CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek: “Cumhur İttifakı dışındaki tüm partiler güçlendirilmiş parlamenter sistem üzerinde anlaştı”, İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Bahadır Erdem: “Bizi bir araya getiren şey milletin kendisi”, Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kaya: “Görüşmeler olumlu geçiyor, devamı gelecek”, Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Ayhan Sefer Üstün: “Memleketin bir numaralı sorununa karşı yeni bir sistem önerisi getirmek için bir araya geldik”, DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu: “Ortak yönleri tespit edeceğiz, farklı düşündüğümüz noktaları tekrar bir masaya yatıracağız.”
Pazartesi akşamı (20 Eylül) CHP, İYİ Parti, DEVA, Gelecek, Saadet Partisi ve Demokrat Parti temsilcileri parlamenter sisteme dönüş için ortak metin oluşturmak amacıyla İstanbul’da bir araya geldi. Bu, altı parti temsilcisinin ilk toplantısı değildi. Daha önce ilk olarak Ankara’da bir araya gelen isimler, daha sonra üç kez online olarak görüşmüş ve parlamenter sisteme geçişle ilgili süreci masaya yatırmışlardı. Peki bu toplantı fikri nasıl ortaya çıktı, bu toplantılarda neler konuşuldu, toplantıların nihai amacı ne? HDP temsilcisi toplantılarda neden yoktu? Toplantının katılımcıları, Serbestiyet’e anlattı.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek: Cumhur İttifakı dışındaki tüm partiler, parlamenter sistem konusunda anlaştı
“Türkiye’nin bir normalleşmeye ihtiyacı var. Türkiye’nin uzlaşmaya, demokratikleşmeye ihtiyacı var. Onun için birlikte çalışıyoruz.
Millet İttifakı, artı DEVA, artı Gelecek Partisi güçlendirilmiş parlamenter sistem temelinde demokratik hukuk devletini tesis etmek için birlikte çalışıyoruz.
Toplantılarımız devam edecek. Çünkü Cumhur İttifakı dışındaki tüm partiler, parlamenter sistem konusunda anlaştı. Hepimiz güçlendirilmiş parlamenter sistem diyoruz. Bu çok değerli Türkiye için.
Türkiye bu sistemle devam edemez. Bu sistem Türkiye’nin vatandaşlarının temel sorunlarını her geçen gün ağırlaştırıyor. Sistemden beslenenler ile bu sistemi değiştiremezsiniz.
Türkiye’nin sağlıklı bir sisteme ihtiyacı var. Tarafsız, partiler üstü bir cumhurbaşkanına ihtiyacı var. Güçlü bir yürütme ile birlikte o yürütmeyi denetleyen güçlü bir Meclis’e ihtiyacı var. Bunların çalışmalarını yapıyoruz.
Önümüzdeki süreçte bu toplantılarımız devam edecek. Türkiye’nin büyük bir Türkiye ittifakına, demokrasi ittifakına ihtiyacı var. Çünkü bu sistem ve mevcut saray iktidarı demokrasisini kaybettirdi Türkiye’ye.
Türkiye mutlakiyete doğru bir yola girdi. Egemenlik şahsileştirildi. Bu tabloyu değiştireceğiz. Bunun için birlikte çalışıyor, iş birliği yapıyoruz.”
İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Bahadır Erdem: Bizi bir araya getiren şey milletin kendisi
“İYİ Parti, güçlendirilmiş – iyileştirilmiş parlamenter sistem ilkelerini kamuoyu ile paylaşmıştı. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi referandumu geçtikten bir müddet sonra sayın genel başkanımız bunu ilk dillendirenlerden birisidir. Kendisi, “Bu böyle gitmez, güçlü bir parlamenter sisteme Türkiye’nin geri dönmeye ihtiyacı var” diye. Nitekim biz, çalışmalar sonucunda ilkeleri ortaya koyduk. İlkeleri ortaya koymamızın sebebi de şu; şu anda hiçbir partinin anayasayı değiştirme ya da yeni bir anayasa oluşturma gücü yok.
Ayrıca biz, yeni bir anayasayı seçimlere giderek milletimizden o gücü aldıktan sonra bütün diğer siyasi partilerle ilkelerimiz çerçevesinde hazırlamanın Türkiye için faydası olduğuna inanıyoruz. Çünkü bir anayasa ancak maksimum mutabakat ve katılımla ortaya çıkarsa ülkeye yararlı olur. Aksi halde tıpkı Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi gibi üç senede iflas eder ve bugünkü duruma gelir.
