Rojhılatlı Kürt kızı Jina Mahsa Emini’nin ölümü ve ardından patlak veren protestoların üzerinden 2 yıl geçti.
16 Eylül 2022 tarihinde 22 yaşındaki Kürt kızı Jina Emini, Tahran şehrinde gözaltında bulunduğu sırada fenalaştı ve kaldırıldığı hastanede şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi.
Emini, İran İslam Cumhuriyeti Kolluk Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı olan ve kamuda örtünme kurallarının uygulanmasını denetleyen Ahlak Polisi tarafından, örtüsünün hükûmet standartlarına uygun olmadığı gerekçesiyle tutuklanmış 3 gün sonra yaşamını yitirmişti.
Karakoldan yapılan açıklamada genç kızın karakolda aniden kalp yetmezliği geçirdiği, yere düştüğü ve iki gün komada kaldıktan sonra öldüğü söylendi.
Jina Mahsa Emini
Olayın görgü tanıkları, Jina’nın ahlak polisince kafasına gelecek şekilde coplarla dövüldüğünü ve başının bir polis arabasının yan tarafına çarptığını, buna ek olarak sızdırılan tıbbi tetkikler sonucunda beyin kanaması ve inme teşhisi konulduğunu söyledi.
Emini'nin tedavi gördüğü klinik, Instagram üzerinden bir açıklama yaparak Emini'nin hastaneye yatırıldığında beyin ölümünün gerçekleştiğini duyurdu.
Jina’nın babası: Kızımı görmek istedim, izin vermediler
Kızının ölümü hakkında basına açıklamalarda bulunan baba Emcet Emini, sağlık çalışanlarının, ölümünden sonra kızının cansız bedenini görmesini engellediğini söyledi.
Baba Emini "Kızımı görmek istedim ama beni içeri almadılar" diyerek, otopsi raporunu görmek istediğinde de doktorun kendisine, "Ne istersem onu yazarım, seni ilgilendirmiyor" yanıtını verdiğini belirtti.
Emcet Emini, aileye otopsiyle ilgili herhangi bir bilgi verilmediğini, cansız bedenini kefenlenmiş halde, tespit için sadece yüzüyle ayaklarını görebildiğini aktardı. "Ayaklarında yara izleri vardı" diyen baba, "Doktorlardan ayaklarına bakmalarını istedim, bana yaranın nedenine bakacaklarını söylediler ama hiç aramadılar. Beni görmezden geldiler, şimdi de yalan söylüyorlar" diye konuştu.
Jina Emini'nin babası
Memleketinde görkemli tören ardından gösteri
Ölümünden sonra memleketi Saqız’da görkemli bir törenle toprağa verilmesi ile başlayan protesto gösterisi tüm ülkeye yayıldı.
Gösterilerde Kürtçe Jin, Jiyan, Azadi (kadın, yaşam, özgürlük), "diktatöre ölüm", "Kahrolsun şeriat", "Humeyni'ye ölüm" gibi sloganlar atıldı.
Bu protestolar İran'ın özel polis kuvvetleri tarafından kanla bastırıldı. Tahran'daki Kasra Hastanesi önünde de protestolar düzenlenmiş, göstericilerden bazıları güvenlik güçleri tarafından gözaltına alınmış ve göstericilere karşı biber gazı kullanıldı.
İranlı ve Rojhılatlı kadınlar başörtüsü zorunluluğuna karşı çıkarak saçlarını açıp sokak ve meydanlarda protesto gösterisi yapmanın yanı sıra sosyal medyada saçlarını kesmek gibi eylemler başlattı.
Kadınların başlattığı saç kesme eylemleri önce İran’a, ardından dünyaya yayıldı.
Hakları Aktivistleri Haber Ajansı (HRANA) dün (15 Ocak) itibariyle Jîna Mahsa Amini protestoları sırasında hayatını kaybeden ve gözaltına alınıp tutuklanan kişilerle ilgili güncel verileri paylaştı.
Yüzlerce ölü, binlerce tutuklu
Buna göre, protestoların başladığı 17 Eylül 2022'den bu yana İran'da toplam bin 255 protesto gösterisi düzenlendi. Protestolar sırasında toplam 524 kişi hayatını kaybederken, bu kişilerin 71'i çocuktu.
HRANA verileri, protestolar sırasında 68 "rejim kuvveti" mensubunun da öldüğünü kaydetti.
HRANA'ya göre, 15 Ocak itibariyle protestolarla bağlantılı olarak toplam 19 bin 401 kişi gözaltına alındı ve/veya tutuklandı. Bu kişilerin 713'ü öğrenciydi.
Protestolarla bağlantılı olarak 724 kişinin mahkemelerce mahkum edildiğini ve toplam 11 bin 721 ay hapis cezası verildiğini kaydeden HRANA, şimdiye kadar dört protestocunun idam edildiğini hatırlattı.
Jina Emini gösterileri
Buna göre, 107 protestocu da idam cezası alma riskiyle karşı karşıya.
Sakharov Ödülü verildi
Avrupa Parlamentosu (AP) 2013’te , Jina Mahsa Emini’ye en büyük insan hakları ödülü olan Sakharov Ödülü’nü verdi. Emini’nin ailesinin yurt dışına çıkması yasaklandığı için ödül İranlı iki kadın aktiviste takdim edildi.
Jina Emini’ye verilen ödül, gösterilerin sloganı haline gelen “Jin, Jiyan, Azadî” (Kadın, Yaşam ve Özgürlük) Hareketi’ne de verildi.
Ödül, hapisteki aktivist Nergis Muhammedi'ye Nobel Barış Ödülü verilmesinin ardından İran rejimine meydan okuyan kadınlara verilen bir başka uluslararası ödül oldu.
Sakharov Ödülü verildi
Annesinin sözleri okundu
Jina Emini'nin annesi, babası ve erkek kardeşi, İranlı yetkililerin pasaportlarına el koyması ve AB'nin Sakharov Ödülü'nü almak üzere uçmalarını yasaklaması nedeniyle Fransa'nın Strazburg kentindeki törene katılamadı.
Ailenin avukatı tarafından AP’de yapılan konuşmada Jina Emini'nin annesi Müjgan İftihari’nin sözleri aktarıldı. Müjgan İftihari, tüm yasal ve insani standartların ihlal edilerek törene katılmalarına izin verilmediğini söyledi. İftihari, kızının adının özgürlüğün sembolü haline geldiğini ve özgürlük hayalini doğduğu yer olan Kürdistan'dan tüm İran'a, Orta Doğu'ya ve dünyaya yaydığını kaydetti.
Avukat Salih Nikbaht tarafından okunan konuşmada, "Onun hayatı haksız yere alındı, onun canını alarak var olmasını engelleyeceklerini sandılar" denildi.