16 Ağustos 2015 – 20 Nisan 2016 tarihleri arasında sokağa çıkma yasakları ve yaşamını yitiren siviller
TİHV DOKÜMANTASYON MERKEZİ VERİLERİNE GÖRE 16 AĞUSTOS 2015 – 20 NİSAN 2016 TARİHLERİ ARASINDA SOKAĞA ÇIKMA YASAKLARI ve YAŞAMINI YİTİREN SİVİLLER
16 Ağustos 2015 ile 20 Nisan 2016 tarihleri arasında başta Diyarbakır(35 kez), Şırnak (10 kez) ve Mardin (11 kez) olmak üzere Hakkâri (5 kez), Muş (1 kez), Elazığ (1 kez) ve Batman’daki (2 kez) toplam en az 22 ilçede, resmi olarak tespit edilebilen en az 65 süresiz ve gün boyusokağa çıkma yasağı uygulanmıştır. Bu yasaklar nedeniyle 2014 nüfus sayımına göre ilgili ilçelerde yaşadığı bilinen en az 1 milyon 642 binkişinin en temel yaşam ve sağlık hakları ihlâl edilmiş, net bir bilgi edinilememekle beraber Sağlık Bakanı’nın 27 Şubat 2016 tarihli açıklamasına göre en az 355 bin kişi yaşadıkları il ve ilçeleri terk ederek zorunlu olarak yerlerinden edilmiştir.
TİHV Dokümantasyon Merkezi’ne ait geçmiş bilgi notlarında da belirtildiği üzere, sokağa çıkma yasaklarının uygulanmaya başlandığı tarih itibariyle düzenli olarak Günlük İnsan Hakları Raporları ve dönemsel olarak bilgi notları biçiminde kamuoyunun bilgisine sunulan bu veriler basın taraması, ilgili kamu kurumlarının resmi web siteleri, tanık ve avukat anlatımları, görüntü kayıtları, sivil toplum örgütleri ve siyasi partilerin raporları ve başvurulan tanıklıkları vb. araçlar vasıtasıyla derlenmekte; yargı kararları da dahil olmak üzere incelenerek kesinleşmekte veya ispatlanmadığı ölçüde iddia olarak kalıp hak ihlalleri bilançosundan çıkarılmaktadır.
TİHV Dokümantasyon Merkezi verilerine göre, ilk sokağa çıkma yasağı ilan edilen tarih olan 16 Ağustos 2015 ile 20 Nisan 2016 tarihleri arasında en az 338 sivil sadece resmi sokağa çıkma yasağı ilan edilmiş zaman dilimleri içerisinde, ilgili çatışma ortamlarında yaşamlarını yitirmiştir. Bu kişilerden; 78’i çocuk, 69’u kadın ve 30’u 60 yaşın üzerindedir.
Ölümlerine ilişkin bilgiye erişilebilen en az 76 sivilin sağlığa erişim hakkından yoksun bırakılmaları sonucu yaşamlarını yitirdikleri tahmin edilmektedir. Yine ölümlerine ilişkin bilgiye erişilebilen en az 200 sivilin iseev sınırları/kapalı alanlar içerisinde; bu kişilerden 182’sinin açılan ateş ve tanklardan atılan top mermileri, 18’inin ise sokağa çıkma yasağı ve çatışma ortamının yarattığı etki ile sağlık sorunları yaşamaları sonucu yaşamlarını yitirdikleri düşünülmektedir. Çarpıcı bir durum olarak ev sınırları/kapalı alanlar içerisinde yaşamlarını yitiren 200 sivilden 147’si sadece Cizre ilçesindendir.
