'İslam Ümmetinin Yetimleri: Kürdler'

 Celâl Temel

-I-

Araplar, Türkler, Farslar ve Kürdler, Ortadoğu’nun dört büyük Müslüman ulusu olarak bilinirler.

       İslam’ın doğduğu ve yayılmaya başladığı 7. yüzyılda, Araplar, büyük oranda Arap Yarımadası’nda, Hicaz’da yaşayan bir halktı.Mısır’da bile Arap varlığı yoktu. İslam dinin kurucusuolarak, zaman içinde kuzeyde, Suriye ve Mezopotamya’ya; doğuda İran, Orta Asya ve Hindistan’a; batıda Kuzey Afrika’ya doğru yayıldılar. Peygamberden sonraki Emeviler döneminde İslam, Arap milliyetçiliği ekseninde gelişirken daha sonra İslam Devleti olarak, yeni fetihlerlegenişledi. Günümüzde Arap ulusu, yirmiden fazla devletin oluştuğu bir coğrafyanın siyasi egemenliğine sahiptir.

      Mezopotamya, İran, Van Gölü’nün güneyinde yaşayan Kürdler, İslam’ı ilk kabul eden halklardandır. Halife Ömer döneminden itibaren, çatışmalı da olsa 7.yy sonları ve 8. yy başlarında, büyük oranda İslam dinini kabul ettiler. Özellikle 12-13 yüzyıllarda Eyyübiler döneminde, Haçlılara karşı gösterdikleri direnmelerle, adeta İslam’ın kılıcı olarak anıldılar.

Farslar da İslam’ı ilk kabul eden halklardandır. İran coğrafyasının Müslümanlar tarafından fethedilmesinden sonra Farslar ve Kürdlerin oluşturduğu Sasani İmparatorluğu yıkıldı ve Farsların da Kürdler gibi Müslümanlaşma süreci başladı. Daha sonra Farslar, özellikle Şii İslam’ın öncülüğünü yaptılar. Bu gün “İran İslam Cumhuriyeti” adlı bir devlete sahiptirler.

       İslam’ın doğduğu sıralarda henüz Ortadoğu bölgesinde bulunmayan Türkler daha geç Müslümanlaştılar. Öncelikle Hazar Gölü’nün doğusundaki Türk grupları arasında, 7. yy sonlarından itibaren başlayan Müslümanlaşma süreci, 10. yüzyıla kadar sürdü ve 11. yüzyılda Selçuklar döneminde tamamlandı. Osmanlı dönemindeki Hilafet uygulamasından sonra, Türk ulusu da İslam’ın nimetlerinden faydalandı!..

      Bu dört ulusun İslamiyet’le ilişkisi, ayrı ayrı, çok kapsamlı çalışmaların konusudur. Konumuz bu değil.  Araplar dinin kurucusu ve adeta sahibi olarak, Türkler Osmanlı Hilafeti aracılığıyla, Farslar Şii İslam’ın koruyucusu olarak İslam dininden ulus olarak faydalanırlarken Kürdler İslam’ın kılıcı olarak ve ümmetin yetimleri olarak kaldılar. Konumuz, “İslam Ümmetinin Yetimleri: Kürdler”.

-II-

Doksanlı yılların başından itibaren, Türkiye’de, zaman zaman basılıp çabucak tükenen bir kitap vardı: “İslam Ümmetinin Yetimleri: Kürdler”

Doksanlı yılların ortalarında bu kitaptan haberdar oldum; aldım, okudum.Seksen, doksan sayfalık bir kitapçıktı. Kitap, tarihi araştırma ve belgelere dayalı olmaktan ziyade, Mısırlı Dr. Fehmi Şinnavi’nin, kişisel gözlemlerine dayalı küçük fakat anlamlı bir çalışmaydı.Şinnavi’nin kitaptaki tüm görüşlerini benimsemesem de Kürdlerin Müslüman bir topluluk olarak haksızlığa uğradıklarını çarpıcı bir şekilde dile getirmesiilgimi çekti.

Zaman zaman kitapçıya uğrayıp 2-3 tane alıp dostlara hediye ediyordum. Bir gün yine kitapçıya uğrayıp üç tane almak istedim. Kitapçı bana yaklaştı, hafif bir sesle, “Abi polis misiniz?” dedi. “Yok değilim.” dedim. Devam etti: “Kusura bakma Abi, bu kitabı toplu hâlde, genellikle polisler alıyor, onun için sordum.”

