Erdoğan Kürtler'in Irak ve Suriye'deki yaşam alanlarını havaya uçurmak için uluslararası dengeleri değiştirmeye çabalarken, Kürtler de Şam ve Bağdad nezdinde statülerini ilerletmek için ciddiyetle çalışıyor. Hafta sonu Şam'daki görüşmelerde ufukta çetin müzakerelerin beklediği görüldü.
Rusya'nın talebi doğrultusunda 'Rojava Özerk Yönetimi' temsilcileri ile Suriye rejimi yetkilileri arasında geçtiğimiz hafta gerçekleşen toplantılarda, Suriye'nin yeniden kuruluşunda Şam ile Kürtler arasında beş önemli anlaşmazlık noktasının varlığı belirlendi.
Şarkulavsat'tan Kemal Şeyho'nun bilgi aldığı Kürt kaynaklara göre, Şam'da gerçekleşen toplantılarda, Suriye ordusu ve Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) sınır güvenliğine yönelik 'ortak savunma' geliştirmesi ve ordunun Rakka ve Halep kırsalındaki temas hatlarında konumlandırılması tartışıldı. Kaynaklar tarafların ayrıca, 'iç siyasi diyalog' konularını ele aldığını aktardı.
Suriye'nin ısrarı: Merkezileşme
Toplantılara katılanların aktardığına göre Şam temsilcileri, ülke topraklarının tümünün 'merkezi hükümetin' kontrolünde olmasında ısrarlı. Şam buna karşılık Kürtler'e ilk, orta ve yüksek okullarda Kürtçe'nin öğretilmesi, Kürt milletvekillerinin Meclis'te temsili ve Kürtlerin yerel yönetimlere katılmalarını önerdi.
Kürt kaynaklara göre, Rus yetkililer "müzakerelerin sürdürülmesi ve iki tarafı da tatmin edecek bir uzlaşıya ulaşılmasında" ısrarcıydılar. Aynı kaynaklar, SDG temsilcilerinin, aralarında ABD Merkez Kuvvetler (CENTCOM) Komutanı Michael Corella ve Senatör Lindsay Graham'ın da bulunduğu ABD'li yetkililere 'görüşmelerle ilgili bilgi' verdiğini, ABD'nin "söz konusu müzakereler"e itiraz etmediğini, tersine "yeşil ışık" yaktığını aktardılar. Ancak ABD'li yetkililer bu pozisyonlarını basına açık bir şekilde dile getirmediler.
Beş ayrılık konusu
Yıllardır derin anlaşmazlık içindeki Şam hükümeti ve Kürtler arasında ilk müzakere turlarında, "askeri yapı", "yönetim yapısı", "petrol gelirlerinin paylaşımı", "eğitim sorunu" ve "dış ilişkiler" olmak üzere 5 konuda görüş ayrılıkları ortaya çıktığı bildirildi. .
Askeri yeniden kuruluş: SDG dağıtılsın mı?
Askeri yapılarla ilgili olarak Rus tarafı, Haseke, Rakka, Deyrizor'un doğu kırsalı ve Halep'in doğu ve kuzey kırsalındaki SDG güçlerinin "kimi kendine özgülüklerini" koruyarak Suriye ordusuyla bütünleştirilmesini önerdi.
Ancak Şam hükümeti bu güçlerin tamamen dağıtılmasını ve her savaşçının Suriye ordusu saflarına "kendi bireysel kararı" doğrultusunda katılmasını öneriyor.
Kürt ve Araplardan oluşan Suriye Demokratik Güçleri Ekim 2015'te Kamışlı'da kurulmuştu. SDG'nin bünyesinde 30 bini 'iç güvenlik' olmak üzere 100 binin üzerinde unsur barındırdığı tahmin ediliyor.
İdari yapı: Özerk yönetim dağıtılsın, tek meclis olsun mu?
İkinci anlaşmazlık "siyasal yönetim sistemi" ve merkezi hükümetin ülkenin kuzeydoğusundaki 7 büyük kenti ve kasabayı halen yönetmekte olan mülki idarelerle ilişkisi konusunda. Kaynaklar, SDG Özerk Yönetim temsilcilerinin, siyasi ademi merkeziyetçilik ve "özerk yerel yönetim" modelinde ısrarcı olduğunu aktardı. Özerk Yönetim'in kurumlarında yaklaşık 150 bin görevli çalışıyor, işçi ve muvazzaflar aylık ortalama 80 dolar maaş alıyor. Şam heyetiyse, mevcut "merkezi yönetim" yapısının korunmasını ve Kürtler'in nüfusun çoğunluğunu oluşturduğu bölgelerde "yerel meclislerde" söz hakkı sahibi olmasını önerdi. SDG ve Suriye Hükümeti, yönetim sistemi konusunda anlaşamadı.
Bütün okullar Şam'a bağlasın, Kürtçe seçmeli ders olsun mu?
Üçüncü anlaşmazlık konusu "eğitim müfredatı"yla ilgiliydi. Özerk Yönetim'in kontrolü altındaki okullarda 2014'ten bu yana Suriye Milli Eğitim Bakanlığı'nca belirlenen "müfredat" yürürlükte değildi.
Suriye hükümeti heyeti, ülkedeki tüm okullarda 'eski müfredatın' yeniden yürürlüğe girmesini, Özerk Yönetim kontrolündeki okullarının Eğitim Bakanlığına devrini istedi. Buna karşılık, Suriye genelindeki okullar ve üniversitelerde Kürtçe'nin seçmeli ders olarak verilmesini önerdi.
Petrol gelirleri ne yapılsın?
Suriye hükümeti, ülkenin petrol varlığının yüzde doksanı olarak tahmin edilen, Özerk Yönetim'in kontrolündeki ABD güçlerince korunan petrol sahalarının idaresinin kendilerine devrini istedi. Özerk Yönetim temsilcileri, bu dosya ve diğer konuların, ancak ABD-Rusya ortak onayını taşıyan "kapsamlı bir anlaşma" çerçevesinde değerlendirilebileceğini söyledi.
SDG Dış temsilcilikleri kapatsın mı?
Beşinci anlaşmazlık konusuysa "dış ilişkiler" ve "dış temsilcilikler"di. Özerk Yönetim ve SDG liderliğinin ABD ve müttefikleriyle yakın ilişkileri var, Almanya, Fransa, Hollanda, Finlandiya, Avusturya, Danimarka ve Belçika'nın yanı sıra Washington ve Moskova'da resmi ofisleri bulunuyor. Suriyeli yetkililer, Beşar Esad'ın tüm ülkenin başkanı olduğunu ve "dış temsilcilik" hakkının sadece Suriye devletinde olması gerektiğini vurguladı ve SDG'nin dış temsilcilik ofislerinin kapatılmasını ve tüm ülke toprakları üzerinde Suriye milli bayrağının dalgalandırılmasını istedi.
Suriye hükümeti ile yapılan toplantılarına katılan üst düzey bir Kürt yetkili, Şarku'l Avsat'a yaptığı açıklamada, "Kürtler Şam'a gitti, ancak Suriye hükümetinden Özerk Yönetim'le ilgili olumlu bir açılımla karşılaşmadılar. Rusya müzakerelerin sürdürülmesinde ısrar ediyor, Amerikan tarafının da müzakerelerle ilgili bir itirazı yok'' dedi.