Ayrıca, yaşanan sürecin özellikle çocuklar açısından büyük endişe uyandıran bir yönü de, başta çatışmaların yoğun yaşandığı mahallelerde ve ilçelerin genelinde çatışma atıkları ve kara mayınlarının bulunuyor olması ihtimalidir. Operasyonların sonlandığı ve sokağa çıkma yasaklarının gece boyu uygulanmaya başlandığı Cizre ilçesinde 31 Mart 2016 tarihinde 4 ve 6 yaşlarında iki çocuk, 13 Nisan 2016 tarihinde İdil ilçesinde ise 4 yaşındaki bir çocuk sokakta bularak oyun oynadıkları cisimlerin patlaması sonucu yaşamlarını yitirmiştir. Ne yazık ki, bu konuda önleyici, koruyucu ya da bilgilendirici tedbirler alındığına veya programlanmış bir çalışma içerisinde olunduğuna ilişkin herhangi bir bilgi mevcut değildir.
Yukarıdaki verilere dahil edilemeyen kimi olgular ise şu şekildedir:
Cizre’de en az 78 cenaze ve İdil’de en az 15 cenaze kimlik teşhisi yapılmadan defnedilmiştir. Bu cenazelerin durumunu açıklayan mevzuat değişiklikleri ve uygulamalara ilişkin ayrıntılı bilgilendirme, 18 Mart 2016 tarihli bir önceki TİHV Dokümantasyon Merkezi bilgi notunda[1] kamuoyunun bilgisine sunulmuştur.
Şırnak’ın Silopi ilçesinde 1 karından ateşli silahla vurulma sonucu 7 aylık ölü doğum meydana gelmiş; en az 11 sivil sokağa çıkma yasağının sürdüğü ilçelerin yakınındaki mahallelerde resmi sokağa çıkma yasağı ilanı veya operasyon olmayan bölgelerdeki toplumsal gösteriler sırasında, güvenlik güçlerinin açtığı ateş sonucu vurularak veya göz yaşartıcı kimyasallar gibi toplumsal olaylarda zor kullanım araçlarının yarattığı etki nedeniyle yaşamlarını yitirmiştir.[2]
NOT: Bu bilgi notunda “güvenlik güçleri” olarak anılan yapılar; Emniyet Terörle Mücadele Birimleri, Polis Özel Harekat Birimleri (PÖH), Jandarma Özel Harekat Birimleri (JÖH Fatihler Taburu, JÖH Efeler Taburu, JÖH Dadaşlar Taburu), Askeri Birlikler, Çevik Kuvvet Ekipleri ile; JİTEM, Esedullah Timi, Hançer Timi, olarak kendilerince ve bölgedeki halkça anılan güçlerdir.
20 Nisan 2016 Günü İtibariyle Sokağa Çıkma Yasaklarının Uygulandığı İlçeler
DİYARBAKIR – Sur: 3 Aralık 2015’te Sur ilçesinde ilan edilen sokağa çıkma yasağının 17 saatliğine kaldırılmasının ardından 11 Aralık 2015’te başlayan yasak, 9 Mart 2016 tarihinde operasyonların sona erdiğinin duyurulmasının ardından Sur Kaymakamlığı tarafından 13 ve 16 Mart 2016 tarihli duyurular ile ilçedeki kimi mahalle ve sokaklarda kısmen kaldırılmıştır. 20 Nisan 2016 tarihi itibariyle Sur ilçesinde sokağa çıkma yasağının 141 gündür (yaklaşık 5 ay) aralıksız devam ettiği bölgeler şu şekildedir: Savaş Mahallesi’nde bulunan Buzcular Sokak, Buzcular-1 Sokak, Eski Yoğurt Pazarı Sokak, Çiftehan Sokak dışında kalan tüm alanlar; Dabanoğlu Mahallesi’nde bulunan Bıyıklı Mehmet Paşa Sokak’ın Arman Sokak’a kadar olan kısmı ile Orta Karataş Sokak, Marangoz Sokak, Miras Sokak, Süleyman Nazif Sokak ve Varol Sokak dışında kalan tüm alanlar ile Cevatpaşa Mahallesi, Fatihpaşa Mahallesi, Hasırlı Mahallesi ve Cemal Yılmaz Mahallesi’nde sokağa çıkma yasağı sürmektedir.
