BBC, “MI5 ajanı ve IRA: Chiffon Operasyonu” adında yeni bir belgesel yayımladı. Belgeselde deneyimli BBC muhabiri Peter Taylor’un 30 yıl boyunca peşinden koştuğu bir MI5 ajanının hikâyesi anlatılıyor.
Zamanında “Freddie” mahlaslı, asıl adı Robert olan MI5 ajanı, Kuzey İrlanda’da kurulan ve bölgenin Birleşik Krallık’tan ayrılıp İrlanda Cumhuriyeti’ne katılması amacıyla silahlı mücadele yürüten İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) ile Birleşik Krallık hükümeti arasındaki gizli arka kapı görüşmelerini yürüten ekipte yer aldı. 1991’de başlatılan “Chiffon” operasyonu, İngiliz istihbaratı ile IRA’nın askeri ve sivil kanadı arasındaki barış görüşmelerinin sürdürülmesini sağladı.
Ne var ki İngiltere Başbakanı John Major ve istihbarat yetkilileri, IRA’nın 1993’ün Şubat ve Mart’ında İngiltere’nin Warrington kentinde düzenlediği iki bombalı saldırı üzerine görüşmeleri durdurma kararı aldı. Saldırılarda iki erkek çocuk hayatını kaybetmiş, 50 kişi de yaralanmıştı.
Barış sürecinin sekteye uğramamasını isteyen MI5 ajanı “Freddie” ya da Robert, ikinci bombalı saldırının düzenlenmesinden sadece 3 gün sonra uzun bir kır yürüyüşünde yaptığı iç muhasebe sonucunda hükümetinin emrine uymama ve görüşmelere devam etme kararı aldı. Robert aldığı kararı “Kraliçe ve başbakanı aldattım, çok zor bir süreçti, yapayalnızdım” sözleriyle anlatıyor.
Böylece Robert, 23 Mart 1993’te Kuzey İrlanda’da, barış görüşmelerine yardımcı olan bir iş insanının evinde, hükümetinin haberi olmaksızın IRA lideri Martin McGuinnes ve Sinn Fein lideri Gerry Kelly ile görüştü. Görüşmede Robert, sanki İngiltere hükümetinin görüşlerini aktarıyormuş gibi konuşarak Kuzey İrlanda sorununun nasıl çözüme kavuşacağına dair fikirlerini paylaştı: “Nihai çözüm İrlanda ile Kuzey İrlanda’nın birleşmesi, Kuzey İrlanda’nın Birleşik Krallık’tan ayrılması. İlla bu yaşanacak. Tarihin seyri ve Avrupa’nın siyasi koşulları bunu gösteriyor. Birleşik Krallık bünyesinde kalmak isteyenlerin uyum sağlaması gerekecek. İrlanda adası birleşecek.”
Birleşik Krallık hükümetinin böyle net bir görüşü yoktu, fakat böylece ayrılıkçı İrlandalıların umutları yeşerdi. Bu görüşmeden sonra ateşkes kararı alındı ve 5 yıl sonra da Good Friday (Hayırlı Cuma) Anlaşması ile barış sağlandı.
Aslında BBC muhabiri Peter Taylor 1993’teki görüşmeden 10 yıl sonra ve bugünden 20 yıl önce iz sürüp bağlantıları birleştirerek Robert’ı açığa çıkartmıştı, ancak Robert sonuna kadar inkâr edince yapacak bir şeyi kalmamıştı.
Robert, 30 yıl sonra Peter Taylor’u arayıp, BBC’ye yaşananları anlatma kararını, görüşmede bulunan İrlandalı liderlerin ve kendi eşinin ölmesi üzerine aldığını söyledi.