Biz ilkelerimizi açıklamıştık, bizden sonra da CHP kendi programını açıklamıştı. Hatta bizden de önce Gelecek Partisi anayasa çalışması yapıp onu deklare etmişti. Şimdi bizim amacımız, CHP ve diğer muhalefet partileri ile aslında Türkiye’de güçlü, kuvvetler ayrılığının olduğu bir parlamenter sisteme dönme ve yeniden hukukun tesisi, yeniden Türkiye’de güçlü bir meclis, tam anlamıyla denetleme ve bütçe yapma yetkisine sahip bir meclis oluşturmak.
Hepimiz ortak ilkeler etrafında birleşiyoruz. Bizimle birlikte millet de bunları söylüyor. Millete sorduğunuzda, seçmenlerin yüzde 72’si ülkenin yeniden parlamenter sistem ile yönetilmesi gerektiğini söylüyor. Bizi bir araya getiren şey aslında milletin kendisi.
CHP ile partimiz arasında seçimlerde bir Millet İttifakı’mız vardı bizim. Buna Saadet Partisi de dahildi, Demokrat Parti dahildi. Şu anda DEVA ve Gelecek ile birlikte oluşmuş bir seçim ittifakı yok ama aramızda ortak bir payda var ve bu çok önemli, güçlü bir payda: Güçlü, iyileştirilmiş bir parlamenter sistem.
Biz birlikte çalışma yapıyoruz. CHP’den Sayın Muharrem Erkek bizi Ankara’da bir araya getirmişti. Daha sonra iki gün evvel ben davet ettim, İstanbul’da yemekli bir toplantı yaptık. Bundan sonra da Meclis’te çalışmalarımıza devam edeceğiz. Biz yine 6 kişi, genel başkan yardımcıları olarak bir araya geleceğiz ve ortak paydalar üzerinden çalışmayı sürdüreceğiz.
Parlamenter sisteme dönüşteki temel ilkelerde hiçbir ayrım yok aramızda. Bu ortak paydaları nasıl bir metinle bir araya getiririz şeklindeki bu çalışma sonunda ortaya bir ilkeler metni çıkartacağız. Bunu halkın anlayacağı dille yazdıktan sonra genel başkanlarımıza sunacağız. Onların da onayıyla da amacımız genel başkanların bunu kamuoyuna deklare etmesi.
Ben hep şunu söylüyorum; bizim İYİ Parti olarak iyileştirilmiş, güçlendirilmiş parlamenter sisteme dönme sözümüz seçmene bir seçim sözü. Biz bunun için milletimize söz veriyoruz. Diyoruz ki, seçimleri kazandığımızda, bu yetkiyi bize verdiğinizde, size söz veriyoruz ki hem hemen Türkiye’yi ekonomik açıdan güçlendirmeye çalışacağız hem sosyal barışı sağlamaya çalışacağız hem de bu arada hemen anayasa çalışmalarına başlayacağız. Bu anayasa çalışmalarına tüm partiler hem kendi ittifak partilerimizle hem de o esnada muhalefette olan partilerle, bu da yetmez sivil toplum ile, üniversiteler ile, kanaat önderleri ile milletin kendisiyle ortak bir anayasa çalışması yapacağız ki faydası olsun. Şimdiki sistem gibi iki-üç senede iflas etmesin. Ki bunun iflas edeceği en baştan belliydi ama AKP itirazlara hiç kulak asmadığı için son derece eşit olmayan yöntemlerle, basının tamamen kontrol altında olduğu yöntemlerle bir referanduma gitti ve sonucunu maalesef millet çekiyor. İşte bu sistemi değiştirmemiz gerekiyor. Bu 6 partinin ortak paydası bu ucube sistemi değiştirmek.
Seçim ittifakı olur mu olmaz mı, bu ileride konuşulacak ve belirlenecek şeyler. Buna genel başkanlar ve parti kurulları karar verecek. Ama buna bir anayasal ittifak diyebiliriz. “
Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kaya: Görüşmeler olumlu geçiyor, devamı gelecek
“Sadece bir fikir alışverişi ve müzakere toplantısıydı. Zaten parlamenter sistem partilerin birbirinden çok farklı teklifler ile birlikte gelebileceği bir sistem değil. Çok uzun bir uygulaması olan, litaratürde yer alan bir sistem.
