Kürt kadınlarda genel olarak bir çok bağlama çeşidi vardır.Biz bunlardan sadece kofiyi ele alacağız.Kofi: Kürt kadınlara özgü bir milli kürt giysisidir.Kadın güzelliğini ve masumluğunu ifade ediyor.Kadın başlığının, genellikle sarı,kırmızı ve yeşil renklerle süslenmesidir. Kürdistaniliği en çok bu renkler ifade ediyor. Kofi, Kürt kadın giyiminin binlerce yıldır kullanılan bir kadın aksesuar giysisi ve parçasıdır.

 

Kofinin yapılışı

Kofi ''elbik'' adı verilen ince bir dokuma tahtasından dokunur ve dokusunda da kuma benzer bir kadife bulunur, Renkli baş örtüleri en az yedi başörtüsü saç örüğü gibi kofiye sarılır. Ayrıca yapılan her kofinin etrafına yarım altın takılır.Ailenin durumuna göre bazı kofilerde yirmi dört, bazılarında da daha az veya çok altın takılır. Kofiyi Kürdistanda yaşlı kadınlar, genç kızlar ve erkekler takarlar. Fakat Kürt kadınların çoğunluğu kofiyi takar. Bazı genç kadınlar, kofinin üzerine çarşaf da takarlar. Çarşafsız kofi takan kadın ve kızlarda vardır. Yaşlı kadınlar kofîyî çarşafsız takarlar.

Kuzey Kürdistanın Serhed bölgesinde tersi bir durum vardır. Kadınlar başlarına öncelikle çarşaf takarlar ve kofiyi de çarçafın üzerine takarlar. Bir şehir ve kasabada veya bir yolda kofili bir kadın görüldüğünde, kofisi ve kiyafetlerinden nereli olduğu çıkarılabilinir.

Hangi aşiret mensubu olduğu bilinir. Kürdistan da tüm Kürt aşiret kadınlarının başindaki kofi ve giyimi farklıdır. Bu aksesuarlar, kürt kadının ne kadar büyük bir aileden geldiğini de gösterir. Kürdistan da her bölgenin ayrı bir kofi motifi vardır ki, bizler rahatlıkla onu inceleyip bölgelere göre kategorize ederiz.

Örneğin: Botan, Dersim, Serhed, Çolemerg , Koçgiri, Amed, Behdinan,Xerzan,Bişêri, Şikaki,Erdelan,Sorani,Hewraman, Deşta Berriye,Toran gibi bölge isimleri günümüzde de anılmaktadır. Kürt folkloründa yapılacak olan kültürel araştırmalarda bu bölgeler ayrı ayrı araştırılıp değerlendirilmelidir. Çünkü her bölgenin kendine özgü bir motifi vardır.

Adıyaman, Sivas, Maraş, Malatya Erzincan, Erzurum, Dersim, Ağrı,Van,Bitlis,Muş vb. iller. özelikle Hakkari kadınları kofiyi takarlar. Kofi, Kuzey Kürdistan'ın kuzeyi ve güneyinde genellikle yaşlı kadınlar takarlar. Evli kadınlar baş bağlaması göğüslü SİNG kapalı bağlama renkli, kızlarda baş bağlama renkli fakat önü SİNG açıktır.

Bu görünüm, bekar kız anlamına geliyor.Evli ve bekar bayanlar bu yüzden ayrı ayrı kofi takarlar.Aşiret geleneğinde bir kadının evli olup olmadığı kesin bellidir.Ancak günümüzde şehirleşme ve modernleşme ile çoğu asimile olmuşlardır.Artık kofinin yerini eşarp ve yazmalar almıştır. Çocukluğumda hatırladığım kadarıyla kadınlar kofiyi nişanlandıktan sonra takarlardı.

Ondan öncesinde ya başları açık yada yazma örterlerdi başlarına.Bunun anlamı şudur; bu kişi artık bir başkasına verilmiş demektir.Böylece mühtemel tacizlerinde önüne geçilmiş olunuyordu.Yani Kofi kürtlerde genç kızlıktan kadınlığa adım atmanın işaretidir. Genç kızların talipleri olur ve bu talipliler arasında biri seçildi diye düşünün(ister aile ister kız tarafından seçilsin) gen kız bundan sonra kofi takmaya başlar. Ki bu artık bir başkasına her hangi bir şekilde eş olamayacağı anlamına gelen bir uygulamadır. Erkeklerde tam olarak emin olmamakla beraber bu uygulama biraz daha erken yaşlarda başlardı. Ki kofi takmaya başlaması aynı zamanda Kürt sosyolojisininde yansımalarıdır.Kofiyi genellikle gelinler takar.Kızlar ise evlenince takar. Kofi bazı yörelerde keçeden yapılır. Üzerinede şar bağlanır.

Kadınlar ön emli mücevherin önemli kısmını kofini ön kısmına gelecek şekilde bağlarlardı. Bısk denilen saçlarının şakak tarafını evirip çevirip kulak hızasında kıtanın altına uygun bir şekilde görünülür bir şekilde bağlarlardı.

Kıtan çene altında göğüs kısmını süsler ve örterdi. Kofinin en bariz önemi o kadının evli olduğunu göstermesiydi. Ailenin maddi durumuna göre kofinin kalitesi ve görüntüsü olurdu.Kadınlar belli bir yaştan sonra kofiyi başlarından indirirlerdi. Çünkü keçe kum ağırlık yapar,baş ağarışına yol açardı.

Tabii, bazı aristokrat kadınlar ölünceye kadar kofiyi başlarından çıkarmazlardı. Çıkaranlar da alıştıklarından dolayı yazma taktıklarında hasta olurlardı. Günümüzde Kürdistan'da pek fazla kofi takılmıyor. Yer yer bazı bölgelerde bu kıyafet geleneği sürdürülmektedir.

Ümit ediyorum ki özgün ve özgür alt yapısını tamamlamış bir Kürdistanda folkloruna yüreğini vermiş bireylerden oluşan bir Kurdistan aksesuar kurumunun kurulması. Ancak bu kurumlarla kurdistan folklorunun enginliği ortaya çıkar..