"Kürtlerin Horeodot'u" olarak bilinen Kürt yazar ve tarihçi İhsan Colemêrgî, bölgede "yaşayan tarih" olarak da adlandırılıyor.

İhsan Colemêrgî, Kürtçe roman ve araştırma eserleri bulunan ve "Kürtlerin Horeodot'u" olarak anılan Kürt yazar ve tarihçi.

Eskiçağ tarihine ilişkin birçok araştırmaya ve bilgiye sahip Colemêrgî'nin Mezopotamya ve Anadolu uygarlıkları eserleri bulunuyor ve Sümerler, Asurlar, Urartular ve Med uygarlıkları üzerine çalışmalar yaptı. 

"Yaşayan tarih" diye anılan Colemêrgî, tarih sevdası, kültür ve edebiyat ilgisi ve bilgisi ile bir deha. Çünkü İhsan Colemêrgî, kendi tarihine, kültürüne ve insanına aşık biri. 

"Öldükten sonra kıymete biner" sözü Colemêrgî için geçersizdir. Colemêrgî'yi gören, tanıyan, duyan herkes, ona yaşarken derin kıymet verir ve saygı gösterir. 
 

İhsan Colemêrgî / Fotoğraf: Independent Türkçe​​​​

Halkın gözünde yaşayan efsane

Başta Hakkari ve Van olmak üzere bölgede yaşayanların büyük kısmı kendisini tanır, büyük saygı gösterir ve yaşayan bir efsane gibi görür.

Peki, İhsan Colemêrgî kimdir? 

Onu kısaca bir tanıyalım...
 

Fotoğraf: Independent Türkçe​​​​

1944 Hakkari doğumlu olan İhsan Colemêrgî, çok iyi bir Kürt tarihçisidir. Kürt ve Kürdistan ile ilgili sempozyum ve seminerlerde mutlaka bir sunumu vardır.

Dergi ve gazetelerde ise daha çok Kürt mitolojisi ve tarihi üzerine yazıları bulunur. 

İlk ve ortaokulu Hakkari'de, öğretmen okulunu Diyarbakır'da okudu. Liseyi bitirdikten sonra öğretmen olarak atandı ve 8 yıl boyunca öğretmenlik yaptı. Sonra kendi isteği ile ayrıldı ve serbest çalıştı. 

1980 darbesinde tutuklandı, ağır işkenceler gördü

Öğretmenlik mesleğinden ayrıldıktan sonra, bu sefer kendi halkı için öğretmenlik yapmaya başladı. Kürt halkının eğitmeni oldu.

Daha sonra 12 Eylül 1980 darbesinde tutuklandı ve çok ağır işkenceler gördü. Bu zor ve işkenceli yıllardan sonra tahliye oldu, Hakkari'ye geri döndü. 

Kürt tarihine ışık tuttu

Hakkari'nin en ünlü halk hikayelerinden biri olan "Cembeliyê Kurê Mîrê Hekaryan";  yani "Hakkari Beyi'nin oğlu Cembeli" adlı kitabı yazdı.

Bu hikayeyi başta Hakkari olmak üzere, hemen hemen tüm Kürtler bilir. 
 

Hikaye Cembeli'nin aşık olduğu Koçerlerin ağasının güzeller güzeli kızı Binefşa peşinden diyar diyar gezmesi, başından geçen serüvenleri ve sonunda bulması, ama kavuşamamasının hikayesidir.

İkinci kitabı da "Mezopotamya Uygarlığında Hakkari"dir. Bu eser, Kürt tarihinin ilk dönemlerinden son yüzyıla kadar Hakkari tarihinin kısa bir özeti gibidir. 

Kitapta Kürtlerin yaşadığı coğrafyada Kürtlerin kurduğu devlet ve medeniyetler, diğer uygarlıkların bu coğrafyaya olan ilişkileri ve işgalleri anlatılır.
 

"Mezopotamya Uygarlığında Hakkari"nde özellikle uygarlık beşiği Zagroslar'dan İslam'ın doğuşuna kadar gelmiş geçmiş bütün medeniyetler; Gutiler, Kassitler, Mittaniler, Urartular, Medler, Hurri, Persler, Sasani ve Roma İmparatorluğu, İslam medeniyeti, Sasaniler, Selçuklular, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Osmanlılar ve Cumhuriyet döneminde Kürtlerin mücadeleleri ve cemiyetler ile Hakkari'nin durumunu, kimlerin eline nasıl geçtiğini vb. konularda tarihi belge ve bilgilerle açıklamaya çalışıyor.
 

