28 Kasım'dan bu yana düzenlenen saldırılarda 30'a yakın Peşmerge ve sivil hayatını kaybederken, birçok kişi de yaralandı.

Saldırıların büyük çoğunluğu Bağdat ve Erbil arasındaki tartışmalı bölgelerde (140. Madde) meydana geldi.

Örgüt Kürtlere yönelik saldırılarına neden hız verdi? Saldırılar neyin habercisi?

Independent Türkçe'ye konuşan bölge uzmanları, hem artış hem de Peşmerge'ye yönelik saldırının birçok boyutu olduğu görüşünde.  

"Şengal Anlaşması'nın uygulanmaması IŞİD'e alan açıyor" 

Ezidhan Savunma Güçleri Genel Komutanı ve Şengal Ezidi Meclisi kurucularından Haydar Şeşo, artan saldırıları Irak ve IKB arasındaki çözülemeyen problemlere bağladı.

Birleşmiş Milletler Irak Temsilcisi gözetiminde Bağdat ile Erbil arasında imzalanan Şengal Anlaşması'nı anımsatan Şeşo, "Anlaşmanın üzerinden bir seneyi aşkın bir zaman geçti. Tartışmalı bölgelere Peşmerge ile Irak ordusundan oluşan ortak güçler konuşlanacaktı ama anlaşma uygulamaya konulmadı. Anlaşmanın uygulanmaması IŞİD'e alan açıyor" dedi.
 

Haydar Şeşo / Fotoğraf: Independent Türkçe

Anlaşmanın uygulanması halinde IŞİD'in elini kolunu sallayarak saldırı düzenleyemeyeceğini kaydeden Şeşo, "Saldırıların yaşandığı bölgede güvenlik boşluğu var. IŞİD teröristleri bunu fırsat bilip Peşmerge güçleri, Kürt köyleri ve sivil halka saldırıyor. Ayrıca Bağdat merkezi hükümetinin talebi üzerine ABD operasyonel güçlerini çekiyor. Eskisi gibi hava operasyonları yapılmıyor. Seçim sonuçları nedeniyle oluşan istikrarsızlık da bir diğer etken olarak duruyor" diye konuştu.

"Anlaşmazlık IŞİD'e yarıyor"

Bunu fırsat bilen IŞİD'in saldırılarını artırdığı ifade eden Şeşo, Bağdat ve Erbil arasındaki anlaşmazlığın örgüte yaradığını belirterek, devamında şunları kaydetti:
 

IŞİD'i birkaç kişiden oluşan radikal bir grup olarak görmemek gerekir. İdeolojisi olan örgüte hem Irak içinden hem de dışardan büyük bir destek var.

Örgüt mensupları gündüz normal sıradan bir vatandaş gibi gündelik işleriyle ilgileniyor. Ama gece olunca silah kuşanıp Peşmerge güvenlik noktalarına veya Kürt köylerine saldırıyor.

Örgüt ile mücadele doğru düzgün yapılmalı. Örgüt bitirilmek istenmiyor. Mutlaka Bağdat ile Erbil arasında problemler çözülmeli ve ortak bir koordinasyonla IŞİD ile mücadele devam etmeli.

"IŞİD'in çok sayıda uyuyan hücresi bulunuyor"

Irak Kürdistan Bölgesi Duhok Milletvekili Molla İhsan Rekani, tartışmalı bölgelerde büyük bir güvenlik boşluğunun oluştuğuna dikkati çekti.

Molla İhsan Rekani / Fotoğraf: Independent Türkçe

Rekani, güvenlik boşluğunun verdiği fırsatla yeniden yapılanma imkanı bulan IŞİD'in çok sayıda uyuyan hücresi olduğu bilgisini paylaştı.

Örgüt mensuplarının özellikle karanlıktan faydalanarak gece saldırılar düzenlediğini aktaran Rekani, devamında şu ifadelere yer verdi:
 

Örgüt bir kısım komşu devletler de dahil Arap ve dünyanın birçok ülkesinden hâlâ destek görüyor.

Tartışmalı bölgelerdeki saldırılarında Arap köylerden yardım aldıklarının düşünüyorum. Buna güçleri yetmese de ellerinden gelse Kürt ve Kürdistan adında bir şey bırakmak istemeyecekler. Oluşan boşluğun doldurulması için bir an önce harekete geçilmeli.

"Suriye'de serbest bırakılan 200 IŞİD'li bölgeye geçti"

2014'ten beri IŞİD ile mücadele ön saflarda yer alan ancak isminin yazılmasını istemeyen Peşmerge komutanı ise boşluğun doldurulması için Bağdat ile Erbil arasında görüşmelerin devam ettiğini söyledi.

