Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) öncülüğündeki rejim karşıtlarının Şam'ı ele geçirmesiyle Beşar Esad yönetiminin devrilmesinin yankıları sürüyor. 

İsrail Ordusu Askeri İstihbarat Servisi'nin (Aman) eski direktörü Amos Yadlin, Amerikan gazetecilik kuruluşu Politico'ya verdiği söyleşide, Suriye'nin geleceğine dair senaryoları değerlendirdi. 

Yadlin, Suriye'de gerçekleşmesini öngördüğü 4 senaryoyu masaya yatırdı. Bunlardan ilkine "Libya senaryosu" adını veren eski istihbaratçı, Muammer Kaddafi'nin devrilmesinin ardından iktidarı ele geçirmek için farklı gruplar arasında yaşanan kanlı çatışmaları hatırlatıyor. 

Ülkede uzun süre savaş atmosferinin ancak Türkiye, Rusya ve Mısır'ın devreye girmesiyle sonlandığını belirtiyor. 

"Eski Yugoslavya modeli" dediği ikinci senaryoda Yadlin, Suriye'deki rejim karşıtı örgütlerin ülkeyi paylaşarak ayrı otonom bölgeler oluşturabileceğini söylüyor. 

Eski istihbaratçı, üçüncü senaryoda Şam'da çeşitli cihatçı örgütlerden oluşan bir yönetim kurulabileceğini ifade ediyor. Bu yönetim içinde IŞİD gibi ekstrem örgütlerin yanı sıra Afganistan'daki Taliban gibi daha ılımlı grupların yer alabileceğini belirtiyor. 

Dördüncü senaryodaysa Yadlin, Suriye'nin "Türkiye ve Katar modelinde bir tür siyasal İslam ülkesine" dönüşebileceği yorumunu yapıyor. 

İsrail Hava Kuvvetleri'nden emekli 73 yaşındaki general, Suriye'nin yeniden inşası için 200 ila 400 milyar dolara ihtiyaç duyulacağına dikkat çekerek şunları söylüyor: 

Bunu kim ödeyebilir? Sadece Katar ve Körfez ülkeleri. Batı, ancak Suriye Jeffersoncı bir demokrasiye dönüşürse yardım eder ama durum bundan çok uzak.

Yadlin, Rusya'nın Suriye'deki askeri üslerini koruma çabalarının Ukrayna savaşının neticesine bağlı olacağını belirtiyor. Eski istihbaratçı, Ukrayna savaşı kısa sürede sonlanmazsa Moskova'nın Suriye'deki ekipman ve birlikleri geri çekeceğini söylüyor. 

Savaşın sonlanması durumundaysa Rusya'nın, Suriye'deki askeri varlığını korumak için yeni Şam yönetimiyle anlaşmaya varmaya çalışacağını ifade ediyor. 

Eski istihbaratçı, HTŞ'nin akıllıca bir politika izlediğini belirterek, örgütün lideri Ebu Muhammed el-Cevlani hakkında şunları söylüyor:

IŞİD tarzı yaklaşımların işine yaramayacağını anladı. Şam'a oradaki halkı öldürmek, onlara tecavüz etmek ya da şehri yakmak için gitmedi. Herkese silahlarını bırakmalarını ve kendisine katılmalarını önererek mükemmel bir bilgilendirme kampanyası yürüttü. 'Ben Suriyeliyim, siz Suriyelisiniz, Esad'a karşıyım, ülkeye ya da size karşı değilim' dedi.

Diğer yandan İsrail ordusunun, işgal altında tuttuğu Golan Tepeleri'ndeki tampon bölgeyi ele geçirmesi de tepki toplamıştı. Birleşmiş Milletler, İsrail'in 1974'te imzalanan Kuvvetlerin Çekilme Anlaşması'nın şartlarını ihlal ettiğini belirtmişti. Tel Aviv yönetimi, Suriye’ye ait Golan Tepeleri’ni 1967’den bu yana işgal altında tutuyor. 

Uluslararası toplum yaşananlara tepki gösterirken ABD, İsrail ordusunun Suriye topraklarına girmesini "geçici durum" diye nitelemiş, İsrail Savunma Bakanı Israel Katz, Golan Tepeleri'nde "steril savunma bölgesi" kurulacağını söylemişti. 

Yadlin, tampon bölgenin rejim karşıtları tarafından ele geçirilme ihitmaline karşı harekete geçildiğini belirterek, İsrail ordusunun Şam'a ilerlediğine dair haberlerin doğru olmadığını savundu. Eski istihbaratçı Suriye'de yeni yönetimin istikrarı sağlamasıyla İsrail'in Golan Tepeleri'nde 1974 tarihli anlaşmayla belirlenen sınırlara geri çekileceğini iddia etti.

HTŞ liderliğinde 27 Kasım'da başlayan çatışmalarda rejim karşıtları hızla ilerlemiş ve 8 Aralık'ta Şam'a girerek başkenti ele geçirmişti. Esad ise ailesiyle Rusya'ya kaçmıştı. Kremlin'den yapılan açıklamada, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in kararıyla Esad ve ailesine sığınma hakkı verildiği bildirilmişti. HTŞ, Suriye'de kurulan geçici hükümetin başına Muhammed Beşir'i getirmişti. Mart 2025'e kadar görevini sürdürmesi öngörülen Beşir, istikrar sağlanacağını belirtmiş ve ülkeden kaçan Suriyelilere geri dönme çağrısı yapmıştı. 

Independent Türkçe