Irak parlamentosu, devrik Baas rejimi döneminde gasp edilen toprakların orijinal Kürt sahiplerine iade edilmesi, Şii grupların desteklediği tartışmalı "kişisel durum" yasası değişiklikleri ve Sünni grupların, "terör örgütlerine üyelik" tanımını değiştirmeyi amaçlayan genel af yasası olmak üzere üç tartışmalı tasarıyı kabul etti.

Irak Parlamentosu üç tartışmalı yasayı kabul etti

Bu üç yasa tasarısı, geçen yıl Kürt, Şii ve Sünni milletvekillerinin önerisiyle gündeme gelmiş ve sürekli ertelemelerle tartışmalarla karşılaşmıştı. Ancak, Salı günü beklenmedik bir şekilde, milletvekilleri üç tasarının da kabul edilmesi konusunda anlaşmaya vardı ve aylar süren anlaşmazlıkları sonlandırdılar.

Irak Parlamentosu 21 Ocak’taki oturumunda “Kişisel Statü Yasası” ile Kerkük’ü ilgilendiren “Mülklerin İadesi Yasası” ve Sünni tarafların sunduğu “Genel Af Yasası’nda değişiklikleri içeren tasarıları” onayladı.

Tasarı, 1959 tarihli ve 188 sayılı "Kişisel Statü Yasası"ndaki değişiklikler oylanırken, devrik diktatör Saddam Hüseyin dönemindeki "Devrim Komuta Konseyi"nin Kerkük'te Kürtler ve Türkmenlerin arazilerine el konulması yönünde aldığı kararları iptal edildi.

Kürdistan Bölgesi İdaresi Dışındaki Kürt topraklarının iadesi

Tasarıların birincisi Kürdistan Bölgesi İdaresi Dışında Kalan Kürt Bölgelerinde başta Kerkük’te ithal Arapların işgali altındaki toprakların orijinal Kürt ve Türkmen sahiplerine iadesini öngörüyor.

Tartışmalı ve çeşitli bölgeler, özellikle de petrol zengini Kerkük, uzun zamandır Kürdistan Bölgesi Hükümeti ile federal hükümet arasında gerilim kaynağı olmuştur. Baas rejimi döneminde, 1970'lerde, Kürt ve Türkmen toprakları gasp edilip, Arap yerleşimcilere verilmişti. 2003'te ABD’nin Saddam Hüseyin rejimini devirmesinin ardından, Irak Anayasası'nın 140. maddesi uyarınca uygulanan Araplaştırma karşıtı politika, bu demografik değişiklikleri tersine çevirmeyi amaçlıyordu. Temmuz 2023'te, Bakanlar Kurulu, Baas dönemi toprak gaspını iptal etmeyi amaçlayan bir tasarıyı onayladı.

Kürtlerden açıklama

Irak Parlamentosu Başkan Yardımcısı Şaxewan Abdullah, parlamentoda, Kürt milletvekilleriyle birlikte yaptığı açıklamada, “Irak parlamentosu, Kürt ve Türkmen topraklarını işgal eden kararları çözme yolunda büyük bir adım attı; bu topraklar, önceki rejimden kurtarıldıktan 20 yıl sonra ve 50 yıl süren işgalin ardından geri alındı” dedi.

Irak Parlamentosu Başkan Yardımcısı Şaxewan Abdullah, Parlamentoda alınan kararın Kerkük’te toplumsal barışı güçlendireceğini ve farklı etnik gruplar arasındaki ilişkileri iyileştireceğini söyledi.

Abdullah, Kürt bloklarına “birleşik duruşları” için teşekkür ederken, tasarının kabulünü “uyanıklık ve sürekli çabalara” bağladı.

Başkan Barzani'den övgü: Haklar sahiplerine iade edildi

Başkan Mesud Barzani, parlamentonun bu kararı hakkında bir açıklama yaparak, Baas rejiminin çöküşünden uzun bir süre sonra parlamentonun bugün önemli bir adım attığını vurguladı.

“Bu karar yerindedir ve hakların hak sahiplerine iade edilmesidir” diyen Barzani, Irak Parlamentosu Başkanlığı ile Kürt gruplarını ve bu tasarısının onaylanmasında emeği geçen herkesi tebrik etti.

Başkan Barzani, “Umarım bu adım, Irak devleti tarihinde Irak halkının çıkarlarına aykırı olarak yapılan tüm yanlışları düzeltmek için bir başlangıç olur” ifadelerini kullandı.

Irak Parlamentosu Başkanından genel af yasasına destek

Genel af yasası, 2016 tarihli yasanın “terör örgütlerine üyelik” tanımını değiştirmeyi amaçlıyor, bu da Sünni grupların, yönetimdeki Devlet Yönetimi Koalisyonu'na katılma talebinin önemli bir parçasıydı. Sünniler, 2003’ten bu yana, Şii çoğunluğundaki Irak’ta, terör bağlantıları nedeniyle binlerce kişinin haksız yere hapsedildiğini savunuyor.

Irak Parlamentosu Başkanı Mahmud el- Meşhedani, bir açıklamasında, “Genel af yasasının kabul edilmesine karar verildi; bu karar, bu aşamada çok önemli bir karar ve ülke genelinde güvenlik durumu nedeniyle baskı hisseden topluma olumlu bir mesajdır” dedi.

Meşhedani, bu sürecin, Kürt ve Şii "kardeşlerle" işbirliği sayesinde hızlandığını vurguladı.

Yasanın, tüm Iraklıları kapsadığını ancak bazı grupların diğerlerinden daha fazla faydalandığını, yalnızca Sünni toplumu değil, diğer grupları da içerdiğini belirtti.

Şiilerin kişisel durum yasası değişikliği önerisi: Çocuk evliliği tartışmaları

1959 tarihli Kişisel Durum Yasası, evlilik, boşanma ve mirasla ilgili hükümleri belirler. Bağımsız milletvekili Raed el-Maliki tarafından önerilen ve Şii milletvekilleri tarafından geniş çapta desteklenen değişiklik, dini kuralların kişisel durum meselelerini belirlemesine olanak tanıyacak. Önerilen değişiklikler, 130'dan fazla milletvekilinin itirazı ve aktivistlerin çocuk evliliğini meşrulaştırabileceği ve kadınların yasal korumalarını zayıflatabileceği yönündeki uyarılarıyla karşılaştı.

Önerilen yasa tasarısı, Şiiler için Caferi hukuk okulunun uygulanacağını ve bu okulun 9 yaşındaki kızlar ile 15 yaşındaki erkekler için evliliğe izin verdiğini belirtiyor.

Şii milletvekili Haydar Selami Facebook'ta yaptığı açıklamada, “Bu [yanlış veya sapkın] yenilik, yasama ilkelerine yabancı olup, siyasi liderlerin dar çıkarlarını elde etmek amacıyla toplumu daha fazla bölen ve bu zorlu koşullarda güvenlik ve istikrarını tehdit eden bir gündemi hizmet eder” dedi.