Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısının ardından savunma stratejisi ve örgütlenme biçimini yeniden gözden geçiren NATO, 28-30 Haziran’da yapılacak Madrid zirvesi öncesinde önemli kararlar almaya hazırlanıyor.
Avrupa Birliği'nin üç büyük ülkesi Fransa, Almanya ve İtalya’nın liderleri Kiev'de Ukrayna'ya ve Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski'ye destek ziyaretinde bulunurken, NATO savunma bakanları da Brüksel'de NATO karargahında toplandı. Toplantıya Gürcistan, Finlandiya, İsveç ve Avrupa Birliği de katıldı.
NATO savunma bakanları, Donbas bölgesinde Rusya karşısında güçlük yaşayan Ukrayna'ya destek vermek ve NATO müttefiklerinin Rusya'ya karşı güvenliğini sağlamak için uzun vadede ittifakın Doğu kanadını daha da güçlendirme kararı aldı.
Toplantıda, Türkiye'nin Finlandiya ve İsveç'in NATO üyeliğine karşı çekincelerinin giderilmesi için yoğun mesai harcandı; ancak uzlaşma sağlanamadı.
Zelenski NATO zirvesine katılacak
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski'nin de katılacağı Madrid zirvesinde, NATO'nun işleyişini ve hedeflerini yeniden belirleyen bir yol haritası niteliğindeki "Stratejik Konsept" de görüşülerek kabul edilecek.
Bugünkü toplantının ardından basın toplantısı düzenleyen NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Madrid'de yapılacak NATO Zirvesi'nin hazırlıklarını tamamladıklarını belirtti.
Stoltenberg, Rusya'nın Ukrayna'ya müdahalesi sonrası yaşanan savaşın NATO'nun tepkisini daha uzun vadeli olarak belirlemesi gereğini ortaya koyduğunu dile getirdi.
NATO Genel Sekreteri, "Daha tehlikeli ve daha rekabetçi bir dünyada NATO'yu daha güçlü ve daha etkin hale getirmek için kararlar alacağız. Madrid Zirvesi'nin dönüştürücü bir zirve olacağına inanıyorum. En az beş kilit alanda, daha güçlü caydırıcılık ve savunma yaratabilmek için önemli kararlar alacağız" dedi.
"Stratejik Konsept" ile NATO'nun savaşın ardından ortaya çıkan zorluklar ve ilk kez Çin konusundaki tutumlarının belirleneceğini de kaydeden Stoltenberg, bu bağlamda zirveye, Asya-Pasifik ülkeleri liderlerinin de davet edildiğini belirtti.
Stoltenberg, zirvede NATO ittifakı içinde "daha iyi bir yük paylaşımı ve kaynak sağlanması" konusunu da ele alacaklarını kaydetti. Son olarak üyelik başvurusu yapan Finlandiya ve İsveç'in tarihi üyelik başvurularını ele aldıklarını kaydeden Genel Sekreter, "Dün ve bugün Brüksel'de yapılan toplantımızda, bu alanların çoğunda ilerleme kaydettik" dedi.
"Yakın müttefikimiz Ankara"
Gazetecilerin, "İlerleme kaydettik diyorsunuz ama Türk Dışişleri, İsveç ve Finlandiya'nın NATO üyelik hedeflerine ilişkin gönderdiği belgelerin Türk hükümetinin beklentilerini karşılamadığını söyledi" hatırlatması üzerine, Türk Savunma Bakanı Hulusi Akar ile de görüşen Stoltenberg, şu yanıtı verdi:
"Birçok müttefik, Finlandiya ve İsveç'in bu tarihi kararına desteklerini ifade ettiler. Ama aynı zamanda, önemli bir müttefik olan Türkiye, terörle ilgili belirli konularda endişelerini dile getirdiğinde, ben ve müttefikler elbette bunu ciddiye alıyoruz. Biz de bu endişeleri gideriyoruz, Türkiye'nin evet demesi için, kaygılarını nasıl giderebileceğimizi araştırıyoruz. Türkiye'nin de NATO'nun 'açık kapı' politikasından yana olduğunun ve tüm müttefiklerin yıllardır gerçekleşen NATO genişlemesinin değerini gördüğünün altını çiziyorum. Ancak bazı özel konular var ve yakın müttefikimiz Ankara ile Finlandiya ve İsveç ile istişarelerde bulunuyoruz. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile düzenli temas halindeyim. Yani bu aktif olarak üzerinde çalıştığımız bir konu ve amacım en kısa zamanda çözmek."
Bir başka gazetecinin "Bir ay önce bunun birkaç hafta içinde gerçekleşeceğini söylüyordunuz. Burada NATO için bir itibar sorunu var mı?" sorusuna da Stoltenberg, "NATO, birçok konuda farklı görüşlere sahip, hükümette farklı taraflara sahip 30 farklı müttefikten oluşan bir ittifaktır. Farklılıklar olduğunda her zaman yaptığımız gibi, istişare etmek, tartışmak, farklı görüşleri uzlaştırmanın yollarını aramak zorundayız. Bu biraz zaman alır, ancak bu aynı zamanda NATO'nun gücüdür. Dolayısıyla NATO'nun itibarı konusuna gelince, asıl itibar fikir birliği gerektirdiğinde de kararlar alabilmemizdir" yanıtını verdi.
ABD Savunma Bakanı Llyod Austin da Finlandiya ve İsveç'in NATO üyeliğine başvurma yönündeki "tarihi kararı" överek, tartışmaların olumlu bir şekilde ilerlemeye devam edeceğine dair umutlu olduklarını dile getirdi.
