Osman AYDIN

Bu başlığı okurken “ne alaka?” dediğinizi duyar gibiyim.

Merakınızı gidereceğim. Ancak bu iki kişilik hakkında çok kısa bilgi vermek istiyorum.

Kürtler tarafından ismi çok bilinen ama kendisi az tanınan, onun hakkında yapılan yorumların çoğunun ön yargılara dayandığını bildiğimiz Îdrîsî Bîtlîsî’nin doğum tarihi kesin olarak bilinmiyor. 1452 - 1457 yılları arasında doğduğu söyleniyor. Kanuni Süleyman’ın sadaretinin ilk aylarında 1520 yılında hayata veda ettiği kesin. Mezarı Eyüp’te İdris Tepesi’nde İdris Köşkü’nün mescidindedir.

Bu Kürt bilgesinin Babası Mevlana Hüsameddîn Elî Bîtlîsî’dir. Babasının doğum tarihi belli olmamakla birlikte, ölümü 1495 yılıdır ve 80 yaşında öldüğü söylenir. Türbesi Bitlis’te Zeydan Mahallesi’ndeki Kureyş Cami’inin arkasında bulunmaktadır.

Dedesi ise, türbesi Bitlis’in Küsür Mahallesinde bulunan Şêx Tahirê Kurdî’dir.

Îdrîs-i Bîtlîsî’nin eşi Zeşnep Xatûn, eşinin ölümünden sonra İdris Tepe’de bir mescid, İdris Köşkü’nü ve kocası adına bir çeşme yaptırır. Bu yapılar hala durmaktadır.

Îdrîsî Bîtlîsî Eyüp semtindeki bu tepeye gömülünce adı İdris Tepe oluyor ve o dönemin seçkin din adamları ve bilginleri buraya gömülmeye başlanıyor. Buranın yerleşime açılması Zeynep Xatûn’un burada İdris Köşkü’nü yaptırmasıyla başlar.

Artık bu tepenin adı İdris Tepe’dir ve arşivlerdeki belgelere göre pek çok tarihi mekanın adresi bu isme göre tarif edilmektedir.

Gelelim Piyer Loti’ye.

Asıl adı Louis Marie Julien Viaud olan Piyer Loti (14 Ocak 1850 - 10 Haziran 1923), Fransız romancıdır. 1877 yılından itibaren defalarca İstanbul'a gelmiş ve toplam 7,5 yıl İstanbul’da yaşamıştır. İstanbul'da bulunduğu zamanlarda hep Eyüpsultan semtinde yaşadı.

Yazdığı romanın kahramanı olan Aziyade ile Eyüp sırtlarında Rabia Hatun Kahvehanesi olarak bilinen kahvehanede buluştuğu söylenir. Büyük aşk yaşarlar ve Türklerin eniştesi sayılır.

Gelelim “ne alaka” sorusunun cevabına.

Îdrîsî Bîtlîsî Kürt’tür. Piyer Loti Fransızdır. Yani ikisi de Türk değiller. 350 yıl arayla ikisi de aynı mekânda kalmışlar.

Cumhuriyetle birlikte Kürt’lükle ilgili herşeyin silinip, sosyal ve tarihi hafızadan çıkarılmasına karar verilince, Türkiye’de yaşayan her kesin sosyal ve tarihsel hafızası devlet tarafından yeniden kodlanmaya başlandı.

Coğrafik isimlerin değiştirilmesine özel bir önem verildi.

Devletin bu asimilasyoncu politikası sonucudur ki. İstanbul’un Eyüp ilçesinin manzarası latif yerlerinden biri olan İdris Tepe’sinin adı birdenbire Piyer Loti oldu.

Alaka, bu devlet politiksı. Kürdü Fransız enişte ile boğdular.

Mesala İstanbul'un Üsküdar ilçesinin sınırları içinde Çengelköy ile Kandilli arasındaki bir semt vardır. Buranın adı Vaniköy. İsmini Van’ın Hoşap kasabasında dünyaya gelen din bilgini ve hukukçu Vanî Mehmed Efendi’den alır. O ismi hala değiştirmediler ama onun 1670 yılında yaptırdığı cami 2020 yılında yakılarak izi silinmek istendi.

Bir Pazar gününün tarihsel anektodu da bu gün bu olsun istedim.