ŞIRNAK – Merkez: 14 Mart 2016 günü saat 23:00’da başlayan sokağa çıkma yasağı ilçe genelinde 37 gündür aralıksız sürmektedir.
ŞIRNAK – Silopi: 5 Nisan 2016 günü saat 04:30’da başlayan sokağa çıkma yasağı ilçe genelinde 15 gündüraralıksız sürmektedir.
MARDİN – Nusaybin: 13 Mart 2016 günü saat 00:00’da başlayan sokağa çıkma yasağı ilçe genelinde 38 gündür aralıksız sürmektedir.
HAKKÂRİ – Yüksekova: 13 Mart 2016 günü saat 22:00’da başlayan sokağa çıkma yasağı ilçe genelinde 38 gündür aralıksız sürmektedir.
Ayrıca Cizre ve İdil ilçelerinde ise 21:30 ilâ 04:30 saatleri arasında gece boyu sokağa çıkma yasağı uygulaması devam etmektedir.
[1] http://tihv.org.tr/16-agustos-2015-18-mart-2016-tarihleri-arasinda-sokaga-cikma-yasaklari-ve-yasamlarini-yitiren-siviller/
[2] Bu kişiler: CİZRE’de 7 aylık hamile Güler Yanalak’ın karnından vurulması sonucu gerçekleşen ölü doğum; DİYARBAKIR’da Şerdıl Cengiz (21-Bağlar ilçesi), Şiyar Salman (18-Bağlar ilçesi), Şiyar Baran (13-Seyrantepe Mah.), Mizgin Koçyiğit (Güler Eroğlu sanılan kişi-Dağkapı Meydanı), Salih Baygın (70-Melik Ahmet Cad.), Çekwar Çubuk (16-Dağkapı Meydanı), Hüseyin Hüseyinoğlu (22-Bağlar ilçesi) ile NUSAYBİN’de Emire Gök (39-Gırnavas Mah. Not: Nusaybin’de sokağa çıkma yasağı 14-21 Aralık 2015 tarihleri arasında 4 mahallede sonrasında ise tüm ilçede uygulanmıştır. Bu ölüm 20 Aralık 2015 tarihinde yasağın olmadığı Gırnavas Mahallesi’nde meydana gelmiştir) ile Hüseyin Ahmet(22-Işık Önder Caddesi’ndeki kitlesel yürüyüş sırasında açılan ateş sonucu ölüm) ve Silvan’da Mehmet Gündüz’dür (45-Feridun Mahallesi). Ayrıca, Rojava’nın Qamişlo kentinde yaşayan Abdulsetar Cibara(16), 27 Mart 2016’da Nusaybin’deki çatışmalardan seken bir kurşunla yaralanmış ve 3 Nisan 2016’da tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitirmiştir.
MUŞ
Varto: 1. Rahmi Kızıltaş (36), 2. Abdullah Toprak(26), 3.-4. Henüz kimlikleri öğrenilemeyen 2 kişi
DİYARBAKIR
Silvan: 1.Serhat Bilen(25) 2.Hanife Durak(80) 3.Veysi Toraman(60) 4.Vedat Akcanım(17) 5.Deniz(17)6.Barış Çakıcı(10) 7.Hayriye Hüdaverdi(70) 8.Ferhat Gensür(17) 9.Müslüm Tayar(22) 10.Sertip Polat(20)11.Engin Gezici(24) 12.İsmet Gezici (55) 13.Rıdvan Us(20) 14.Yakup Sinbağ(20) 15.Latif Nangir(78)
Bismil: 1. Bilal Bozkur(19/22) 2.Abdullah Sügüci(32) 3.Doğan İnce(16) 4. Şeyhmus Düşerge(18) 5.Numan (Halil) Kurtdiş(19) 6.Berat Güzel(12) 7.Elif Şimşek(8) 8.Agit Yıldız(22)
