Harput’ta (Elazığ) gördüğüm bir mezar taşından yola çıkarak ünlü bir Kürt din bilgininden kısaca söz etmek istiyorum. Bu zatın mezar taşında, Sunguroğlu Hacı Kerim Efendi'nin şu kitabesi bulunuyor:
Şeyh Çabakçuri* demekle müştehir
Seyid Ahmed Kaddesallahül'ala
Hacegan-i Nakşibendin rehberi
Zülcenaheyn serfiraz-i evliya
Sinni doksan dörde varmış pir idi
Fakr-i fahri vadisinde dilruba
Tarih oldu işbu kavli ol pirın
Özle, gözle feyz-i hakkı kıl dua.
Seyid Ahmedül Kurdî, 1830 yılında Bingöl'ün Kur Köyünde doğar. Bu nedenle yörede Çewaxçurlu Şêx olarak anılmaktadır. Okumaya olan merakı nedeniyle 12 yaşındayken babası onu Palu'ya, Şêx Saîd Efendî'nin dedesi Şêx Elî Efendî'nin (1778-1871) dergâhına götürür. Burada Kur'anın yanı sıra, riyazet, mücahede (tasavvufta yeterli aşamaya varmak için harcanan sürekli ve düzenli çabalara mücahede ve riyazet denir) ve ilmi ledun (tanrı üzerine felsefik düşdünce) sahasında çalışarak, tasavvufa yönelir. Şêx Elî onu Naxşîbenîi tarikatının Xalidî kolunun (Kürt Nakşiliği) halifesi olarak atar. Şêx Elî'nin tayin ettiği son halifedir.
1892 de Palu'dan Harput'a gelir. 14 yıl sonra Siverek'e gider ve orada 8 yıl kalır. Daha sonra 2 yıl da Viranşehir'de kaldıktan sonra 1916 da tekrar Harput'a gelir. 24 Rebbiül evvel 1340 H (1921 R) de 94 yaşında bir Cuma günü vefat eder. Mezarı Elazığ/Harput'taki Ulu Cami'nin avlusundadır.
Bu arada Harput Ulucmii hakkında bir bilgi aktarmak istiyorum. Bu cami 1156 yılında yapılmış ve Kürdistan'daki ikinci kubbeli camidir. İlk yapılan kubbeli cami Silvan Ulucamiidir. İslam mimarisinde ilk kubbe örneği bu ikisidir. Üçüncü örnek de Malatya Ulucamiidir. Daha sonra Selçukiler kubbeyi yaygınlaştırmışlardır. Yani islam coğrafyasında ilk kubbe mimarisi Kürdistan ürünüdür. Bu caminin ikinci özelliği, minaresinin eğriliğidir. Minaresi İtalya'daki Pisa Kulesi'nden daha eğri temellendirilmiştir.
Bu mutasavvuf ve teolog Kürt bilgini hakkında Rıza isimli bir zat onun ölümü üzerine şu mersiyeyi yazar:
Kutb-t azam elveda çekdi bu darı mihnete
Bilumum ihvan-ı dini koydu nar-ı hasrete
Gûş edince irci-i ferman-ı alişanın
Per açup erdi heman dergahı rabbülizzete
Ah kim terk-i hayatı işbu ali siretin
Pek büyük hüzn-ü melal verdi kulub-i ümmete
Varıs-i şah-i risalet arif-i billah idi
Eyleyin bir fatiha ithaf bu kenzi hikmete
Geldi bir er hu deyüp tarihi tam yazdı Rıza
Erdi Seyid Ahmedül Kurdî makamı vuslata
* Bingöl ve havalisinin asıl adı Çewaxçûr'dır.