Serkan Yıldız

İstihbarat; bir bilim dalı mı, bir sanat mı yoksa bir meslek mi? Ya da istihbarat nedir? Neydi? Bu soruların cevapları o kadar zordur ve o kadar kolaydır ki. Her uzmana, bu konuda araştırma yapana, akademisyene hatta bu işi meslek olarak yapana göre bile farklı tanımı vardır. Ve hepsi, istisnasız hepsi de doğrudur. Çok marjinal tanımlar da vardır tabii. Ancak öyle bir dünyadır ki bu; “Kesin olarak tanımı budur” diyebileceğiniz bir açıklama mevcut değildir.

Keza bu dünyanın içindeki “terimlerde” buna benzerdir. Herkesin kendince bir açıklaması, bir tanımlaması vardır. Bir diğerine “Hayır, bu yanlış” diyemeyeceğiniz tanımlardır bunlar. Ancak hepsinde bir “doğruluk” payı bulursunuz.

“Örtülü Faaliyetler” ve “Örtülü Operasyonlar” da yukarıda yazdığım disipline göre tanımları oldukça karmaşıktır. Ve herkes kendine göre bir açıklama yapar. Ben ise tanımlardan, açıklamalardan çok size uygulama ve icra kısmında, tecrübelerle ortaya çıkmış ve kendi birikimime göre “Nedir – Ne değildir?” kısmını yorumlayacağım.

Birçok uzman “Örtülü Faaliyetler” ile “Örtülü Operasyonları” aynı başlık altında değerlendirir. Hatta birini bir diğerinin alt başlığı olarak ele alır. Aynı cümle içinde kullanırken bile aralarında ki farkı görmez. Ancak çok farklı iki kavramdır.

Temelde farkları olduğu gibi uygulanabilirlik kısmında da ciddi farklar vardır. Süreç farkları vardır, oluşma, sebep ve oturduğu zemin farklılıkları vardır. Hatta “sonuç” farkları bile aralarında ki pergeli çokça açar.

“Örtülü Faaliyetler” en temelinde; uzun sürelere yayılır. Oluşma kısmında birçok “politika oluşturucu / uygulayıcısı” görev alır, birçok kaynaktan beslenir. Ani kararlarla ya da kriz yönetimlerinde kullanabileceğiniz bir seçenek değildir. Yumuşak bir güç olarak zaten “Örtülü Operasyonlar” dan direk ayrılır. Düşman / Hedef ülkede, yürürlüğe koyduğunuz bir “Örtülü Faaliyet” için elbette ki “Gizlilik / Çok Gizlilik” esastır ancak sonuç hemen beklenemez. Düşman / Hedef ülkede ki; iktisadi – siyasi – politik ve kültürel yapılanma içerisine yerleştireceğiniz ya da satın alacağınız bir ajanın, uzun yıllar sonunda söz sahibi, karar alıcı ve / veya yüksek bir memuriyete hak kazanıp artık ondan faydalanmaya başlamanız “Örtülü Faaliyetler” e verilebilecek en güzel örnektir. Ya da düşman / hedef ülke de yarattığınız – yaratacağınız kültürel erozyon sonunda oluşturmuş olduğunuz grubun faaliyetlerine başlaması da iyi bir örnektir. Rusya’nın Kırım’daki bu hareketi yıllara yayılmış bir “Örtülü Faaliyettir.” İlgili ülke de, iktidar partisi içine yerleştireceğiniz bir ajanın ciddi emek harcanması sonucu, iktidar partisinin alacağı kararları manipüle etmesi de “Örtülü bir Faaliyettir.” Örneğin; CIA’in Şili’de yönetimde olan parti içinde CIA’den 13 yıldır maaş aldığı tespit edilen 3 seçilmiş siyaset adamının olması. Örnekler ve “Örtülü Faaliyeti” çeşitlendirebileceğiniz birçok tanım muhakkak vardır.

