Araştırmacı Mahsuni Gül, devlet arşivlerinden yine ilginç bir belge çıkardı. Türkiye Ermenileri Patriği Karekin Haçaduryan’ın 6-7 Eylül 1955 pogromu sonrasında 1958 yılında Başbakan Adnan Menderes’e yazdığı mektup, gayrimüslimlere yönelik baskı ortamının sürdüğünü gösteriyor.
Başkanlık Cumhuriyet Arşivinde yer alan aşağıdaki 30.6.1958 tarihli belgede Ermeni Patriği 1. Karekin Haçaduryan (1951 – 1961), dönemin Başbakanı Adnan Menderes’e yazdığı özel mektubunda bazı yerlerde Ermenilere karşı gerçekleşen çirkin hadiselerin gayrımüslimleri telaşa düşürdüğünü ve Hristiyan vatandaşlara kötü gözle bakmanın göstergesi olan “Gavur” sözünü Müslim vatandaşların ne zaman dillerinden düşüreceklerini soruyor. Mektubun 6 - 7 Eylül pogromunun akabinde yazılması ve karşı karşıya kaldıkları çirkin olayların daha ayrıntılı nakledilmesi için bizzat görüşme izni istemesi de ilginçtir. Görüşme vurgusu pogrom sonrasında dahi gayrımüslimleri telaşa düşürecek olayların devam ettiğinin göstergesi olup, Patriğin mektubunda sadece “Gavur” sözcüğünün yaygın kullanımı örnek verilmesi Patrik Karekin’in öyle görünüyor ki nezaketinden kaynaklanmaktadır. Mektup şöyle:
“… Hususi
Çok muhterem
Adnan Menderes
Başvekil
Şehirde
Çok Muhterem ve Sevgili Başvekilimiz
Kendi islam kardeşlerile bir arada müstakim [temiz dürüst] ve vazifeşinas [işini dikkatli yapan] birer vatandaş olarak muhtelif vilayetlerimizde yaşayan Kilise evladlarımıza hitab ettiiğim ve bazı meşayih ve … havi mesajın bir suretini bağlı olarak ve sureti hususiyede yüksek dikkat nazarınıza arzediyorum.
Teessüfle bildirmek mecburiyetindeyim ki, bazı yerlerde vuku bulan çirkin hadiseler bu vatandaşlarımızı telaşa düşürmüştür. Hristiyan vatandaşlara bed nazarla bakmağa vesile veren şu münasebetsiz “gavur” sözünü müslim vatandaşlarımız ne zaman dillerinden bırakacaklar?
Şu iki satırı, samimiyeti sizce malum olan bir vatandaş sıfatile ve kendi elimle yazmağa cesaret ediyorum.
Cenabı Haktan, çok ağır olduğunu bildiğim yükünüzü hafifletmesini diler ve imkan müsait olduğu takdirde bendenize bir hususi mülakat lütfetmenizi rica ederim.
En derin hürmet ve tazimlerimle
Daim duacınız
Patrik Karekin…”