciddi artış olduğu görülecektir. Yine bölgede Kürt meselesinin çözümsüz bırakılması nedeniyle devam eden çatışmalı ortamın neden olduğu yaşam hakkı ihlalleri de tüm can yakıcılığı ile sürüyor.

Hapishanelerdeki ihlaller de belirgin olarak artmaya devam etti. Hapishanelerde devam eden tecrit ve izolasyon, işkence ve kötü muamele yasağının ihlali, sevk/sürgünler, haber alma ve verme hakkının engellenmesi, infaz uzatma/yakma uygulamaları, tedavi hakkının engellenmesi, yaşam hakkı ihlalleri gibi birçok hak ihlalinin gerçekleştiği; ihlali gerçekleştiren kamu görevlilerinin ise etkin bir idari ve adli soruşturmadan geçirilmedikleri veya yargılanan kamu görevlilerinin cezasızlık politikasının sonucu olarak hiç ceza almadıkları veya verilen cezaların ihlallerin gerçekleşmesini engellemediği tarafımızca defalarca tespit edildi.”