PAK  Van İl Teşkilatı’nda Kürdistan Cumhuriyeti Semineri

PAK Van İl Teşkilatı’nda Qazî Muhamedin’in Cumhurbaşkanlığı’nda 22 Ocak 1946 yılında Doğu Kürdistan’ın Mahabad şehrinde Çarçıra Meydanı’nda ilan edilen Kürdistan Cumhuriyeti hakkında bir seminer gerçekleştirildi.

PAK üyelerinin yanısıra, ünüversite öğrencileri ve 78’liler Vakfı Yöneticileri’nin ilgi gösterdiklari semineri PAK Parti Meclisi üyesi Hüsamettin Acar sundu.

Hüsamettin Acar, genel olarak Kürt tarihi ve ayaklanmaları hakkında kısa bilgiler verdikten sonra, Kürdistan Cumhuriyetinin kuruluşu süreci, bölgesel konjonktür ve Kürtlerin durumu hakkında değerlendirmelerde bulundu. Ve Kürdistan Cumhuriyeti’nin ile ilgili şunları  dile getirdi:

‘’Kürdistan Cumhuriyeti ilan edilmeden önce, İran, Rus ve İngilizlerin işgali altındadır.Rusya,  1945 yılında içinde Qazi Muhamed’in de bulunduğu,Kürt ve Azeri heyetlerini Moskova’ya çağırır ve birlikte özerk bir bölge oluşturmalarını ve kendilerinin de her türlü desteği sunacağını ifade etse de,Qazî  Muhamed bu teklife sıcak bakmaz.Çünkü Kürt’lerin bulunduğu coğrafya itibarıyla Azeri’lerden çok daha geniş topraklara sahiptirler,nüfus olarak da daha kalabalık ve ekonomik olarak da onlardan üstündürler.Qazî Muhamed Kürt’lerin, tek başına  özerk olmasından yanadır.Azeri’ler 1945 yılında özerikliklerini ilan ederler.Bu aynı zamanda ‘’ Birleşmiş milletlerinin’’ kuruluş tarihidir.

Yıl 1946’ya geldiğinde Qazî Muhamed’te bu boşluğu fırsata çevirmek için Başkent, Mahabad olmak,Senendej, Miyandoap ve Sine’de bir cumhuriyet ilan etme fikrini kafasında kurgulamıştır.Fakat hiçbir askeri  hazırlığı yoktur.Bu nedenden dolayı Mele Mıstefa Barzani’den yardım ister.Mele Mıstefa Barzani,1943-45 arasında başlatmış olduğu Barzan hareketini geçici olarak durdurur ve Muhabad’a gelir.Mele Mıstefa Barzani’nin gelişi,Kürt’ler için büyük bir moral ve motivasyon kaynağı olur. Mele Mıstefa  Barzanî Genel Kurmay Başkanı ilan edilir.

Tam bundan 71 yıl önce bugün 22 ocak 1946’de Cumhurbaşkanı  Qazî Muhammed  önderliğinde Doğu Kürdistan halkı Mahabad Çarçıra meydanında, Sayın Mele Mustafa Barzani ve bakanlar kabinesinin de hazır olduğu bir ortamda Ey Raqîp marşı eşliğinde Kürdistan bayrağı göndere çekilerek, Kürdistan cumhuriyetini ilan etti.Qazi Muhamed Cumhuriyeti  ilan etmeden önce,Kürdistan’ın dört parçasında  önemli kişilikleri davet eder.Kuzey kürdistandan, Qadri Cemil  paşada katılır.Diğer parçalardan da önemli kürt şahsiyetler  katılır. İhsan Nuri paşa şartlarının müsait olmaması nedeniyle katılamaz,Fakat gönderdiği tebrik mesajı Çarçıra meydanında okunur.Qazi Muhammed Çarçıra meydanında yaptığı konuşmada;