Yeni bir askeri güç modeli
Savunma bakanları toplantısında, Rusya ile savaşta kısa ve uzun vadeli önemli kararlar da alındı. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, kısa vadede Donbas'ta zorlanan Ukranya ordusunun "hızlı bir şekilde ağır silahlar, uçaksavar sistemleri ve uzun menzilli sistemlerle donatılması gerektiğini" söyledi; müttefiklerin bunu sağlamaya hazır olduğunu belirtti.
Stoltenberg, "NATO müttefikleri ve ortakları Ukrayna'ya eşi görülmemiş bir destek sağlıyor. Müttefikler artık çok ihtiyaç duyulan ağır silahlar ve uzun menzilli sistemler de dahil olmak üzere ek yardım duyurdular. Ukrayna'yı daha uzun vadede destekleme planlarını da görüştük. Ukrayna için kapsamlı bir NATO yardım paketi hazırlıyoruz" dedi.
NATO'nun Doğu kanadındaki muharebe gruplarını daha fazla güçlendirme, hava, deniz ve siber savunmanın yanı sıra önceden konumlandırılmış ekipman ve silah stoklarını artırma kararı aldıklarını belirten Stoltenberg, "hazır durumda daha fazla kuvvet içeren ve belirli müttefiklerin savunmasına önceden atanmış, belirli kuvvetler içeren yeni bir askeri güç modeli" oluşturmayı da planladıklarını açıkladı.
NATO Genel Sekreteri, bu yeni askeri güç modelini, "Burada üç unsur var, daha fazla ileri varlık, daha fazla ileri önceden konumlandırılmış teçhizat ve belirli bir bölgenin sorumluluğu ile önceden atanmış kuvvetler. Bu birliklerin tamamı ileri konuşlandırılmayacak, ancak bir kısmı ileri konuşlanacak ve bir kısmı kendi ülkesinde olacak. Gerekirse hızlı hareket etmeye hazır güçler olacak. Bu, tüm İttifak genelinde caydırıcılık ve savunma duruşumuzun önemli ölçüde güçlendirilmesi anlamına gelecek" diye detaylandırdı.
Stoltenberg, zırhlı araçların, erzakın ve mühimmatın taşınmasının çok zaman aldığını "önceden konumlandırılmış teçhizat" konusunun çok önemli olduğunu söyledi.
NATO'nun caydırıcılık ve güvenlik gücünü arttırmak için hala yapması gereken çok şey olduğunu belirten Stoltenberg, bu kararlara kaynak sağlamanın da önemine işaret etti; "Beşinci nesil uçaklar ve gelişen teknolojiler dahil olmak üzere, daha üst düzey yeteneklere yatırım yapmak gerekiyor. Son yedi yılda askeri yatırımlar hep artan bir ivme gösterdi. Şimdi bu ivmeyi korumalıyız" dedi.
Gıda güvensizliği
Türkiye'nin de BM şemsiyesi altında çözüm için çalıştığı Ukrayna tahılının ülkeden çıkarılamaması nedeniyle yaşanan gıda güvensizliği sorununun "ciddi bir endişe" olduğunu belirten Genel Sekreter, konuya ilişkin bir soruya, "Bunun küresel güvenlik sonuçlarını çok yakından takip etmemiz gerekiyor. Müttefiklerin tahılı Ukrayna'dan farklı yollarla çıkarmanın yollarını bulmaya yönelik çabalarını da memnuniyetle karşılıyorum. Ayrıca dün Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüştüm ve Türkiye'nin ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Ukrayna'dan tahıl çıkarmak için bir çözüm bulmaya ve bunun sonucunda gıda fiyatlarında yaşanan ciddi artışa karşı bir şeyler yapma çabalarını gerçekten takdir ediyorum" dedi.
ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin da müttefikleri Ukrayna'ya destek vermeleri konusunda yeniden motive etmek için NATO bakanları toplantısı öncesinde, NATO üyesi ülke ve 20 kadar davetli ülkenin katılımıyla Ukrayna Destek Temas Grubu'nu topladı. Austin toplantı sonrası ABD'nin Kiev'e 1 milyar dolarlık yeni bir yardım paketi hazırlığı içinde olduğunu söyledi.
Toplantıda Amerikalı yetkililer müttefiklerini Ukrayna'yı desteklemek için "daha fazlasını ve daha hızlı yapmaya" çağırdılar. ABD Genelkurmay Başkanı Mark Milley, ABD'nin yapmayı planladığı ve çatışmanın başlangıcından bu yana en büyük yardım dilimini temsil eden bir sonraki teslimatları detaylandırarak, yardımın, "uzun menzilli Harpoon gemisavar füzeleri ve fırlatıcıları, 155 mm obüsler, kurtarma tankları, tanksavar silahları, çoklu roketatarlardan oluştuğunu" kaydetti.
Lloyd Austin, Amerika'nın Avrupa genelindeki güçlerini konumlandırmasındaki herhangi bir değişik konusunda ayrıntı vermeyi reddetti; ancak ABD ve müttefiklerinin gerekirse birlikleri hızla konuşlandırmak için adımlar atacağını söyledi. Bu değişiklik Stoltenberg'in de açıkladığı gibi, bölgeye daha fazla ekipman yerleştirmeyi ve birlikleri daha yüksek düzeyde alarma geçirmeyi içeriyor.
Arzu Çakır / VOA Türkçe