22 Şubat, Perşembe günü bir polis tarafından itilip kakılan bir kadını gösteren videonun yayımlanması, ülkede iki aydan beri görülen seferberlik etrafında yapılan tartışmaları yeniden başlattı.
Arkadan at kuyruğu şeklinde bağlanmış, uzun ve sarı saçları var. Sokaktaki bir elektrik kutusunun üzerine çıkmış bu İranlı genç kadın, havaya kaldırdığı koluyla beyaz fularını sallıyor. Aşağıda ise bir polis sakin bir ses tonuyla, onu ikna edip aşağı indirmeye çalışmakta.
Kadın ona soruyor: “(Bana yöneltilen) suçlama nedir?” “Önce in, sonra sana söylerim”, diye cevap veriyor polis. İranlı kadının ona itaat etmeye hiç niyeti yok. “Şimdi söyle, herkesin önünde” diyor kadın. Nihayet “Kamu düzenini bozmak” diye cevap veriyor ona görevli.
Etraflarında gitgide daha fazla insan toplanıyor. İçlerinden biri bağırıyor: “Alkışlayın kadını!” ve bazıları onun bu buyruğuna riayet ediyor. Birkaç saniyelik bir tartışmanın ardından, polis bitişikteki ağaca tırmanıp kıza bir tekme atıyor ve kadın kalabalığın içerisine düşüyor.
Genç kadının adı Maryam Shariatmadari ve cep telefonlarıyla kaydedilip sosyal ağlarda çokça yayımlanmış olan bu sahne 22 Şubat, Perşembe günü Tahran’ın merkezinde cereyan etti. Başkentin kuzeyinde bulunan Evin hapishanesine nakledilen, dizinden yaralanmış Maryam Shariatmadari, yargılanmayı beklemekte.
Sosyal ağlarda eleştiri dalgası
Tahran Amirkabir Üniversitesi mezunu olan Maryam Shariatmadari, kadınların İran İslam Cumhuriyeti’nde başörtüsü takmasını zorunlu kılan yasaya karşı çıkan son İranlı kadın. 27 Aralık 2017’de, 31 yaşındaki Vida Movahed bu hareketin öncüsü olmuştu. Tahran’ın merkezindeki Enghelab ve Taleghani caddelerinin kesişiminde yer alan bir elektrik kabinine tırmanmış ve beyaz başörtüsünü başından çıkarmıştı. O günden bu yana başkentte ve bazen de taşrada, yaklaşık 30 kadın daha aynı hareketle iktidara meydan okudu.
Ancak Perşembe’den beri, polisin şiddetli tepkisi sosyal ağlarda bir eleştiri dalgasına neden oldu. Mahkemece kovuşturulması yapılan kadınlardan bazılarını temsil eden, ünlü İranlı insan hakları avukatı Nasrin Sotoudeh’e göre, polis ‘hukuka aykırı bir harekette bulundu’.
Avukat Sotoudeh, bu durumu Facebook sayfasında “Hiçbir erkeğin hiçbir kadına bunu yapmaya hakkı olmaması bir yana, dahası, (söz konusu) polis kendi yetkisini de kötüye kullandı. Ülkemizin kadınları, kendi kıyafetlerini seçme kararının kendilerine geri verilmesini istiyor” diye açıkladı.
10 bin euro kefaletle serbest bırakılan kadın
29 Ocak’ta tutuklanan ve Nasrin Sotoudeh’in müvekkillerinden biri olan Narges Hosseini, “toplum içerisine tesettürsüz çıkmakla”, İran İslam Cumhuriyeti’nde yürürlükte bulunan şeriata göre yasa dışı sayılan “haram işlemekle” ve “ahlaksızlığa teşvik etmekle” suçlandı.
Bu son suçlama, sorgulanan kişilere on yıla kadar hapis cezası getirebilmekte; otoritelerin, ödenecek para miktarını yükselterek bu tür bir karşı çıkmayı sona erdirme iradesini gösteren, çok ağır bir ceza. Şimdiye dek, toplum içerisinde baş örtüsü takılması zorunluluğuna uymayan kadınlar 50 bin tomana (9 bin euro) varan para cezası ya da 10 gün ila 2 ay arasında değişen hapis cezası riskiyle karşı karşıya bulunmaktaydı.
Narges Hosseini, Tahran’a 40 km uzaklıktaki Karaj şehrinin çevresinde yerleşik Gharchak hapishanesinden, 60 milyon toman yani 10 bin euro kefaletle serbest bırakılmış. Nasrin Sotoudeh ise müvekkilinin aleyhindeki suçlamaları protesto etmek niyetinde:
“Başörtüsüz dışarı çıkmıştı çünkü üzerinde kışlık kıyafetleri vardı ve vücudunu da örtmüştü.”
Sosyal ağlarda, bu karşı çıkma hareketinin soluğunun neredeyse hiç kesilmediği bir zamanda, bu kadınları eleştiren İranlıların sayısı da çok. Twitter’da, Ali Sadrinia bu karşı çıkışta “yasa dışı” ve “mantığa aykırı” bir edim görmüş:
“Farzedin ki birtakım insanlar trafik kurallarının bazı maddelerinin sorun yarattığını düşünüyor ve protesto belirtisi olarak da, meydanların etrafında ters yönde araç sürmeye karar veriyor. Buna ne dersiniz? Aklı ve sağlığı yerinde olan hiç kimse, bir yasanın değişmesini sağlamak için ona karşı gelmek gerektiğini düşünemez.”
Diğer kullanıcılar, bu hareket çerçevesinde tutuklanmış bazı kadınların yurt dışı seyahatlerine dikkat çekiyor, İran’a ‘düşman ülkeler’ tarafından manipüle edildikleri imasında bulunarak.
Perşembe günü, Maryam Shariatmadari eylemine başlamadan birkaç saat önce, öncü Vida Movaed’in üzerine çıktığı, Enghelab caddesinin meşhur elektrik kutusu, başka kadınların ona tırmanmasını engellemek adına düzene sokulmuştu.