Sur: 1. Helin Şen(12) 2.Halil Tüzülerk(27) 3.Mehmet Demirel(yetişkin) 4.Sezgin Demirok 5.Şoreş Mehmet Mutlu 6.Cüneyt Yeni 7.Aziz İlhan(47) 8.Melek Apaydın(38) 9.Rozerin Çukur(17) 10.Turgay Girçek(19)11.Gündüz Akmeşe(28) 12.Henüz kimliği öğrenilemeyen 80’li yaşlarında 1 erkek 13.Hakan Aslan 14.Murat Menekşe(13) 15.Erhan Keskin(18) 16.Casim Kaya(24)17.Fatma Ateş(55) 18.Gülistan Aysal(21) 19.Dilber Bozkurt 20.Furkan Erkaplan 21.Muhammed Emin Erol(33)
Bağlar: 1. Özgür Çelenk(18) 2.Eyüp Çelik(24)
HAKKÂRİ
Yüksekova: 1. Fettah Es (37) 2. Yakup Babat (24) 3.Mehmet Reşit Arıcı(17) 4.Naim Nuyan(29) 5.Ersin Aydın(37) 6.Yusuf Aşan(46)
ŞIRNAK
Cizre: 1.Cemile Çağırga(10) 2.Özgür Taşkın(18) 3.Meryem Süne(53) 4.Bünyamin İrci(14) 5.Muhammed Tahir Yaramış(35 günlük) 6.Eşref Edin(56) 7.Selman Ağar(10) 8.Mehmet Emin Levent(29) 9.Osman Çağlı(18) 10.Sait Çağdavul(21) 11.Şahin Açık(74) 12.Mehmet Erdoğan(75) 13.Mehmet Sait Nayici(16)14.Zeynep Taşkın(19) 15.Maşallah Edin(35) 16.Hacı Ata Borçin(75) 17.Gadban Bülbül(78) 18.Mehmet Dökmen(71) 19.Bahattin Sevinik(50) 20.Suphi Sarak(50) 21.İbrahim Çiçek (79) 22.Mülkiye Geçgel (48)23.Resul Ekinci(65) 24. Hediye Şen(30) 25.Doğan Aslan(24) 26.İbrahim Akhan(15) 27.Selahattin Bozkurt(70) 28.Yılmaz Erz(42) 29.Lütfü Aksoy(25) 30.Zeynep Yılmaz(40) 31.Cahide Çıkal(35) 32.Mehmet Tekin(35) 33.Doğan İşi(18) 34.Mehmet Saçan(38) 35.Emine Duman(75) 36.Azime Aşan(59) 37.Dikran Sayaca(25) 38.Ferdi Kalkan(20) 39.Abdulmecit Yanık(27) 40.Hacı Özdal(25) 41.Miray İnce(3 aylık)42.Ramazan İnce (80) 43.Kumru Işık(85) 44.Hüseyin Ertene(16) 45.Hüseyin Selçuk(5) 46.Abdülaziz Yural(33) 47.Zeynep Demir(65) 48.Ali Tetik(34) 49.Kazım Tonğ(51) 50.Cabbar Taşkın(40) 51.Sezai Burçin(43) 52.Hediye Erden(60) 53.Besna Zırığ(50) 54.Fatma Acet(40) 55.Bişeng Goran(12) 56.Nidar Sümer(17) 57.Halis Sümer(45) 58.Osman Tekin(50) 59.Tayfur Yaşlı(19) 60.Şivan Cebrail Mungan(24)61.Murat Ekici(22) 62.Murat Egül(24) 63.Ahmet Zırığ(35) 64.Şükrü Coşkun(20) 65.Nebi Katlav(22) 66.Ali Bağdur(25) 67.Mehmet Hacı Tongut(32) 68.Mehmet Şirin Erdinç 69.Garip Mubarız (18) 70.Veysi/Hacı Elçi(30) 71.Abdulmenaf Yılmaz(50) 72.Yakup Isırgan(18) 73.Mehmet Şahin(77) 74.Emame Şahin (77)75.Yusuf Akalın(12) 76.Büşra Akalın(10) 77.Veli Müjde(38) 78.Abdullah İvedi(25) 79.Hayrettin Şınık(10)80.Mehmet Rıdvan Kaymaz(36) 81.Hüseyin Paksoy(16) 82.Mehmet Kaplan(35) 83.Serhat Altun(23)84.Abdülhamit Poçal 85.Selman Erdoğan 86.Ahmet Tunç(50) 87.Cihan Karaman(23) 88.Rüzgar Yıldızgörer(25) 89.Selami Yılmaz(25) 90.Nusreddin Bayar(20) 91.Sultan Irmak(16) 92.Selim Turay(29)93.