Sadece Türkiye’nin ihtiyaçlarına uygun olan konularla ilgili fikir alışverişinde bulunuldu. Ortak bir sistem üzerinde uzlaşabilir miyiz, bununla ilgili yapılmış bir çalışma.
Olumlu olarak devam ediyor. Bu görüşmeler, uygun zeminde devam edecek. Bir toplantı ile tüm konuları ele almak mümkün değil, en nihayetinde bir sistem tartışıyoruz.”
Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Ayhan Sefer Üstün: Memleketin bir numaraları sorununa karşı yeni bir sistem önerisi getirmek için bir araya geldik
“Türkiye, çoktan beri var olan ayrıştırmadan, ötekileştirmeden, kamplaşmadan yoruldu. Partiler ve siyasetçiler sürekli didişiyor, kavga ediyor. Böylesi bir birliktelik bu ortamda usul itibariyle dahi kıymetli. Biz hiçbir şey konuşmasak da, sadece çay içip fotoğraf versek de bu gerginlik ortamında kıymetli diye düşünüyorum.
Biz bir gündem etrafında bir araya geldik. Gündemimizde güçlendirilmiş parlamenter sistem vardı. Partilerin hazırladıkları metinleri mümkün olduğu kadar birleştirmek, tekleştirmek temel hedefimiz.
Türkiye’nin en önemli sorunu nedir diye sorarsanız, şu anda sistem sorunu olduğunu söyleyebiliriz. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin yürümediği, bundan sonra yürümeyeceği bundan sonra netleşti. Vatandaşlarımız maalesef bunu yaşayarak tecrübe etti.
Memleketin bir numaraları sorununa karşı yeni bir sistem önerisi getirmek için bir araya geldik. Burada farklarımızı aza indirirsek, vatandaşa o kadar daha güven veririz. Yarın bir gün iktidar olduğumuzda ya da o partiler iktidarın bir parçası olduğunda ellerinde uzlaşılan bir metin olur. Ne yapacağımızı biliriz. Partiler ayrı telden çalmaz. O bakımdan içerik açısından da bu çalışmanın önemi ortada.
Burada tabii birtakım yanlış anlaşılmalara da sebebiyet vermemeye çalışıyoruz. Örneğin biz Gelecek Partisi olarak; henüz daha seçim kararı alınmadığı için ittifak meselelerinin konuşulmasını erken buluyoruz. Daha çok memleketin meselelerine odaklanalım, kendi teşkilatlarımızın yaygınlaşmasına, derinleşmesine enerjimizi harcayalım diyerek seçim ittifakı gibi konuları konuşmama kararı almıştık kendi aramızda. Bu toplantılarda da bu hassasiyetle dile getirildi ve özellikle iletişim dili açısından buna dikkat edeceğimizi kendi aramızda konuştuk.”
DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu: Ortak yönleri tespit edeceğiz, farklı düşündüğümüz noktaları tekrar bir masaya yatıracağız
“Bu ilk toplantı değildi. Biz uzun zamandan beri diğer partilerle farklı konularla ilgili görüşmeler yapıyoruz. Zaten DEVA Partisi’nin en temel önceliklerinden ve özelliklerinden birisi, ülkede bütün toplumsal grupların ve onların temsilcileri olan siyasi partilerin birbirinden farklı düşündüğü konuları müzakere etmeleri ve ülkede yeniden bir uzlaşma kültürünün gelişmesi. Dolayısıyla DEVA Partisi her konuda diğer partiler ile görüşmeyi ilkesel bir tutum olarak değerlendiriyor.
Bu çerçevede DEVA Partisi kurulduktan sonra karşılıklı ziyaretlerde genel başkanımız, diğer siyasi partilerin liderleri ile bu konuları müzakere ettiğinde güçlendirilmiş parlamenter sistem başta olmak üzere ortak çalışma zeminlerimizin olabileceği, metinlerimizi müzakere edebileceğimiz, iş birliği içerisinde olabileceğimiz belirtilmişti.
Zaten hatırlarsanız genel başkanımız, CHP’yi ziyaret ettikten sonra, İYİ Parti Genel Başkanı Sayın Akşener de DEVA Partisi’ni ziyaret ettikten sonra basın toplantısında genel başkanlar bu konuda bir mutabakat içerisinde olduklarını yani güçlendirilmiş parlamenter sistem başlığı altında ilgili hukuk işlerinden sorumlu genel başkan yardımcılarının bir araya gelip bu konuları müzakere edeceğini belirtmişlerdi. Biz de bunun üzerine ilk olarak Zoom üzerinden iki toplantı gerçekleştirdik.