Anlaşmaya varılması halinde Irak ordusu ve Peşmerge güçlerinden oluşan iki tugayın bölgeye konuşlanacağını belirten komutan, "Bölgedeki halkın rahat nefes alması için temennim kısa zamanda bunun için gereke adımın atılmasıdır" dedi.
 

IŞİD'in Irak'taki hareketliliği artıyor / Fotoğraf: AFP

Ortak güçlerden oluşan iki tugayın bölgeye konuşlanması durumunda saldırıların bıçak gibi kesileceği öngörüsünde bulunan Peşmerge komutanı, şunları söyledi:
 

Bize gelen bilgilere göre kısa süre önce Suriye'deki cezaevlerinde tutukluyken serbest bırakılan 200 civarında örgüt militanları Irak'a geçti. Irak'a geçen militanlar tartışmalı bölgelerde kalıyor. Oluşan güvenlik boşluğu nedeniyle rahatça saklanabiliyor ve karanlık çökünce de saldırılar düzenliyor.

Son dönemde artan saldırılar dikkat çekici. Yapılan her saldırı IŞİD adına yapılıyor ancak bölgede IŞİD dışında başka silahlı gruplar da var. Son olarak radikal silahlı grupların saldırını bitirmenin yolu etkin mücadeleden geçtiğini söylemek isterim.

140'ıncı Madde nedir?

Irak Anayasası'nın 140'ıncı maddesi, Irak Kürdistan Bölgesi'nin (IKB) dışında tutulan ve "tartışmalı bölgeler" denilen, Kerkük gibi yerlerde nüfus sayımı ve referandum yapılmasını öngörüyor.

2003 yılı sonrası yapılan anayasada, bu bölgelerde Araplaştırma politikası öncesindeki demografisi göz önünde bulundurularak referanduma gidilmesi ve buraların Bağdat'a mı Erbil'e mi bağlanacağının halka sorulması kararlaştırıldı.  

2005'te yazılan Irak Anayasası'nda yer alan 140'ıncı maddenin 2007 yılında uygulamaya geçirilmesi öngörülüyordu ancak aradan 14 yıl geçmesine rağmen söz konusu madde uygulamaya geçirilmedi.

Şengal Anlaşması

Bağdat merkezi hükümet ile Erbil yönetimi arasında 9 Ekim'de imzalanan anlaşma metnine göre, Şengal'de ilçe kaymakamı ve diğer idari birimler için yeni atamalar gerçekleştirilecek.

Şengal içindeki güvenliğin sağlanması ise yerel polis güçleri, Ulusal Güvenlik Müsteşarlığı ve Ulusal İstihbarat Servisi tarafından Irak Kürdistan Bölgesi (IKB) güçleriyle koordinasyonlu şekilde yürütülecek.
 

Haşdi Şabi güçleri / Fotoğraf: AA

Yasal olmayan tüm silahlı yapıların ilçe dışına çıkarılmasını da öngören anlaşma doğrultusunda, IKB ile iş birliği kapsamında 2 bin 500 güvenlik unsuru için atama yapılacak.

Anlaşma kapsamında ayrıca, Şengal'in güvenlik ve idari yönetiminin gözden geçirilmesi ve yeniden imarı için merkezi hükümet ile Erbil yönetimi arasında ortak komite kurulacak.

Şengal'de varlık gösteren Haşdi Şabi güçlerinin de ilçe dışına çıkarılacak.

Ne olmuştu? 

Ocak 2014'te Irak'ın Felluce kentini ele geçiren IŞİD, yıl içerisinde Musul, Selahaddin, Anbar, Diyala ve Kerkük'ün bir kısmını tamamen ele geçirmişti.

Örgüt eş zamanlı olarak Suriye'de de ilerlemiş ve ülkenin yaklaşık üçte birini kontrolü altına almıştı. 

22 Eylül IŞİD'le mücadele için önemli bir tarih oldu. ABD'nin öncülüğünü yaptığı uluslararası koalisyon örgüte karşı hava operasyonlarına başladı.

Hem Irak hem de Suriye'de örgüt tarafından ele geçirilen bölgelerin tamamı güvenlik güçleri tarafından tekrar geri alındı.

Eski Irak Başbakanı Haydar İbadi, Aralık 2017'de IŞİD'e karşı zafer kazanıldığını duyurdu.

IŞİD'in temizlenmesinin üzerinden iki yılı aşkın bir zaman geçmesine rağmen, örgüt özellikle Musul, Kerkük, Selahaddin ve Anbar gibi vilayetlerinin bazı bölgelerinde eylemlerini sürdürüyor.

Abdulhakim Günayhdın / Independent Türkçe