Osman AYDIN

İnsanların beğeni, istek  ve  beklentileri  değiştikçe her alanda bu değişen beğeni istek ve beklentilerini karşılayacak mal ve hizmet sunumu da artmakta ve çeşitlenmektedir. Örneğin klasik  turizm anlayışı (bir yerleri gidip görmek) giderek  alternatif  turizm  türlerini ortaya çıkarmış ve turizm çok geniş bir yelpaze içinde çeşitlendirilmiştir.   

“Hüzün turizmi” olarak adlandırılan turizm çeşidinin dünyada pek çok değişik kategorilerde örnekleri bulunmaktadır. Örneğin ünlülerin öldüğü yerler (Elvis Presly  veya  Prenses  Diana),  hapishaneler  (Alcatraz, Sinop),  savaş  alanları (Güney Kürdistan’da Şaqlawa’daki tank mezarlığı, Çanakkale, Sarıkamış, Gettysburg  veya  Waterloo),  işkence  odaları  (Drakula  Kalesi),  halklara ait müzeler (Völkerkunde Museum Hamburg, Berlin, Zürich) mezarlıklar, toplama  kampları (Auschwitz, Sobibor) gibi.  

HÜZÜN TURİZMİ kavramını J.J.Lenon ve M. Foley   “Dark Tourism” isimli eserle bilgi dünyamıza kazandırdılar. 

Hüzün  turizmini  ölüm,  şiddet  olayları, doğal afetler, trajediler ve insanlık suçlarının olduğu yerlere yapılan anımsatıcı müzeler, anıtlar, seyir alanları gibi yerlere yapılan seyahatler olarak tanımlanır. Bu  tür  yerler korku, dehşet, üzüntü, depresyon, empati, sempati, intikam gibi birçok duygusunun insanlar tarafından yaşanmasına yol açar. Hatta insanların bu duyguları yaşamaları amaçlanır. 
Prof. Suna Doğaner’e  göre hüzün turizmi, ölümün ve öldürmenin  karanlık yüzünü ifade ettiğini, ölüm nedeni suikast, soykırım gibi  nedenlere dayandığında daha da karanlık olduğunu savunur.  

Keder, korku, ölüm gibi olaylar insanları fazlasıyla etkilediğinden  bu olayların yaşandığı yerlerde turizm hareketliliği açıkça görülmektedir.
Bowman ve Pezzullo soykırım, cinayet ya da savaş gibi olayların  geçtiği mekânları hüzün turizminin hareketli alanları olarak tanımlar.

Hüzün turizmine konu olan tarihi mekânların izlenmesiyle tarihin tanıklığı yeniden insan bilgisine ulaşırken, parasal  bir hareketliliğin,  ekonomik kazançların elde edildiği araç haline de gelmektedir. Örneğin Sinop Cezaevi hüzün turizmi bağlamında 2013 yılında 870 bini aşkın kişi tarafından ziyaret edilmiştir.
Gelelim Diyarbakır 5 nolu Cezaevine.

Buranın Kültür Müzesi yapılacağı konusu en yetkili ağızlar tarafından telaffuz edildi. Söylendi ama gerçekleşmedi. Sonuçta burası da hüzün turizminin hizmetine koşulacaktır. Bu kaçınılmaz doğal bir durumdur.

Bu cezaevinde yaşanan veya yaşatılan fiili durumlar belki görsel ve yazılı şekilde kamunun bilgisine sunulacaktır. Sorun bu değil. Sorun yapılanların niçin yapıldığının doğru biçimde tarihe not düşürmek olduğudur. Almanlar bunu başardılar.

Eğer yapılanların siyasi arka planı gösterilmeyecekse oranın müze olmasının hiçbir anlamı yoktur. Sadece devlet bütçesine gelir sağlayan bir kurum işlevi görecektir.
Bu cezaevinin ne yapılacağından çok nasıl sunulacağı ve hangi amaca hizmet ettiği önemlidir.