Üç hafta önce ise ilk kez fiziki olarak bir araya gelindi Ankara’da. Bu sefer de İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Sayın Bahadır Erdem Bey’in İstanbul’da ev sahipliğini yaptığı bir ortamda altı parti temsilcisi bir araya gelerek “Güçlendirilmiş parlamenter sistem” başlığı altında meselelerimizi müzakere ettik. Ardından da Ekim’in ilk haftasında TBMM’de görüşmek üzere anlaştık. Bundan sonraki süreçte de bu başlık altındaki konuların detaylarını da müzakere edeceğiz. Farklı partilerin bu konudaki tutumlarını değerlendireceğiz, mukayese edeceğiz.
Ortak yönleri tespit edeceğiz, farklı düşündüğümüz noktaları tekrar bir masaya yatıracağız ve güçlendirilmiş parlamenter sistemle ilgili daha güçlü bir birlikteliğin çabasında bu müzakereleri sürdüreceğiz.”
HDP neden yok?
Toplantıyla ilgili en çok merak edilen ve tartışılan konulardan biri de HDP’nin neden bu toplantılarda yer almadığıydı:
Bahadır Erdem: HDP ile aynı masada olmamız mümkün değil
“Bir çok yerde söylediğimiz gibi, İYİ Parti olarak, HDP ile ortak bir çalışma içinde olmamız, HDP terör ile mesafe koymadığı için bizim için mümkün değil.”
Ayhan Sefer Üstün: Hiçbir partiye kategorik bariyer oluşturmuyoruz
“Bugüne kadar güçlendirilmiş parlamenter sistem konusunda açıklama yapmış ya da bir metin yayınlamış partiler ilk etapta bir araya geldi. Ama bu süreç dinamik bir süreç. Devam eden bir süreç. Bundan sonraki aşamalarda her parti buna katkı sunabilir. Kendisi katılabilir, yazılı katılabilir ya da meclis aşamasında katkı sunabilir. O bakımdan hiçbir partiye kategorik olarak bariyer oluşturmuyoruz.”
Mustafa Yeneroğlu: Bundan sonraki süreçte elbette bu konu da müzakere edilebilir
“Bizim DEVA Partisi olarak herhangi bir siyasi parti ile görüşmeme gibi bir tutumumuz yok olmaz da. Zaten HDP’li arkadaşlar da genel merkezimizi ziyaret ettiler. Biz de zaman zaman TBMM’de HDP’li milletvekili arkadaşlarla görüşüyoruz. Dolayısıyla bizim HDP ile görüşmeme, farklı düşündüğümüz meseleleri de müzakere etmeme gibi bir tutumumuz söz konusu değil.
Bundan sonraki süreçte elbette bu konu da müzakere edilebilir ama bu şimdiye kadar gündemimize gelmedi. Yani özel ve esaslı bir sebebi yok.
Biliyorsunuz ki bu çalışma kamuoyunda biraz farklı yerlere çekildi . Mesele bir ittifak bağlamında değerlendiriliyor. Halbuki bizim böyle bir gündemimiz olmadı, böyle bir başlığımız da yok. Bizim çalıştığımız, güçlendirilmiş parlamenter sistemle ilgili Türkiye’nin hukuk devletine, demokrasiye dönmesi. Biz sonuçta meseleleri müzakere ediyoruz. Bu müzakereleri herkesle de gerçekleştirebiliriz. Zaten biliyorsunuz ki HDP önümüzdeki hafta bir tutum belgesi açıklayacak. Dolayısıyla o tutum belgesi açıklandıktan sonra elbette mecliste HDP’li arkadaşlarla biz DEVA Partisi olarak görüşebiliriz, bunun önünde bir engel. Biz de güçlendirilmiş parlamenter sistemle ilgili kendi belgemizi Ekim’in ilk haftasında kamuoyuna açıklayacağız.”
Bülent Kaya: Özel bir durum yok
“Bu toplantıda, parlamenter sistemle ilgili çalışması olan ve parlamenter sisteme geçişi yüksek sesle savunan partiler olarak bir araya geldik. HDP ile ilgili özel bir durum yok.”