 ‘Benim amacım bu milletin birliğini görmekti.Bugün,dört parça Kürdistan’da insanlar burada toplanmış bulunmaktadır.Cumhurbaşkanlığı hiçbir zaman aklımdan geçmedi.Bu millet bana bu payeyi layık gördü,ve bende daha çok çalışarak bu millete layık olmaya çalışacağım’………………………

Qazi Muhamed Cumhuriyet boyunca en büyük önemi ve ağırlığı eğitime ve özellikle de kadınların eğitimine vermiştir.Kürdistan gazetesi,Niştıman adlı dergi,Helale,Awatî,Hawarî,gibi yayınlar basılarak dağıtılmıştır.

Kadınlara yönelik, ‘Jin jî wek mêran  di hemû warên sîyasî,civakî û şaristanî de xwedî maf in’ diyerek kadınlara verdiği değeri ortaya koymuştur.Kadınlar da bunun farkında olarak, emekleri  sonucu yarattıkları bütün değerleri cumhuriyetin yaşaması için bağışlıyorlardı.

Kürdistan Cumhuriyetinde 13 bakan bulunmaktadır.

   Cumhurbaşkanı Qazi Muhammed

  Bakanlar kurulu

1-Başbakan                                          Hacı baba şêx

2-Savunma bakanı ve başkomutan  Seyfî qazi

3-Propaganda bakanı                         Sidîq heyderi

4-İçişleri bakanı                                  Mehmet emin Mu’înî

5-Sağlık bakanı                                   Seyid Muhammed eyûbîyan

6-Sanai bakanı                                   Mirza Ahmed İlahi

7-Çalışma bakanı,                               Xerlîl Xusrewî

8- Ticaret bakanı,                                Hacı Mustafa Davudî

9-Adalet bakanı,                                 Molla hûsen Mecdi

10- Ticaret bakanı,                             Mahmûd velîzade

11-Dışişleri bakanı,                            Ebdûrahman îlxanîzîde

12- Ulaştırma bakanı,                        îsmaîl îlxanîzade

13- Eğitim Bakanı                             Menaf Kerîmî

2.Dünya savaşı ile birlikte,Hitler Sovyetler birliğine saldırır.ABD Sovyetlerin İran’dan çekilmesini  ister.Sebep olarak da;Hitler’in Moskova’yı alması ,başta doğu Avrupa olmak üzere,bütün Avrupa için büyük tehlike yaratacağının farkındadır.Bu yüzden Sovyet güçlerinin dağınık olmasını istemez. Sovyetler İran’dan çekilir. Azaerbaycan ve Kürdistan Cumhuriyetleri İran’ın insafına bırakılır.Sovyetlerin İran’dan çekilmesinin yarattığı boşluk nedeni ile,İran ilk olarak Azerbeycan özerk bölgesine saldırır. Kısa sürede yıkar ve teslim alırlar.Azerbeycan’dan sonra,Kürdistan Cumhuriyeti’ne saldırır.Fakat her seferinde,Barzani komutasındaki peşmergelerinin direnişiyle karşılaşır. Son olarak,16.11.1946 tarihinde,Qazî Muhamed ve Barzanî bir görüşme yaparlar.Qazî Muhamed teslim olacağını söyler.Fakat Barzanî,kendisini kaçırmayı teklif etse de,Qazî Muhamed O tarihi sözü söyler:

‘Önemli olan ben değilim.Ben de biliyorum beni öldüreceklerini.Faişst İran rejimi gelip de beni bulamazsa,korkarım ki, bütün gücünü halkımın üzerine yollayarak,onlara zulüm edecektir ve ben bu vicdan azabıyla yaşayamam’ der. Qazî  Muhamed çekmecesinden Kurdistan bayrağını  çıkarır ve öptükten sonra  ‘Alaya kurdistanê li bal xwe biparêze ! Umîdwar im hûn nehêlin ev alaya henê bikeve ser axê’ 

