Wagner paralı askerler grubunun kötü şöhretli lideri Yevgeny Prigozhin’in hali hazırda zaten büyüyen küresel önemi 23 Ağustos’ta uçağının düşmesi ile hem zirveye ulaşmış hem de ateşli bir şekilde sona ermiş oldu. Moskovanın kuzeybatısına 23 Ağustosta düşen özel jette Prigozhin ile birlikte askeri komutanı Dmitry Utkin de dahil olmak üzere Wagner’in diğer üst düzey isimleri de vardı. Wagner operasyonu hali hazırda aktörleri tarafından kasıtlı bir şekilde hasıraltı edilmişti, gizemli uçak kazası Wagner olayının üzerine çekilen nihai bir perde oldu.
Ancak bu olayların sisi dağıldıkça tek bir şey netleşiyor: Kremlin açısından, Vladimir Putin’in acımasız sisteminin önünde duracak hiçbir engel kalmadı. Sonuç olarak Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü acımasız savaş hız kesmeden devam edecek.
23 Haziran’da, Prigozhin aylarca Rus askeri yönetimini Ukrayna’daki beceriksizlikleri nedeniyle eleştirdikten ve hatta dolaylı olarak başkanın kendisini eleştirdikten sonra kısa bir isyan başlattığında, birçok kişi nihayet birilerinin Putin’le olan sorunu çözüp çözmeyeceğini merak etmeye başladı.
Prigozhin aylarca Rus askeri yönetimini Ukrayna’daki beceriksizlikleri nedeniyle eleştirmişti; hatta dolaylı olarak Putin’in kendisini bile eleştirilerinin hedefine koymuştu. Prigozhin’in 23 Haziran’da başlattığı isyan sonunda birilerinin harekete geçip Putin problemini kökten çözüp çözemeyeceği konusunda insanları beklentiye soktu. Akabinde Wagner birlikleri zırhlı araçlarla başkente doğru yola çıktılar, fakat Kremlin’le yapılan kirli bir anlaşma sebebiyle son anda durdular.
Wagner’in aylar boyunca sürdürdüğü itaatsizlik ve başına buyruk hakaretlerinin bir isyanla sonuçlanması, ayrıca bu aşağılamanın başlıca faillerinin göre cezasız kalması, Putin’in muktedirlik imajını zedeliyordu. İnsanlar Putin’in her şey üzerindeki hâkimiyetinin artık yıkılmaya başladığını düşünmeye başlamışlardı.
Prigozhin ve adamlarının serbest kaldığı her günün, Putin iktidarına yönelik saatli bir bomba olduğu düşünülüyordu. Aslında ayaklanmadan bu yana geçen iki ay, Putin rejimi tarafından Prigozhin’in operasyonlarını kontrol altına almak, hâkim olduğu medya imparatorluğunu dağıtarak imajını yok etmek amacıyla oldukça verimli şekilde kullanıldı.
Wagner savaşçılarının çoğu Savunma Bakanlığı ile sözleşme imzaladı. Artık Wagner askerleri Rus düzenli ordusunun bir parçası haline geldi. Ayrıca Kremlin, Wagner’in aktif olduğu Afrika ve Orta Doğu ülkelerindeki liderlerle bağlarını yineleyerek kendini sağlama aldı.
Prigozhin’in uçağının düşmesinden bir gün kadar önce Rusya Savunma Bakan Yardımcısı Yunus-Bek Yevkurov, Libya’yı ziyaret ederek Halife Hafter ile görüştü. Kremlin, Prigozhin’in devre dışı kalması durumunda Rusya’nın geniş kapsamlı çıkarlarının etkilenmemesini sağlamak için bir acil durum planı hazırlamıştı. Bu planın yüksek başarı şansı var. Ne de olsa Prigozhin hiçbir zaman bağımsız bir aktör olmamış, her daim Putin Rusya’sının gölge elçisi olarak faaliyet göstermişti.
Prigozhin’in ölümünün Putin’in ülke içindeki iktidarına etkisi ise daha da açık görünüyor: Daha sert ve muhafazakar bir kesimin savaş konusunda nihai patron olan Putin’den farklı bir görüşe sahip olduğuna dair herhangi bir umut varsa bile artık bu umut param parça oldu. Kremlin’i eleştiren sağcıların cerrahi bir hassasiyetle bastırılmaları, örneğin 2014’te Donbas’taki çatışmayı körükleyen eski bir FSB ajanı olan Igor Strelkov’un kısa süre önce hapse atılması bunu açıkça gösteriyor.
Prigozhin olayları Rus elitlerine Putin hakkında birkaç yeni ders vermiş oldu: (1)Putin hatalarını düzeltme konusundaki oldukça uyuşuk ve ertelemeci; (2) ve kendi yanlış kararlarının sonuçlarıyla yüzleştiğinde duygusal dalgalanmalar yaşıyor. Ayrıca bu olay Putin’in düşman ve hainlerle başa çıkma konusunda acımasızlığını herkese hatırlatmış oldu.
Saydığımız nedenlerle, Prigozhin’in ölümünün Putin açısından bir saplantı haline gelen feci savaşın gidişatı üzerinde bir etkisi olması pek olası görünmüyor. Ne de olsa Rus lider bu savaşta 18 ay boyunca mücadele edebildi gibi Ukrayna’nın toprakları geri alma çabasını da yeterince oyalayabildi. Bu başarısının nedeni Wagner’in savaş alanındaki çok övülen performansı değil, rejimin harekete geçirebildiği kaynakların büyüklüğü, zor durumdaki Rus ekonomisini ayakta tutmaya yardımcı olan insanların becerisi ve Putin’in ülke içindeki rakipsiz konumudur.
Kaynak: https://www.ft.com/content/0960e71a-cbe7-47e5-b57a-3460036ab766
Çeviri: Hasan Ayer.