Şervan Kenan Adıgüzel 94.Mehmet Özkül(23) 95.Nizar Isırgan 96.Cengiz Sansak 97.Ramazan Çömlek98.Zerin Uca(22) 99.Sahip Edin(30’larında) 100.Abdullah Gün(16) 101.Yunus Meral 102.Tahir Akdoğan(16)103.Mevlüde Özalp 104.Fehmi Fakah Dinç(yetişkin) 105.Fatma Demir(yetişkin) 106.Barış Gasir(yetişkin)107.Sabri Sezgin(18) 108.Abdülselam Turgut(yetişkin) 109.Mahsum Erdoğan 110.Muharrem Erbek(23)111.Sinan Kaya(22) 112.Mehmet Kulbay(22) 113.Burhan Taşdelen 114.Aydın Erol 115.Ferhat Karaduman(16) 116.Nursel Dalmış(18) 117.Murat Şimşek(16) 118.Abbas Güllübahçe 119.Tuğba Eminoğlu120.Erdal Şahin(29) 121.Rohat Aktaş(yetişkin) 122.Adil Küçük(yetişkin) 123.Mahmut Duymak(51)124.Umut Ürek 125.Ramazan İşçi 126.Metin Karane 127.Dersim Aksoy 128.İslam Balıkesir 129.Ömer Baran(25) 130.Mustafa Gasyak(16) 131.Ali Fırat Kalkan 132.Kasım Yana(18) 133.İzzet Gündüz(yetişkin)134.Berjin Demirkaya 135.Sakine Şiray(yetişkin) 136.Ekrem Sevilgen(17) 137.Serdar Özbek(32)138.Mehmet Benzer(19) 139.Tajdin Nerse(22) 140.Mehmet Dalmış(31) 141.Mehmet Yavuzel(yetişkin)142.Rıdvan Ekinci 143.Bişeng Kolanç 144.Cihat Altun(22) 145.Mehmet Yılmaz(23) 146.Cüneyt Kızıltay147.Güler Eroğlu(20) 148.Mehmet Edin 149.Star Özkül 150.Hasan Ayaz(14) 151.Yılmaz Geçim(15)152.Mesut Özer(17) 153.Cengiz Gerem(15) 154.Derya Koç(yetişkin) 155.Azad Yılmaz(19) 156.Hakkı Külte(13) 157.Çimen Tankan 158.İsmail Çetin 159.Murat Erdin 160.Hasan Tağ(yetişkin) 161.Agit Küçük162.Harun Barın 163.Hülya Aksoy(yetişkin) 164.Cemile Erden(28) 165.Mehmet Tunç(yetişkin) 166.Orhan Tunç 167.Veysi Bademkıran(17) 168.Yasemin Çıkmaz(17) 169.İbrahim Temel 170.Yakup Yalçın 171.Felek Çağdavul 172.Fırat Malgaz 173.Yakup Dadak 174.Ramazan Aydın 175.Lokman Bilgiç 176.Hüseyin Kaya 177.M. Emin İdim(çocuk) 178.Tahir Çiçek(çocuk) 179.Abdullah Özgül 180.Meryem Akyol(17) 181.Ramazan Biriman 182.Hüseyin Kayaalp(16) 183.M.Ata Kalaycı 184.Güler Akıl 185.Ahmet Yılmaz 186.Hamza İdim187.Hanife İdim 188.Tahir Çelik 189.Halil Çelik 190.Mehmet Kalaycı 191.Hacer Arslan 192.Sefa Sever193.Murat Aslan 194.Harun Çağlı(4) 195.Ayşenur Geçit(6) Ayrıca Cizre’den Adli Tıp Kurumlarına getirilip kimlik teşhisi yapılmadan gömüldüğü bilgisi edinilen en az 79 cenaze tespit edilebilmiştir.