Onun çalışmaları bununla bitmiyor, tabi. 

Üçüncü kitabı "Sümbül Dağından Ayın Doğuşunu İzlerken; Hakkari Suretleri"  ve ardından dördüncü kitabı; 1500 ile 1600 yılları arasında yaşayan Hakkari'nin en önemli Beylerinden biri olan Zeynel Bey'in hayatını anlatan "Zeynel Beg" adlı tarihi bir roman. 
 

Ayrıca, "Dîrok û Şaristaniya Uratûyan" (Uratuların Tarihi ve Medeniyeti), "Sıltanê Kurd Selahadîn Eyûbî"  (Kürt Sultan Selahattin Eyyubi),"Şina Şengale" gibi birçok kitabı bulunuyor. 

"Eserlerini okumaya doyamazsınız"

Yazar ve sosyolog İkram İşler, "Kadim dostum, arkadaşım çok sevdiğim bir kişiliktir" dediği İhsan Colemêrgî'yi şöyle ifade etti: 

İhsan Colemergi gittikçe bozulan ve kirlenen bir dünyada temiz kalmasını becermiş ender insanlardan biridir. İyi bir dost olmasının yanı sıra iyi bir eş olduğuna bizzat şahitlik etmiş bir insanım. Eşine verdiği değeri çok az insanda buldum. 
 

İhsan Colemêrgî ile eşi Besê Colemêrgî / Ekran Alıntısı: YouTube 

"İyi bir tarih okuyucusu ve yazarıdır. Yazdığı Kürtçe romanları ve araştırma eserlerini okumaya doyamazsınız" diye konuşan İkram İşler, "Özellikle eskiçağ tarihine ne kadar egemen olduğunu o size bu konuda bir şeyler anlatmaya başladığında daha başlangıç aşamasında çarpıldığınızda anlasınız.  Sümerleri, Asurlar özellikle de Urartuları dinlemez adeta yaşarsınız.  Urartuları anlattığında bu devletin askerlerinin nal seslerinden irkilir kendinizi onların yarattığı kültürün ve inancın içinde bulursunuz" ifadelerini kullandı.
 

Yazar ve sosyolog İkram İşler / Fotoğraf: Independent Türkçe​​​​

"Kendimizi eskiçağ tarihine kaptırdık"

Colemêrgî'yle yaşadığı bir anısını aktaran İşler, "Tatvan Belediyesi'nin hazırladığı bir panelde ben o ve Nezir Ocek panelci olarak çağrılmıştık. Birlikte seyahat ettik. Nezir Ocek Kürt dili konusunu anlatacak, ben Kürt Sosyolojisinden, İhsan Colemerik ise Kürt tarihinden bahsedecekti. Bu durumu fırsat bilerek tarih ile ilgili ne kadar sorum varsa iki buçuk saatlik bir yolculukta ona sorabilecektim. Ben sordukça o açıldı. O kadar heyecanla anlatıyordu ki kendimizi eskiçağ tarihine kaptırdık. Van-Tatvan arasını nasıl geçtik anlayamamıştık. Ben bir soru soruyordum o bu soruda öğrenmek istediğim şeyleri hesaplıyor ve anlatması gereken ne varsa anlatıyordu. Ben ile Mamoste Nezir hayran kaldık onun anlatımlarına" dedi. 

İşler ayrıca, bu anısını anlattığı birçok arkadaşının ve çoğu sanat tarihi öğretim üyesinin Colemerîk'in evine gittiklerini de belirterek, "Ondan çok etkilendiklerini söylediler. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi'nde görev yapan tarih, sanat tarihi öğretim üyeleri, arkeologlar ile arasının çok iyi olduğunu, bilgisiyle onlara çok destek olduğunu anlattılar" diye konuştu.
 

Fotoğraf: Independent Türkçe​​​​

"Evi tam bir müzeydi"

İhsan Colemêrgî'nin tarih bilgileriyle kendilerini hep heyecanlandırdığını söyleyen İşler, onun tarihi bilgisi karşısında, kendilerinin tarihi bilgilerinin ne kadar az olduğunu fark ettiklerini vurguladı.  

