Konda Araştırma'nın sahibi Bekir Ağırdır, "Oksijen gazetesindeki köşesinde, Bugünden bakınca üç temel senaryo mümkün görünüyor. İkinci senaryonun gerçekleşmesi birinciye göre bir adım daha yüksek ihtimal" dedi.
Ağır'ın yaptığı analiz ve paylaştığı oy oranları şu şekilde:
Bugünden bakınca üç temel senaryo mümkün görünüyor. Birincisi, Erdoğan kazanır ama parlamentoda çoğunluğu olmaz. İkincisi, muhalefetin adayı kazanır ama muhalefet de HDP desteği olmadan yasa yapacak çoğunluğa bile ulaşamaz. Üçüncü senaryoda muhalefet hem Cumhurbaşkanlığını hem parlamentoda az sayıyla da olsa çoğunluğu kazanır ama anayasayı değiştirecek çoğunluk HDP dahil edilmeden olmaz. İkincinin gerçekleşmesi birinciye göre bir adım daha yüksek ihtimal.
Dünyanın bu karmaşıklığı içinde 2023 yalnızca siyasal kadroların seçimi değil hangi hayatı, hangi medeniyeti seçtiğimizin de seçimi olacak bir bakıma ve seçmenin önemli bir kesimi de bunun farkında. İttifakların ve partilerin dünyanın Türkiye’sine nasıl bir gelecek öngördükleri, bu gerilimleri nasıl anlamlandırdıkları nihai siyasi tablonun şekillenmesinde önemli olacak. İçerideki dinamiklerin ve aktörlerin başında iktidar bloku geliyor.
İktidar bloku 2018’deki gücünde değil, 2015’teki gücünde hiç değil. Ak Parti örgütü eski gücünden, enerjisinden, heyecanından uzak. Ak Parti kadroları Meclis seçimini kaybetmeyi kabullenmiş, başkanlık seçimine odaklanmış, Erdoğan’ın liderliğine ve marifetine yaslanmış durumda. Yine de İstanbul’da geçen hafta sandık görevlisi atadıkları 40-50 bin kişi ile stadyumda toplantı yapabildiklerini de unutmamak gerek.
'ERDOĞAN TÜM DÜĞMELERE BASTI'
Erdoğan seçime dönük tüm düğmelere basmış durumda. Şu veya bu biçimde döviz kurları seçime kadar kontrol edilmeye, birebir markajla ve kuralsız ama disiplinli bir ekonomi anlayışıyla seçime ulaşmaya çalışıyor. Muhtemelen seçmene onlarca af, kadro, indirim kampanyasıyla karşılaşacağız. Yine de varolan hayat pahalılığı, işsizlik, adaletsiz ve keyfi kararlar, güvenlikçi anlayış da sürecek görünüyor.
Özellikle siyasi alanı daraltma çabaları, seçmenin haber ve bilgi kaynaklarının denetimi, kısıtlanması gibi politikalar yoğunlaşacak. İktidar bloku yeni seçmen kazanma umudunu yitirmiş, şimdiye dek bir kez de olsa kendisine oy vermiş seçmeni yeniden kendi bünyesine toplamaya çalışıyor. Ama inandırıcılığını da epeyce yitirmiş durumda.
'LİDERLER ARASINDAKİ YÜKSEK KİŞİSEL GÜVEN AVANTAJ'
Altılı Masa bir arada duruşun yeterli olduğunu kabul etmiş, gelecekteki anayasaya dair mutabakatının ve parlamenter sistem vaadinin yeterli olacağına inanmış durumda. Bir arada oluşları kendi başına önemli de. Öte yandan bir arada duruşun ve ortak anayasa vaadinin toplumsallaşması, seçmende heyecan uyandırması konusunda da yapılması gereken çok şey var. Adayın kim olacağı sorusuna sıkışmanın yanı sıra, hem iktidar bloku hem de kendi aralarındaki rekabet konusunda zaman zaman karışıklıklar yaşıyor olsalar da liderler arasındaki yüksek kişisel güven seviyesi avantajlarından birisi.
Altılı Masa’da çözümsüz bir sorun çıkması ve dağılmaları neredeyse imkansız görünüyor. Öte yandan Cumhurbaşkanlığı seçimi kadar önemli olan Meclis seçimlerine dair senaryoları, politikaları da henüz netleşmiş değil.