Kitap hakkında soruşturma ve toplatma kararları vardı. Bazen bulunuyor, bazen bulunmuyordu. Kitabın neden hemen tükendiği de anlaşılıyordu! Kürdlerin çoğunun varlığından haberdar bile olmadığı kitabın farkında olanlar vardı!..

Dr. Fehmi Şinnavi, konuya vicdanlı, hatta demokratça yaklaşıyor denilebilir. Bu yüzden, Mısır’da, Irak’ta, Suriye’de, İran’da ve Türkiye’de, bu kitabı okuyan pek çok kimsenin kitaptan çok etkilendiği bilinmektedir. Bu kitapla, Kürdlere ve Kürd Sorunu’na bakış açısı değişen insanlar var.    

        Kitabın yazarı Dr. Fehmi Şinnavi(1917-?), Mısırlı bir akademisyen. Tıp tahsili ve Bevliye dalında Avrupa'da ihtisas yaptı. Mısır'daki bazı üniversite hastanelerinde çalıştı, anabilim dalı başkanlığı yaptı. Bir süre Musul Tıp Fakültesi'nde öğretim görevlisi olarak da çalıştı. Siyasal İslam’la ilgili çok sayıda kitabı var, önemli bir Müslüman-Arap aydını.

Şinnavi, “Bu kitabı neden yazdım?” başlığı altında, Musul Tıp Fakültesi’nde görevli olduğu, Kürdleriyakından tanıdığı sıralarda (seksenli yılların sonu, doksanlı yılların başı), Kürdleri ve “Kürd Sorunu”nu nasıl keşfettiğini şöyle anlatıyor:

         “Kürtlerle çok sıkı diyaloglara giriştiğim yıllar, benim Kuzey Irak'ta Musul Tıp Fakültesinde araştırma görevlisi olarak çalıştığım yıllara denk düşer. O zaman dikkatimi çekmişti: Görevli olarak bulunduğum fakülte, Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı bölgede faaliyet gösteriyor olmasına rağmen bu fakültenin bir tek Kürt öğrencisi vardı. Buna rağmen Tıp Fakültesinin hastanesinde yatan hastaların en az dörtte üçü Kürt kökenliydiler. Benim Kürt hastalarımla olan iletişimimi işte bu Kürt öğrenci sağlıyordu. Koskoca fakültede bir Kürt Öğrencinin bulunması bu açıdan işime çok yaramıştı. Ama bu öğrenci dış görünüşünden de rahatlıkla anlaşılabileceği üzere çok yoksul bir ailenin çocuğuydu.

 Bir Kürt bölgesinde, hastalarının büyük bir çoğunluğunu Kürtlerin oluşturduğu bir Tıp Fakültesi'nde bir tek Kürt öğrencinin okuyor olması, gerçekten beni çok düşündürdü.[1] Bu gerçekliği apaçık gördükten sonra Kürtlerin bu ümmetin yetimleri olduğu sonucuna vardım.”[2]

Şinnavi Kürdleri, “İslam mızrağının başı” olarak da nitelendiriyor ve özellikle Eyyübiler döneminde ve sonraki süreçlerde Kürdlerin İslam’a büyük hizmetler verdiğini, buna karşın büyük haksızlıklara uğradıklarını, mazlumiyet yaşadıklarını belirterek şöyle diyor:

       “Kürt sorunu oldukça karmaşık, riskli ve yakıcı bir sorundur. Bu soruna bir şekilde eğildiğiniz veya soruna ilişkin konuşmaya-yazmaya başladığınız andan itibaren, Irak, Türkiye, Iran, Suriye ve Bağımsız Devletler Topluluğu (eski SSCB) gibi bölge ülkelerinin tepkileriyle karşı karşıya gelirsiniz. Sorun karşısında duyarsız ve suskun kalmayı tercih ederseniz, bu durumda da hem Kürt halkına hem de apaçık gerçeklere ve hak ölçülerine ihanet etmiş olursunuz.

Üzülerek belirtmek isterim ki, sayıları bir buçuk milyarı bulan Müslüman topluluğu Kürt sorunu karşısında duyarsız ve suskundur.”