Haber Merkezi- 1938 Dersim katliamını içeren ve bir askere ait olduğu tespit edilen hatırat yakın zamanda İstanbul Atatürk Kitaplığı'nın sayısal arşiv bölümünde internet ortamında erişime açıldı. Dersim katliamını içeren günlük, alanında ilk olma özelliği de taşıyor.
“Ece Ajandası"na Osmanlıca notların alınması şeklinde yazılan bu günlük, 1938 yılında Dersim'e yapılan “Askeri Harekât" içinde bulunan bir askere ait.
İnternet ortamında kitaplık sayısal arşivinden pdf formatında elde edilen bu günlük, Osmanlıca'dan Latin harflerine aktarılarak derlemesini Mahsuni Gül’ün yaptığı "Bir Askerin Günlüğünden Dersim 1938" ismi ile Fam yayınları tarafından yayınladı.
Günlüğün Osmanlıca orijinali Atatürk Kitaplığı'nda yer alıyor.
Günlükte yazan bilgilerden Samsun Çarşambalı olduğu anlaşılan Yusuf Kenan Akım, 27 Nisan 1938'de askerlik yaşamına başlayarak Samsun, Amasya ve Sivas üzerinden trenle Erzincan'a gider. 30 Temmuz tarihinde Fırat Nehri kenarında arkadaşları ile fotoğraf çektirdiklerini yazarak, 1938 Dersim katliamı ile ilgili yaşadıklarını not eder.
"Bir Askerin Günlüğünden Dersim 1938" ismi ile yayımlanan bu hatırat, kısa notlarla, çoğu yerde sıradan bir tanıklık gibi yazılmış olsa da, Dersim'de 1938 yılında uygulanan vahşetin boyutlarını oldukça net çiziyor.
Günlükte "Ya Rab, sen kurtar beni buradan" yakarışı, fail cephesinde bulunan bu günlük yazarı tarafından yazılmıştır. Katledilenler kim bilir o yakarışı ne çok yaptılar. Mermiye para vermemek için insanların suya atılarak öldürüldüğü mekân aynı zamanda nehir insan cesedi ile dolu olduğu için su içememekten yakınan askerin derdi olabiliyor.
"Bir Askerin Günlüğü'nden Dersim 1938" ismi ile yayınlanan kitabın içinde Dersim'de çekildiği belirtilen dikkat çekici bir fotoğraf da yer alıyor.
1937 tarihli olarak not alınmış bu fotoğraf, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphaneler ve Müzeler Müdürlüğü Atatürk Kitaplığı'nda "Bel_Mtf_023498" demirbaş numarası ile kayıtlı bulunuyor.
"Dersim'de tutuklanan köylü kadınlar ve çocuklar" notu alınmış bu fotoğraf ilk defa bu günlükle beraber yayınlanmış oldu.
Tarihçi Türkyılmaz: Dersim katlima yüzleşme meselesine dönüşmedi
Tarihçi Zeynep Türkyılmaz da, 1938’te Dersim’de gerşekleştirilen katliama katılan bir askerin günlüğüne yazdığı notlarının deşifresini 29 Kasım'da Agos'ta kaleme alarak, hem 1938’te neler yaşandığını, hem de söz konusu vahşetin kimi askerlerce nasıl icra edildiğini gözler önüne koymuştu.
Dr. Türkyılmaz, “Zorunlu askerliğini yapmakta olan bir asker tarafından, bizim kuşağın Ece Ajandası diye bildiği, eski adıyla Ece muhtıra defterine 27 Temmuz ile 25 Eylül arasında Osmanlıca yazılmış notlardan sadece birisi. Bazen bir, bazense birkaç farklı seferde çabucak karalanan, ancak her gün düzenli olarak tutulan bu hatırat, Dersim’de yaşanan vahşeti ilk defa emir komuta zinciri içindeki uygulayıcılarının perspektifinden, araya zaman girmeden, sıcağı sıcağına anlatıyor.
9 Ocak günü yazılan, ‘Çok canım sıkılıyor biraz sokağa çıktım,’sözleriyle başlıyor bu günlük notlar. Ondan önceki birkaç sayfa yırtılmış gibi görünüyor, ancak kim tarafından ve ne sebeple yırtıldığı muğlak. Kesin olmasa da isminin Yusuf Kenan Akım olduğunu tahmin ettiğimiz bu Samsunlu gencin ne mesleğini, ne eğitimini ne de neyi sevip sevmediğini biliyoruz. Annesi babası kardeşleri ve birkaç iyi arkadaşı olduğunu öğreniyoruz notlardan. Hatıralar askere gitmeyi beklerken geçirdiği, boş zamanın bol olduğu bir dönemde başlıyor. Ara sıra sinemaya ve konsere gittiğini, roman okuduğunu, arkadaşlarına, akrabalarına ille de sevgilisi Nedime’ye bol bol mektup ve kart gönderdiğini biliyoruz” ifadelerini kullanmıştı.
Kaynak: Rudaw