Silopi: 1. Hüseyin Güzel (70) 2.Yusuf Aybi(80) 3.Reşit Eren(17) 4.Axin Kanat(16) 5.İbrahim Bilgin(18) 6.Şiyar Özbek(25) 7.Süleyman Çoban(70) 8.Taybet İnan(57) 9.Yusuf İnan(40) 10.Ayşe Buruntekin(40) 11.Mehmet Mete Kutluk(11) 12.Ömer Sayan(70) 13.Hasan Sanır (75) 14.Salih Erener(/Salihe Şirnexi-75) 15.Seyfettin Sidar(30) 16.İsmail Yevşan(55) 17.Necati Öden(18) 18.Ömer Yalman(45) 19.Ömer Maslu(70) 20.Pakize Nayır(25) 21.Sêvê Demir(41) 22.Fatma Uyar(27) 23.İslam Atak (20) 24.Hasan Yağmur(42) 25.Aydın Mete(16) 26.Yusuf Yağcı(25) 27.Şirin Altay (43) 28.Narinç Kızıl(52) 29.Henüz kimliği bilinmeyen 30’lu yaşlarında bir erkek 30.İsa Tonguç 31.Ahmet Tonguç 32.Muhyettin Tonguç 33.Saadettin Tonguç 34.Behiye Erener(45) 35.Rahime Sanır(14) 36.Züleyha Şalk(70) 37.Esra Şalk(2)
İdil: 1. M.Sadık Bozeri(57) 2.Vedat Gürbüz(24) 3.Mazlum Kapalıgöz(17) 4.Aziz Akan(30) 5.Orhan Abay(16)6.Sevilay Yıldız(15) 7.Fatma Eraslan(13) 8.Abdullah Ecevit(39) 9.Mete Ağırhan(15) 10.Ahmet Varlı(15)11.Veli Aşar(18) 12.Şevki Geldisöz 13.Hacı Karakaş 14.Ramazan Gümüş(14) 15.İrfan Çağlar(24) 16.İbrahim Çelebi 17.Burhan Baydemir 18.Vahap Çıkmaz 19.Vasfi Kaya 20.Abdulselam Güler 21.Fidan Arslan 22.İsmail Gürbüz(19) 23.Hidayet Tek(4) Ayrıca, kimlik teşhisi yapılmadan gömüldüğü bilgisi edinilen en az 15 cenaze tespit edilebilmiştir.
Merkez: 1.Bayram Tatar(16)
MARDİN
Nusaybin: 1.Ahmet Sönmez(50) 2.Şahin Turan(25) 3.Selamet Yeşilmen(44) 4.Abdulkadir Yılmaz(65)5.Hasan Dal(45) 6.Musur Aslan(19) 7.Emin Öz(55) 8.Muhammed Altunkaynak(19) 9.Nurhan Kaplan(45)10.Şerif Alpar(55) 11.Sedat Güngör(22) 12.Mehmet Emin İnan(55) 13.Cudi Teber (23) 14.Mahsum Alpdoğan(19) 15.Fehime Aktı(56) 16.Hakan Doğan(15)17.Henüz kimliği bilinmeyen 1 kişi 18. Medeni Orak (45) 19.Rohat Karakoç 20.Hasan Korkmaz(60) 21.Mehmet Pitek(40)
Dargeçit: 1.İdris Cebe(18) 2.Takyedin Oral(yetişkin erkek) 3.Necim Kılıç(67) 4.Sabahat Kılıç(28) 5.Fatma Kılıç(50)