Siyasal ne ekonomik programlarında teknokratik çözüm ve vaatlerle devam ediyorlar. Ortak iletişim stratejisi olmadan taktik hamlelerle yürünüyor olsa da hayat pahalılığı, işsizlik gibi geçim derdi ve iktidarın keyfi yönetiş biçimi en büyük avantajları.
'EN BÜYÜK AVANTAJLARI KÜRT SOSYALİST SEÇMEN'
HDP ve TİP’in öncülük ettiği diğer altılı masa birinci altılı masanın kendisine dair pozisyonuyla meşgul. En büyük avantajları ise Kürt ve sosyalist seçmenin pozisyon ve siyasal tercihlerindeki kararlılığı. Birçok yeni parti de bir fırsat alanı kolluyor. Seçmen ise kendi geçim derdi ve gelecek kaygısıyla meşgul, yeni bir ses, yeni bir söz duyma umuduyla bekliyor. Günü kurtarmanın ve gelecek kaygılarıyla baş etmenin çabasında.
Siyasi tercihlerin dışında, her 100 seçmenin 80’i ekonominin gidişatından, 70’i yönetim sisteminden memnuniyetsiz. Öte yandan hala bir kesim seçmen kimliğinden, karşı tarafa olan duygusal mesafesinden düşünmeye ve siyasal pozisyon almaya devam ediyor. Yayınlanan araştırmalara bakıldığında muhalefete dönük yüzde 60-65, iktidara dönük 35-40 gibi iki büyüklük açık biçimde gözleniyor.
EV KADINLARININ İKTİDARLA ARASINDA MESAFE: MUTFAK
Öte yandan anketlerdeki siyasi tercihlere dair sayılara bakınca seçmenin yüzde 65-70’inin kararı belli ve ayrıca bu seçmenlerin hastalık, seyahat gibi zorunlu haller dışında sandığa gidecekleri de anlaşılıyor.
Geri kalan 30-35 seçmenin sandığa gitme arzusu ya da isteksizliği siyasi tabloyu belirleyecek. Bu seçmenlerin ağırlığı gençlerden, özellikle öğrenci gençlerden ve ev kadınlarından oluşuyor. Ev kadınlarının iktidarla mesafelerini belirleyen daha çok hayat pahalılığı ve çocuklarının geleceğine dair belirsizlik.
Gençlerin ve öğrenci gençlerin iktidarla mesafeleri daha duygusal, daha kararlı bir pozisyondan şekilleniyor. Hem belirsiz gelecek hem fırsat eşitliğinin kalmadığı bir hayatın sorumlusu olarak iktidarı görüyorlar. Ama ideolojik bir duruştan beslenmediği için iktidar kadar muhalefet de henüz onların aklını, yüreğini, oyunu kazanmış değil. Bir kısmı daha öfkeli, o nedenle iktidar bloku ve muhalefetin altılı masaları dışındaki seçeneklere de yönelmeye meyilliler.
İKTİDARIN GENÇLERİ KAZANMA İHTİMALİ DÜŞÜK
Gençlerin içinde bir alt küme olarak muhafazakar, mütedeyyin ailelerden gelen, kendileri de diğer gençlere göre biraz daha muhafazakar değerlere sahip ama seküler ve kentli hayat tarzını, çoğulculuğu içselleştirmiş, ataerkil kurallara da iktidarın hayatı biçimlemeyi esas aldığı dayatmacı, denetleyici kurallara da aynı nedenle ve aynı şiddetle itiraz edenler var. İktidar ekonomik vaatlerle ev kadınlarının bir kısmını geri kazanabilirse de gençlerin büyük çoğunluğunu kazanma şansı çok düşük.
Ama muhalefetin de alabilecekleri ilk otomobilde ÖTV indirimi vaadiyle bu gençleri kazanma ihtimali yok. Gençlerin de ev kadınlarının da öncelikli meseleleri adalet, tanınma adaleti, katılma adaleti ve özellikle de fırsat eşitliği. Sandığa gidecek olanlarının çoğunluğu iktidar karşıtı ittifaklara ve partilere oy verecekler ama hala sandığa gitme motivasyonları düşük.