Colemêrgî'ninevini gördüklerinde, hayretler içinde kaldıklarını dile getiren İşler, duygularını şöyle dile getirdi:

Ev demeye şahit isterdi. Çünkü burası tam bir müzeydi.  Kürt kültürünün birçok eseri sergilenmiş, özene bezene evde yerleştirilmişlerdi. Yerlerde halı ve kilim örnekleri benim aklımı başımdan aldı adeta. Ona burada halı ve kilimler ile ilgili bir kitap yazdığımı söylediğimde o da buna çok şaşırdı. Kitabı daha görmemişti. Yerdeki halıların üzerindeki desenlerin felsefe ve mitolojik anlamlarını açıkladığımda aklı gitti. Bu kitabı mutlaka istediğini söyledi. Daha sonra ona kitabı götürerek imzaladığım için çok sevindi. Kütüphanesinin zenginliği ve seçme eserleri barındırdığını gördüğüme çok sevinmiştim. Ondan birkaç hafta boyunca kitap aldım.
 

Ekran Alıntısı: YouTube​​​​​​​

Gazeteci, yazar Hamdiye Çiftçi Öksüz, İhsan Colemêrgî'yle tanışmalarının çocukluk yıllarında başladığını söyledi ve onu "Cembeliyê Kurê Mîrê Hekaryan", "Benevşe Narin" kitapları ile tanıdığını anlattı:

Onun o kitabı herkesin dilindeydi, tabii ki bendeki yeri başkaydı. O kitabıyla birlikte bir hayranlık vardı içimde. Sadece benim için değil, onu tanıyan, duyan herkesi için yaşayan bir efsane, yaşayan bir tarih, adım adım bilgi kokan bir bilgedir. Onunla sık sık görüşmeye çalışıyorum kaliteli sohbeti için. Her konuda bilgi sahibi olması, fikirleri insanı cezbeden başka bir konu.
 

Fotoğraf: Independent Türkçe​​​​​​​​​​​

"Onu, tarif etmek gerçekten imkansız"

2015 yılında Kürt yazarlar Derneği'nin Van temsilciliği yaptığı dönemde bütün yazarlarla iletişime geçtiğini söyleyen Çiftçi, "Tabi ilk görüştüğüm yazarlardan biri de İhsan Colemêrgî'ydi. Van'da bir panel düzenlemiştim, kendisini de davet etmiştik. İlk resmi tanışmamız, bu panelde olmuştu. Colemêrgî'yle görüşmek ve röportaj yapmak isteyenlere, genellikle kitaplarını okuyup okumadığını sorar, okumayan kişilerle kesinlikle görüşmemeye çalışır ve röportajlarına cevap vermez" dedi.

Sosyolog İkram İşler gibi, Hamdiye Çiftçi de İhsan Colemêrgî'nin evine hayranlığını dile getirdi:

Bir gün evine gittiğimde kendisine olan hayranlığım daha da artmıştı. Evindeki eşyaları sizi tarihin derinlerine götürür. Evindeki eşyalar sanki bu döneme ait değil, binlerce yıl önce kurulan Urartular dönemine götürür sizi. Evinde Urartu krallarını, tanrılarını tasvir eden tablolar, kılıçlar, vazolar sizi bambaşka bir dünyaya götürüyor. Öyle bir büyüleyici havası var ki, insanı kendisine hayran bırakıyor. Konuşması, giydiği abası, yani bir filozof edasıyla sohbeti gerçekten filmlere konu olabilecek, üzerinde kitap yazılabilecek bir insanı. Onu, tarif etmek gerçekten imkansız.
 

Fotoğraf: Independent Türkçe​​​​​​​​​​​

"Bölgenin yaşayan tarihidir"

Yazarlığına, düşüncesine, tarihi bilgisine, kitaplarına ve mütevazı yaşantısına çok büyük hayranlık duyduğunu ifade eden Çiftçi, "Onun gibi bir insanla tanıdığım için çok şanslıyım. Böyle bir insanla aynı dönemde yaşıyor olmak da çok farklı bir duygu. Hakkari'de Van'da ne sorarsanız her konuda bilgi sahibidir mutlaka. Bölgenin yaşayan tarihi Colemêrgî'yi tanıyor olmak onur verici" diye konuştu.  

Çiftçi, "Kürtlerin yaşayan bir efsanesi, yaşayan bir hafızadır. Toplum ondan daha fazla faydalanmalıdır. Özellikle yazarlar, aydınlar ve gazeteciler onun ender bilgilerinden faydalanması gerektiğini düşünüyorum" dedi.

Ercan Öksüz /  Independent Türkçe