“Örtülü Operasyonlar” ise süreç olarak uzun bir zaman dilimine yayılmaz. Düğmeye basarsınız ve sonuç almak için operasyon dizayn edilir, gidilir, yapılır ve sonuç karşınızdadır. Ani olarak karar vermeniz gerekir, zaman sizin aleyhinize olabilir. Ve geçen her dakika da kaybedeceklerinizin listesi uzayabilir. Tanım olarak “Sert bir Güçtür” Gizlilik çok önemlidir. Operasyona katılanların ifşa olması sizleri çok zor duruma sokabilir. Örtülü Faaliyetlere göre burada bile ayrışırlar. Operasyonunuzun ortaya çıkması sizi “Casusluk” suçuna sokar. Yakalanan personeliniz “Casusluk” suçlaması ile yargılanır. Yaptırımları da oldukça serttir. “Örtülü Faaliyet” operasyonunuz ortaya çıkarsa yanan sadece emeğiniz ve zamanınız olur. Her iki seçenekte de istihbaratçıları kullanırsınız (kısmen) ama “Örtülü Operasyonlarda” çoğu zaman bu konuda eğitim almış ülkenizin “Özel Kuvvetlerini” tercih edersiniz. Ancak “Örtülü Faaliyetlerde” özel kuvvetleri kullanamazsınız. Buna imkânda, personel donanımı da izin vermez. Örtülü Faaliyetler, temel olarak “entelektüel ve tarih / sosyoloji” bilgisi ister. Örtülü Operasyonlar ise “Savaş – Beden Eğitimi” yeteneklerine bakar. Bir sabotaj, bir suikast, üçüncü bir ülkenin askeri kılığında küçük çaplı bir taarruz, Paramiliter harekâtlar, yangın, kaçırma, bombalama eylemleri hatta terörü destekleme gibi alanların hepsi “Örtülü Operasyonlara” girer. Kullanılan personel açısından bile aralarında farkları gördünüz.

Uygulama da ise farklar zaten tamamen ayrılır. Örtülü bir Operasyon için emir geldiğinde; Operasyon amiri öncelikle bilgilendirilir. Ve ondan ilgili operasyonda faydalanabileceği personel listesi istenir. Operasyon amirinin verdiği listeye göre “Toplanma Emirleri” personele tebliğ edilir. Görev alacak personel nerede, nasıl, ne yapıyorsa olsun hemen elindekileri bırakır ve ilgili operasyonun brifingi için karargâh merkezinde toplanır. Bunun belli bir süresi vardır. Ortalama coğrafi olarak en uzaktaki personelin mevcut ve tahmin edilebilir ulaşma imkânlarına göre belirlenir bu süre. Verilen listedeki personel toplanması tamamlandığında “Örtülü Operasyon” hakkında brifing görevlilere verilir. Operasyonun yeri, operasyonun türü (Suikast, kaçırma, sabotaj, terör eylemi vs) operasyonun süresi, operasyonun B planı, operasyonun iptal şartları, toplanma noktaları, mühimmat ve lojistik destek bölgeleri – kişileri – lokasyonları, operasyon bütçesi, operasyon rotasyonları ve operasyon kapanma şartı gibi birçok konuda ve operasyonun çeşidine göre bilgilendirmeler yapılır. Personel ivedi olarak bölgeye intikal eder. Operasyon tamamlanır, sonuç ne olursa olsun, operasyon sonunda personelin güvenli bir şekilde ülkeye girişi sağlanır ve normal hayatlarına devam edip, evcil hayvanlarını gezdirmeye, alışverişe, çimlerini sulamaya devam ederler.

