Kürdistan Bölgesi'nden petrol ihracatının askıya alınması Irak ve Kürdistan Bölgesi’ne yaklaşık 1 milyar dolara zarara mal oldu.

Kürdistan Bölgesi'nden petrol ihracatının askıya alınması Irak ve Kürdistan Bölgesi’ne yaklaşık 1 milyar dolara zarara mal oldu. Erbil ile Bağdat petrol üretimi ve satışı konusunda anlaşsa da Türkiye ile ilgili kısmı henüz netlik kazanmadığı için ihracata yeniden başlanamadı.

Türkiye, Irak'ın başvurusu üzerine Kürdistan Bölgesi’ndeki petrol sahalarından Ceyhan limanına günde 450 bin varil petrolün pompalanmasına yönelik Paris merkezli Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nin kararının ardından 25 Mart'ta petrol ihracatını durdurmuştu.

Davada Irak, Türkiye'yi 2014-2018 yılları arasında Kürdistan Bölgesi’nden Bağdat'ın rızası olmadan petrol ihraç etmesine izin vererek 1973 tarihli boru hattı anlaşmasını ihlal etmekle suçlamış, Türkiye ise Irak’ın Irak-Türkiye Boru Hattı (ITP) anlaşmasına uymadığını belirterek karşı taraftan tazminat istemişti.

Tahkim mahkemesi, Bağdat’ın 5 talebinden birini kabul etmiş, diğer başlıklarda ise Türkiye’yi haklı bulmuştu.

Tahkim, Türkiye’nin Kürdistan Bölgesi Hükümeti'nin talebi üzerine petrolü nakletmek ve depolamak konusunda hata yapmadığını, çünkü Kürdistan Bölgesi’nin Irak’ın meşru bir birimi olduğuna karar vermişti. Ancak Erbil’in, sadece SOMO’nun onayı olmadan petrolün gemilere yüklenmesi konusunda ihlalde bulunduğu kaydedilmişti.

Mahkeme ayrıca, Irak’ın resmi bir bileşeni olan Kürdistan Bölgesi Hükümeti’nin satışlardan kar elde etme ve bunları hükümet harcamalarında kullanma hakkı olduğuna, indirimli petrol fiyatından kaynaklanan gelir kaybının yüzde 50'sinin Irak hükümetine ait olması gerektiğine karar vermişti.

Petrol şirketleri çalışmalarını durdurdu

Norveçli petrol şirketi DNO, Türk şirketi Genel Energy, merkezi Kanada’da bulunan Forza Petroleum, Gulf Keystone, merkezi ABD Dallas’ta bulunan HKN Energy isimli şirketler, üretimi ya durdurduklarını ya da düşürdüklerini açıkladı.

 Erbil ile Bağdat anlaştı ama

Bu gelişmelerin ardından Erbil ile Bağdat 4 Nisan'da petrol ihracatının yeniden başlatılması için geçici bir anlaşma imzaladı.

Anlaşma uyarınca devlete ait pazarlama firması SOMO’da Kürdistan Bölgesi’nden temsilci yer alacak, uluslararası firmalar ve alıcılarla yeni sözleşmeler imzalanacak, Kürdistan ham petrolünün resmi satış fiyatları SOMO’nunki ile fiyatlandırılacak, petrol gelirleri de Kürdistan Bölgesi Hükümeti’nin kontrolü altındaki Irak Merkez Bankası’ndaki bir hesapta toplanacak.

Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, Rûdaw’ın da aralarında bulunduğu basın kuruluşlarına yaptığı açıklamada, SOMO’nun Kürdistan Bölgesi’nden petrol alan taraflarla yeniden masaya oturacağını belirtti. Sudani, petrol ihracatının yeniden başlaması konusunda sadece teknik konuların kaldığını ifade ederek, Türkiye hükümetine ihracatın yeniden başlaması için yazı gönderileceğini belirtti.

Ancak Reuters'a konuşan kaynaklar, Türkiye'nin ödemesi istenen 1,5 milyar dolarlık tazminat meselesi çözülmeden Irak’a yanıt vermeye yanaşmadığını aktarmıştı. Kaynaklar, Türkiye'nin ayrıca petrol ihracatını başlatmadan önce 2018'den bu yana petrol akışıyla ilgili ikinci bir tahkim davasını sonuçlandırmak istediğini kaydetti.

