Altı ton alüminyum macunun sipariş edildiği bir telefon görüşmesi, 78 ton gıda katkı maddesiyle ilgilenen bir gübre satıcısı, Amerika Birleşik Devletleri'nden (ABD) yönlendirilen İngiltere merkezli bir şirket ve siparişlerin hesabını kapatan bir Türk.

Bunlar IŞİD'in, silah cephaneliğinin bileşenlerini yıllardır organize ettiği eylemlerinden bazıları. Bu ticari hareketler başlangıçta fark edilmemişti, çünkü gözlemciler IŞİD'in erken yükseliş döneminde dinamizm, kararlılık ve ustalık içinde örgütlendiğinin farkına pek de varamamıştı. Ancak IŞİD, bu süre içinde kurduğu tedarik ve teknisyen ağıyla zengin bir silah cephaneliğine sahip oldu.

Londra merkezli Çatışma ve Silanlanma Araştırmaları Ensitüsü (CAR) IŞİD'in nasıl silahlandığını inceleyen bir araştırma yaptı. IŞİD'in silah yapımı için malzeme satın aldığı şirketlerin Suriye-Türkiye sınırında yoğunlaştığına işaret edilen araştırma, "kırmızı bayrak" olarak adlandırılan göstergelerin takibiyle hazırlandı. Uzmanlar, gerçek kimliği tespit edilemeyen müşterilerle hassas bölgelerdeki şirketlerin (özellikle Türkiye-Suriye sınırındaki), faturalarının kimler tarafından kapatıldığı ve havale yöntemlerini mercek altına aldı.

IŞİD'in 2014 yılında Irak ve Suriye'deki kontrol alanını genişletmesini sağlayan bu silahlar, daha sonra uluslararası ittifak tarafından peyderpey imha edildi.

Türkiye-Suriye sınırı

Araştırmaya göre Türkiye-Suriye sınırı, IŞİD'in ikmal merkeziydi. IŞİD'ın adamlarının bölgedeki şirketlerle sahte kimlikle irtibata geçtiği ve bu şekilde silah ve patlayıcı madde için ihtiyacı olan malzemeleri satın aldığı belirtiliyor. Araştırmayı hazırlayan uzmanlar, şirketlerin aslında ne tür müşterilerle iş yaptıklarını bilmeden siparişleri kabul ettiğini de özellikle vurguluyor.

Uzmanlar, IŞİD'in silahlanma ağını yıllar boyunca saklayabilmesinin başarısını da aracı olarak kullandığı kişilerin kimliklerini gizlemesi ve kurduğu ağın karmaşık olmasından kaynaklandığına dikkat çekiyor. Aracı olarak görevlendirilen kişilerin, malzeme satın aldıkları şirketlerle sahte e-posta hesapları ya da internetteki ses yazılım programları üzerinden iletişime geçtikleri belirtiliyor.

Arşiv - Irak'ın Telafer kenti yakınlarındaki IŞİD'e ait cephanelikte, silah ve patlayıcı yapımı için kullanılan kimyasal maddeler - (2017)

Araştırmanın sonuçlarını değerlendiren Londra merkezli King's College'in terörizm uzmanı Prof. Dr. Peter Neumann da IŞİD'in silah edinme eylemlerini kasıtlı olarak sadece bir bölgede organize ettiğini belirterek, bu taktiğin Çinli devrimci Mao Zedong ve Küba'nın devrimci lideri Che Guevara'nınkiyle de benzeştiğine ifade ediyor.

Ödemeler nakit para transferiyle yapıldı

Araştırmada ödemelerin ise uluslararası aracılar üzerinden nakit para transferiyle yapıldığı tespit edildi. Bunun için dünyanın çeşitli bölgelerindeki para transfer hizmeti sunan şirketlerin kullanıldığına işaret eden uzmanlar, para trafiğinin izini Asya ülkelerine kadar sürdü.

DW'ye yaptığı değerlendirmede, söz konusu araştırmanın IŞİD'in silahlarının sanılandan başka bir kaynağı olduğunu ortaya çıkardığını söyleyen Neumann, "Başlangıçta, silahların büyük bir bölümünün Körfez ülkelerinden geldiği tahmin ediliyordu. Oysa bu silahları aslında kendilerinin imal ettiği görülüyor" diye konuştu. Neumann, IŞİD'in cephaneliğinin bir diğer kaynağının da Suriye ve Irak ordularından elde ettiği silahlar olduğuna işaret etti.

"Türkiye cihatçılara göz yumdu"

Prof. Dr. Peter Neumann, IŞİD'in Türkiye'de yıllar boyunca tedarik ağı kurabilmesinin ise şaşırtıcı olmadığı görüşünde. "Ankara, IŞİD'in oluşum sürecindeki dinamizmine diğer ülkeler kadar şaşırmıştı. Ancak IŞİD, Türk hedeflerine saldırmıyordu, hükümet de bu nedenle cihatçılara göz yumdu" diyen Neumann, IŞİD'in Suriye'de Kürtlere karşı savaştığınu, bunun da göz yumulmasına başka bir neden oluşturduğunu ifade etti. Neumann, ancak 2015'te IŞİD'in daha agresifleşmesi ve güçlenmesiyle Ankara'nın tutumunu değiştirdiğini söyledi.

IŞİD, bugün büyük ölçede zayıflatılmış durumda. Ancak örgütün yine de silah sahibi olmaya çalıştığını ve elinde hala bazı hafif silahlar bulunduğunu vurgulayan "europarabtc.com" adlı internet sitesinin kurucusu ve terörizm araştırmacısı Jassim Mohamad, "IŞİD'in ağını ve mali kaynaklarını tüm dünyada kaybettiğinden yola çıkılıyor. Ama bazı potansiyel oluşumların varlığı da dikkat çekiyor" diyor.

Kersten Knipp / DW Türkçe