Sovyet güçlerinin çekilmesini fırsat bilen İngilizler de İran’a destek verir. İran güçlerinin, 17 aralıkta Mahabad’a girer ve cumhuriyeti ortadan kaldırır. Qazî Muhammed ve bakanları yakalanır.Yaklaşık dört ay süren uydurma mahkemeden sonra, kendilerini Tahran’a götüreceğini söylerler  ve kendisiyle birlikte,savunma bakanı Seyfi Qazi ve Sabri Qazi, arkası açık bir arabayla çarçıra meydanına götürülür.Bu uygulamayı yapmalarının bir sebebi de halkın umudunu kırmaya yöneliktir.İdam edilirken de bir  diğerinin idamını görsün diye de gözleri bağlanmaz ve görmeleri istenir.31 Mart 1947’de idam edilirler.’’

Hüsamettin Acar seminer son bölümünde Qazi Muhamed’in idam edilmeden önce yazdığı vasiyeti hakkında bilgiler verdi:

‘’ Qazî Muhamed cezaevindeyken vasiyetini yazmak istediğini ve bu vasiyetin açılmadan karısına teslim edilmesini  talep eder,Kendisine kağıt ve kalem verilir ve şu vasiyetini yapar:

  1-Birlik ve beraberliğinizi koruyun kötü işler yapmayın bilhassa, sorumluluk ve hizmette birbirinizi kıskanmayın.

 2-Allaha ve peygambere inanın ve Allahtan gelen her şeye güvenin ve mümkün olduğu kadar dini görevlerinizi yerine getirin.

 3-Düşmanın tuzaklarına düşmemek için, okuyun bilgi ve bilimsel yönünüzü geliştirin.

 4-Düşmanlarınıza güvenmeyin ve bilhassa acem’lere Çünkü, acemler bir yönüyle ulusumuzun,diğer yönüyle dinimizin düşmanıdır.Tarih göstermiştir ki,her dönemde çeşitli bahanelerle Kürtlere saldırmış ve çok basit suçlamalarla Kürtleri katletmişlerdir.

 5-Bu dünyadaki birkaç değersiz şey için kendinizi düşmanınıza satmayın Çünkü,düşmanın güvenilecek hiç bir yanı yoktur.

6-Birbirinize ne can ne namus nede mal için ihanet etmeyin. Çünkü ihanet, Allah katında da, hem de insana karşı suçlu ve güvenilmezdir İhanet bir gün ihanetçinin karşısına dikilir.

7-Okul, hastane ve cami olmak üzere vasiyetimden belirtiğim yerlerden yararlanın ve talepte bulunun.

8-Esaret altında olan diğer milletler gibi esaretten kurtulana kadar mücadele ve çalışmadan vazgeçmeyin.Dünya malı hiçbir şey değildir.Şayet devletiniz olursa,özgür olursanız,o zaman her şeye;mal, vatan,toprak namus ve mülke sahip olursunuz.

9-Bildiğim kadarıyla Allahın dışında kimseye borcum yoktur Eğer biri çıkıp da ona borçlu olduğumu ( az ya da çok) iddia ederse kendimden sonrakilere büyük bir mal varlığı bırakmışım mirasçılarım hak talebinde bulunabilirler.

10-Birliğinizi oluşturmadan başarılı olamasınız. Zulüm ve zorbalık yapmayın çünkü, Allahın sözüdür. Zalimler yenilecektir .Allah, ondan zulmüne karşılık intikamını alacaktır .Umut ederim ki, sözümü dinlersiniz ve Allahın yardımıyla da düşmanınızı yenersiniz.

       Sadî Şîrazi’nin dediği gibi:

 ’ Mîradî ma nesîhet bi du ve  goftim

   Hewalît ba xuda kerdîm ve reftîm’

Ben iki cümleyle muradımı ve nasihatımı söyledim.

Sizi allaha havale ettim ve gidiyorum

 ULUSUNUN VE ÜLKESİNİN  HİZMETÇİSİ: QAZΠ MUHAMED’’