Şêx Ehmed Barzanî, Kürt sosyal ve siyasal yaşamında önemli bir figür olarak Kürt Tarihinde saygın bir yere sahiptir. Bilinen ilk Kürt çevre korumacı siyasi liderdir. Sağlıklı ve korunması gerekli temiz bir çevre ve çevre kültürünün sürdürebilmesini önemsediği için önemli düzenlemeler yapan ve bütün yaşamı boyunca bu konuda ısrarlı çabalarını sürdüren biridir.
Onun doğa ile ilgili uyguladığı bazı görüşlerini satırbaşları halinde vermek istiyorum.
• Erozyonu önlediği için ormanların kesilmesini yasakladı. Kesilen değil, toplanabilen ağaçların yakacak olarak kullanılmasını,
• Aşırı bal hasadının doğadaki floranın dengesini bozduğu için buna dikkat edilmesini ve aşarı derecede arıcılık yayılmamasını,
• Zehirli yılanların dışında yabani hayvanların öldürülmemesini,
• Dinamit ve diğer patlayıcılarla balıkçılık yapılmasını,
• Üreme mevsimi boyunca avcılık yapılmamasını kesin kurallara bağlamıştır.
Şêx Ehmed Barzani, bazı sosyal kurallar da koymuştur.
• Evliliklerde özgür irade ve karşılıklı kabulün zorunluluğunu,
• Başlık parasının veya karşılığında mal vermenin kaldırılmasını,
• Berdeli (karşılıklı kız alıp verme ile gerçekleştirilen evlilikler) yasaklamıştır.
Aynı aile içinde liderliği sürdürmenin geleneksel yolunu reddeden Şêx Ehmed liderlik, için kişinin yetenekli ve nitelikli olması gerektiğini vurguluyordu.
Üzerinde önemle durduğu hususlardan biri de yolsuzluklardı. Kürt Hareketi içinde yer almaya başlayan ve hareketin başarısızlıklarının kurbanı olan ezilen kitleleri görmezden gelmemek için yolsuzlukları son derece eleştirel bir şekilde kınıyordu.
1930’lu yıllarda Güney Kürdistan’da Kürt hareketinin önderliğini yapan Şêx Ehmed Barzanî hakkında Türkiye Cumhuriyeti yetkilileri son derece huzursuzdular. Şêx Ehmed’in Ağrı Kürt Ayaklanmasının destekçisi olduğunu Başbakan İsmet İnönü, Irak Başbakanı Nuri Said’e açıkça söylemiş ve Kürtlere karşı işbirliği önermişti. O gün temelleri atılan işbirliği değişik biçimlerde bugüne dek süregelmektedir.
1931 yılında başlayan Kürt hareketi yenilgiyle sonuçlanınca, Şêx Ehmed ve hareketin önemli liderleri Türkiye’ye teslim edildiler.
Mustafa Barzani o günler için şunu söylüyordu:
" Biz Türkiye'de asılmayı bekliyorduk. O tarihlerde İngilizlerle Türkler ve Iraklılar iyi ilişkiler kurmuşlardı. İngilizlerin talebi üzerine Türkiye bizi asabilirdi. Fakat Türkiye'de beklediğimiz akıbet bizi karşılamadı... Nitekim orada iyi muamele gördük. Bizi şehirden şehire alıp götürdüler, daimi bir yerde oturtmadılar. Büyük ağabeyim Şeyh Ahmed'i Erzurum'a gönderdiler. Bizi birbirimizden ayırıyorlardı. Herhangi bir harekette bulunmamızdan endişe olunuyordu. Bunu seziyorduk”.
Ankara aşiretin önemli kısmını Muş civarına yerleştirmişti. Eskişehir'e gönderilen Mustafa Barzani orada sıkı gözaltında tutuluyordu.
13 Mayıs 1934'te Irak’ta çıkarılan bir genel afla Barzaniler yurtlarına dönebildiler.
O dönemde Türkiye Cumhuriyeti’nin resmi görüşünü gösteren resmi bir belgeyi sunmak istiyorum.