Osman AYDIN
Kürt toplumunda taş oyunları denince DAMA ve KIŞIK (satranç) akla gelir. Dama hemen her mevsimde ve özel gereçlere ihtiyaç duyulmadan sıradan nesnelerle oynanmasına karşın, kışık özel taş fügurlerle oynanan ve daha çok kapalı mekân oyundur.
Kışık Kürt toplumunda medreselerde, mirlerin saraylarında, ağa ve beylerin konaklarında muteber bir konumuna sahipti.
Her iki oyun da derinlikli düşünmeyi, hamleleri ve karşı hamleleri görme ve planlamaya dayanan üstün zekâ oyunudur ama kışık daha karmaşık ve teferruatlıdır.
Bugünkü biçimiyle olmasa da satrancın ilkel atası olan oyunun yaklaşık 4000 yıl önce Mısır'da oynandığına ilişkin bazı bulguların piramitlerdeki kabartmalarda saptandığı söylenmektedir. Bu oyunun Mezopotamya ve Çin’de oynandığı da bilinmektedir.
Oyun, MS 4. yüzyılda Hindistan'da ÇATURANGA olarak isimlendirilmiş ve bugünkü SATRANÇ sözcüğüne evrilmiştir.
Satranç ile ilgili ilk yazılı belgeler Hindistan'dan kalmadır. Daha sonra satranç İran'a, onlardan Araplara, Endülüs Emevileri eliyle de İspanya üzerinden Avrupa'ya yayılmıştır.
Hayranlık duyduğum bir satanç ustasından söz etmek istiyorum:
Küba‘lı Dünya Satranç Şampiyonu Jose Raul Capablanca
19 Kasım 1888 Havana’da doğmuş, 8 Mart 1942‘de hipertansiyon nedeniyle beyin kanaması sonucu hayata veda etmiştir.
Henüz dört yaşında iken ilk oyununu babasına karşı oynamış ve bu oyunu kazanmıştır. 12 yaşında iken Küba Satranç Şampiyonu Corzo’yu 7 -5 yenmiş ve artık Küba şampiyonudur.
Capablanca (1921-1927 yılları arasında Dünya Satranç Şampiyonu ünvanını elinde bulundurdu.
Satranc onun için ana dilini konuşmak kadar basit ve tabii bir işti. Diğer ustaların uzun analizlerden sonra bulabildiği en kuvvetli hamleleri o ilk bakışta görüyordu ve karşı hamleleri çok seri bir biçimde planlıyordu.
Onun üstün zekâsı aşılmaz derecede kabul edilir.