Örtülü Faaliyetlerde ise; personel kaynağınız tamamen farklılık gösterir. A ülkesinde bir örtülü faaliyete başlayacaksanız öncelikle A ülkesinin kültürünü, dilini, yaşam alışkanlıklarını tamamen bilen, orada yaşamış ya da yaşamaya devam eden personele ihtiyacınız vardır. Elbette ki temel “İstihbarat 101” bilgisine sahip olması gerekir ama çokta şart değildir. Çünkü bu verebileceğiniz, öğretebileceğiniz bir konudur. A ülkesine iş yapan bir tüccar, A ülkesinde çalışan bir sanayici, akademisyen, belli bir çevresi olan herhangi bir kamu çalışanı temel bilgi ve eğitimleri verdiğiniz sürece “Örtülü Faaliyetinizde” rahatlıkla kullanabilirsiniz. İsrail bu konuda oldukça iddialı durumdadır. Herhangi bir ülkedeki Yahudi vatandaşlarını çok rahat kullanabilirler. Zaman kısıtlamanız yoktur. Acil sonlanması gereken bir iş değildir sonuçta. Stratejinizi belirlersiniz, ilgili / görevli arkadaşa brife edersiniz ve ondan sonra uzaktan uzağa onun çalışmalarını takip edersiniz. Vermeniz gereken destekleri gizliliği en üst seviyede tutarak verirsiniz. Bu destek maddi destekle sınırlı kalmayabilir. Medya desteği, kamuoyu sağlanması, sosyal medya da yukarılara çıkartma, bilişim desteği, teknolojik destek hatta muhtelif rakiplerini arkada bırakması için istihbarat desteği bile olabilir. Ve yapmanız gereken tek şeyi yapmaya başlarsınız; “Beklemek.” Üzerinde çalıştığınız personeliniz istediğiniz kıvama geldiğinde de “Örtülü Faaliyetinize” resmi olarak start verirsiniz.

“Örtülü Faaliyetler” ve “Örtülü Operasyonlar” hazırlık aşamasında da birbirinden ayrılır. Faaliyetler için derinlemesine bir “Bilgi ve analiz” gerekirken, operasyonlar için “Cari – Güncel ve Anlık” bilgi ve analiz gerekir. Paris’te bir gazeteciye suikast düzenlemek istiyorsanız, o gazetecinin o an bulunduğu konum, yanındaki kişiler, bulunduğu konumun halka açık olup olmaması, personelinizin atış kabiliyetleri ve yetenekleri, personelinizin ne kadar sürede orada olacağı, bu süreç içinde ki hedefin muhtemel hareket noktaları, hedefin alışkanlıkları, zaafları, gündelik periyodik davranışları gibi birçok “cari, güncel ve anlık” bilgiye hemen, o an ihtiyacınız vardır. Ancak “Örtülü Faaliyetlerde” herhangi bir açık kaynaktan çok rahatlıkla bilgi temin edebilir, değerlendirebilir ve faaliyetinize rahatlıkla başlayabilirsiniz.

Örtülü bir faaliyetinizi yürütürken anlık olarak müdahale etmeniz gereken Örtülü bir Operasyon ihtiyacı ortaya çıkabilir, doğabilir. Ancak Örtülü Operasyon yaparken böyle bir şeyin olması, oluşması mümkün değildir. B ülkesinde bir gruba karşı yaptığınız yatırımlar fark edilmiş olabilir ve bunu durdurmak, önüne geçmek, manipüle etmek için bir Örtülü Operasyon dizayn edebilirsiniz. Sonucuna göre de faaliyete devam ya da iptal kararı alırsınız.

İngilizlerin Osmanlı Devletine karşı Arap Dünyasında girdikleri çalışma “Örtülü bir Faaliyettir.” Ancak Hicaz Demiryolunda Osmanlı Ordusunu taşıyan trenin patlatılması “Örtülü bir Operasyondur.” Meşhur ve bilindik; Arabistanlı Lawrence; “Entelektüel, Arap kültürünü, dilini, alışkanlıklarını ve dinini bilen bir İngiliz’di” destek verildi, kamuoyu oluşturuldu ve örtülü bir faaliyetin içinde ki eleman olarak görevini yaptı. Ama aynı Lawrence Hicaz Demiryolunda ki trene yaptığı sabotaj bir “Örtülü Operasyondu.”

Peki, her ikisinin de ne kadar “Ahlaki” ve “Etik” olduğu? Ülkeniz çıkarlarına, halkınızın güvenliğine ve halkınızın hizmetinde olduğu sürece her ikisi de “Ahlaki” ve “Etiktir.” Yanlış bir şey değildir. Bu nokta ikisinin ortak olduğu belki de tek nüans budur.

Örtülü Operasyonları, Örtülü Faaliyetlerin altına alan ve o şekilde tanım yapan uzmanlara diyeceğim bir şey yok ama benim “Örtülü Faaliyetler” ve “Örtülü Operasyonlar” hakkında diyeceklerim şimdilik bu kadar.

Kaynak:  Independent Türkçe 

Serkan Yıldız