Vecdi Erbay-Gazete Duvar
Korona virüsü her gün can alırken, ülkelerin ve şehirlerin sınırları tedbir amacıyla kapatılmışken, bilim insanlarından aşının bulunduğuna dair müjdeli haber bekleyişi sürerken Zerzevan Kalesi’nin UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alındığı bilgisi geldi. Tarihe, tarihi eserlere ilgi duyanları ve Diyarbakırlıları sevindiren bu bilgi, “Güzel şeyler de oluyor” dedirtti.
Ama hiç kuşku yok ki bu bilgi en çok Aytaç Coşkun’u heyecanlandırdı ve mutlu etti. Çünkü UNESCO’nun aldığı karar, 7 yıl önce Zerzevan Kalesi’nde başlattığı çalışmanın semeresi niteliğinde oldu.
Roma sınır garnizonu olan Zerzevan Kalesi’nde 2014 yılında kazı çalışmaları başladığında burada bir tarih olduğu unutulmuştu neredeyse. Kazı başkanı arkeolog Aytaç Coşkun da “Bizler kazıya başlayana kadar Zerzevan Kalesi ile ilgili herhangi bir çalışma yapılmamıştı. Bu nedenle kazılar öncesi bilgilerimiz oldukça kısıtlıydı” diyor.
Kazı çalışmalarının ardından Zerzevan Kalesi’nin tarihi Asur Dönemi’ne (MÖ 882-611) kadar gittiği anlaşılıyor. Roma Dönemi’ne MS. 3. yüzyılda asıl askeri yerleşim inşa edilmiş ve 400 yıl boyunca bu özelliğini koruduğu ve 639 yılında İslam ordularının fethine kadar kesintisiz kullanıldığı çıkıyor ortaya.
ZERZEVAN KALESİNDEKİ TARİH
Zerzevan Kalesi’nde Mithras Tapınağı’nın ortaya çıkması bütün dünyanın ilgisini çekti. Ancak ondan önce Roma Dönemi askeri yerleşimde birçok yeni yapılar da ortaya çıkarıldı. Aytaç Coşkun’un verdiği bilgiye göre gözetleme-savunma kulesi, surlar, yeraltı sığınağı, kilise, askeri-sivil konutlar, yeraltı kilisesi, sunaklar, kaya mezarları ve su kanalları gibi döneme ışık tutan buluntulara da ulaşıldı ve bu alanlarda çalışmalar halen devam ediyor.
Çoşkun, “Şu an tespit edilmiş yeraltında ve yerüstünde çok sayıda yapı bulunmaktadır. Mimari yapıların yanı sıra askeri yerleşimde yaşayan askerlerin ve sivillerin günlük hayatlarına dair yeni arkeolojik buluntular da ortaya çıkacaktır” diyor.
ASUR MÜHRÜ
Zerzevan’daki Roma öncesi dönemlere ait önemli verilere de rastlayacaklarından emin olduğunu vurgulayan Çoşkun, “Son zamanlarda bulduğumuz 3 bin yıllık bir Asur mührü ve beraberinde ortaya çıkan diğer eserler de yerleşimin tarihini 1200 yıl geriye götürmüştür” diyerek, Zerzevan Kalesi’nde yürütülen kazı çalışmasının önemine dikkat çekiyor.
Coşkun, Mithras Tapınağı için, “Zerzevan Kalesi’nde dünyada bulunmuş son Mithras Tapınağı ortaya çıkarıldı. Bu yapı Roma’nın doğu sınırındaki tek tapınaktır. Dünyanın en iyi korunmuş günümüze kadar gelen Mithras Tapınağı Diyarbakır, bölgemiz ve ülkemizin tanıtımı ve turizmi açısından son derece önemlidir. Çünkü yapılan çalışmalar Diyarbakır ve bölge tarihini değiştirecektir” dedi.
2021 ZERZEVAN YILI OLSUN
Zerzevan Kalesi’nin UNESCO Dünya Mirası Geçici Listeye alması önemli ama bundan sonra neler yapılmalı? Çoşkun, “Kalıcı listeye girmek için de çalışmalar başlatıldı. Kazı Başkanlığı ve Karacadağ Kalkınma Ajansı işbirliği ile hazırlanan başvuru dosyası Kültür ve Turizm Bakanlığına teslim edilmişti ve sonrasında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne girilmesi bizde büyük bir mutluluk sağladı” şeklinde cevap verdi.
Aytaç Coşun şunları söyledi: “Zerzevan “UNESCO listesine girmemiz bütün dünyada tanınırlığımızı daha da artırdı. Ayrıca Diyarbakır turizmi açısından da bu durum çok önemlidir. Salgından sonra ziyaretçi sayısında önemli bir artış bekliyoruz. Türkiye’de 2021 Yılı’nın Zerzevan Yılı olması konusunda Diyarbakır’da önemli çalışmalar yapılıyordu. Korona virüsü salgını dolayısıyla çalışmalar biraz yavaşlamasına rağmen devam ediyor. Hem UNESCO kalıcı listeye girmek hem de 2021 yılının Zerzevan Yılı olması için gönülden çalışıyoruz.”