Kürdistan Bölgesi’ne zararı 642 milyon doları aştı

İhracatın durması Kürdistan Bölgesi'ne 30 günlük zararı 642 milyon 978 bin doları buluyor. Günlük ihraç edilen 378 bin varil petrolün varil fiyatı 63 dolardan hesaplandığında bu rakam 25 Mart’tan bu yana daha da büyüyor. Tabi bu zarar Irak’ın genel gelirinin zararı olarak hesaplanıyor.

Çünkü Erbil ile Bağdat, daha önce Kürdistan Bölgesi’nden ihraç edilen petrol gelirinin Irak’a devredilmesi karşılığında bütçeden payını alması konusunda anlaşmaya varmıştı.

Irak’ta bütçe tasarısına göre, Kürdistan Bölgesi günde 400 bin varil petrol ihraç edecek ve buna karşı bütçeden yüzde 12.67’li payını alacak.

Anlaşmaya göre Bağdat, Kürdistan Bölgesi’nde çalışan petrol şirketlerinin ödemelerini yapacak, petrolün Erbil yönetimi tarafından satılmasını yasal olarak kabul edecek, ayrıca Irak Federal Yüksek Mahkemesi'nin Kürdistan aleyhindeki tüm kararları Petrol ve Gaz Yasa Tasarısı hazırlanıp Irak Parlamentosu’nda oylanıp yasalaşana kadar askıya alınacak. Bütçe için bir banka hesabı açılacak ve Kürdistan’a ayrılan bütçe payı her ay bu hesaba aktarılacak, bu kısımla sadece Erbil hükümeti ilgilenecek.

Irak Başbakanı Sudani, petrol ihracatının durduğu süreç boyunca Kürdistan Bölgesi’nin bütçe payı ile memur ve çalışanlarının maaşlarının ödenmesinin kendi sorumluluklarında olduğunu söyledi.

Irak’a zararı 190 milyon dolar

Kürdistan Bölgesi, Ekim 2017'ye kadar Kerkük'teki kuyulardan çıkarılan petrolü kendi boru hattıyla Ceyhan limanına ihraç ediyordu. Ancak Irak ordusunun 16 Ekim’de Kerkük'e girmesinin ardından petrol ihracatı askıya alındı. Kerkük petrolü, Tahran ve Bağdat'ın anlaşması sonucu tankerlerle günlük 30 bin varil civarında İran'a ihraç edilmeye başlandı.

Fakat Bağdat yönetimi, ABD'nin İran'a karşı uyguladığı yaptırımlar karşısında Kerkük'ten İran'a petrol ihracatını durdurup, eskiden olduğu gibi Ceyhan Limanı'na sevk edilmesi konusunda Erbil ile anlaştı.

25 Mart 2023’ten önce Irak Petrol Bakanlığı, Kürdistan petrol boru hattı üzerinden Kerkük’teki petrol sahalarından aylık 2,5 milyon varilden fazla petrol ihraç ediyordu.

Mart ayına kadar petrolün ortalama fiyatı varil başına 76 dolardı. Buna göre Kerkük'ten petrol ihracatının askıya alınması, Irak hükümetinin de 190 milyon dolardan fazla zarara uğramasına neden oldu.

Kerkük petrolünün bir kısmı rafinerilere gönderilirken bir kısmı ihracat yeniden başlayana kadar depolarda bekletiliyor. Ancak ihracatının durdurulması nedeniyle bazı sahalarda üretim durduruldu.

Kerkük’e zararı 12 milyon dolar

Irak hazinesi gibi Kerkük vilayeti de ihracatın durması nedeniyle yaşanan kayıptan payını alıyor.

2023 Irak bütçe tasarısına göre, petrol üreten her vilayet, petrol gelirinin yüzde 5'ini alabilecek. Kerkük’ten Ceyhan’a aylık 2.5 milyon petrol pompalandığı hesaplandığında, faaliyetlerin durması bu vilayet için de 12 milyon 500 bin dolar zarar anlamına geliyor.

Rudaw