ALTILI MASA YÜZDE 42-44
Ev kadınları ve gençlerin dışında kalan orta yaş üstü kümelerde bir de umut yorgunları diyebileceğimiz bir alt küme var. Onlar da hala sandığa gitme konusunda kararsızlar. Yayınlanan anketlere yani bugünü esas alarak bakınca, sandığa gidip gitmeyeceklerini dikkate almadan ve nihai istatistiki hesaplamayı yaparak bugünkü tablo şu seviyelerde: İktidar bloku yüzde 40-42, altılı masa yüzde 42-44, diğer altılı masa 11-13 ve diğerleri de yüzde 4-5.
Bu sayıların ima ettiği şu: Meclis’te iktidar blokunun veya Altılı Masa’nın sayısal milletvekili çoğunluğunun olamayacağı bir tablo yüksek ihtimal. Yani Cumhurbaşkanı kim seçilirse seçilsin Meclis çoğunluğuna sahip olamayacak. Özelikle de iktidar blokunun Meclis’te çoğunluğa ulaşma ihtimali oldukça düşük. Bu durumda Meclis’te her bir yasa değişikliği için ya iki büyük blokun uzlaşması ya da HDP ile uzlaşma gerekecek.
'SONUCU KÜRT SEÇMEN BELİRLEYECEK'
Cumhurbaşkanlığı seçimi üzerinden bakıldığında ise, ikinci altılı masayı oluşturan HDP ve diğerlerinin Erdoğan’ı destekleme ihtimali neredeyse imkansız görünüyor. Kürt seçmenin yüzde 70’inin de Erdoğan’a vaatleri ne olursa olsun kimliklerinden, son beş yılda yaşananlarından, kayyum politikalarından, sınır harekatlarından dolayı destekleme ihtimalleri yok.
Fakat bu seçmenin henüz içine sinerek, güvenerek muhalefetin Cumhurbaşkanı adayına oy vereceğine dair emareler de oldukça düşük. Altılı Masa’nın adayının kim olacağına ve adayın Kürt meselesine nasıl cevaplar ürettiğine bağlı olarak karar verecekleri anı bekliyorlar. Cumhurbaşkanı seçimini bir bakıma Kürtlerin oyu belirleyecek diyebiliriz.
BİRİNCİ SENARYO: ERDOĞAN KAZANIR AMA PARLEMENTODA ÇOĞUNLUĞU ALAMAZ
Bugünden, bu değerlendirmeler ışığında karşılaşacağımız tabloya dair üç temel senaryo mümkün görünüyor. Birincisi, Erdoğan kazanır ama parlamentoda çoğunluğu olmaz. İkincisi, muhalefetin adayı kazanır ama muhalefet de parlamentoda HDP desteği olmadan yasa bile yapacak çoğunluğa ulaşamaz. Üçüncü senaryo da muhalefet hem Cumhurbaşkanlığını hem parlamentoda az sayıyla da olsa çoğunluğu kazanır ama anayasayı değiştirecek çoğunluk HDP dahil edilmeden olmaz.
Bu senaryolardan ikincinin gerçekleşmesi birinciye göre ve bugünden bakarak bir adım daha yüksek ihtimal. İkinci ve üçüncü senaryolar gerçekleşirse ülke psikolojik olarak biraz rahatlar belki ama her üç senaryoda da ülkenin gidişatını değiştirecek, yeniden inşa dönemine liderlik edecek bir iktidar ve yönetim çıkmayacak gibi görünüyor.
Hele ilk iki senaryoda Cumhurbaşkanı ve Meclis’in karşı karşıya olduğu siyasi tabloda gündelik meseleleri bile yönetebilmek mümkün olmayacak.
UFUKTA ERKEN SEÇİM Mİ VAR?
O nedenle uzun süreden beridir benim öngörüm bugünkü durum, aktörler, siyaset tarzları aynen sürerse, sekmeli seçim yapacağımız yani 2025 civarında ikinci bir seçim daha yaşayacağımız…
Ama muhalefet seçmenini geleneksel zihin haritasını sarsacak, değiştirecek yeni bir siyasal hamle, ses ve söz üretebilirse yüzde 60-65 mertebesindeki gidişattan memnuniyetsizliğin önüne bir umut ve heyecan koyabilirse tüm bu senaryolar değişebilir.