TMMOB Elektrik, İnşaat, Makina Mühendisleri Odaları ve Mimarlar Odası’nın Grand Kartal Otel Yangını Raporu, 21 Şubat 2025 tarihinde kamuoyu ile paylaşıldı.
Raporda şu hususlar dile getirildi:
Öncelikle 21 Ocak 2025 tarihinde Kartalkaya Grand Kartal Otelde çıkan yangında kaybettiğimiz, aralarında 36 çocuğun olduğu 78 yurttaşımızın yakınlarına başsağlığı, yaralılara acil şifa dileklerimizi tekrar belirtmek istiyoruz.
Biz TMMOB’ye bağlı Elektrik Mühendisleri, İnşaat Mühendisleri, Makina Mühendisleri, Mimarlar Odaları olarak meslek ve uzmanlık alanlarımız kapsamındaki yangınlar üzerine açıklamamızın ekindeki detaylı raporu kamuoyuna sunuyoruz. Kamusal sorumlulukla hazırladığımız rapor gerek Grand Kartal Otel yangınını, gerekse konuyla ilgili tüm mevzuatı kapsamaktadır.
Ön Bilgiler
Ülkemizde yangın ile mücadelede, yapı kullanma izni sonrasında çoğunlukla denetim ve bakım hizmetlerinin yetersizliğinin önemli rolü bulunduğu gözlenmektedir. Yangınların erken algılanması, insanların güvenli bölgelere tahliyesi, can ve mal kayıplarının en aza indirilmesinde; yangın algılama-alarm, acil yönlendirme, acil aydınlatma, söndürme, duman tahliye ve basınçlandırma sistemlerinin çok önemli bir görevi bulunmaktadır.
Bolu Belediyesi İtfaiye Müdürlüğünün 23.01.2025 tarihli Olay Yeri/Yangın Raporunda, “yangının 4’üncü katta yer alan mutfak/restoran bölümünden başladığı belirlenmiştir” denilmektedir. Amerikan Federal Acil Durum Yönetim Ajansı (FEMA) bünyesindeki ABD İtfaiye İdaresinin otel-motel yangınları üzerine güncel yangın raporuna göre, yemek pişirme kaynaklı yangınlar en yüksek orana sahiptir. Diğer yandan istatistikler otellerdeki yangınların birçok nedeni olduğunu gösteriyor. Bu nedenle yangın güvenliği açısından öncelikle pasif ve aktif önlemlerle yangın büyümeden insanların binadan tahliyesini güvenli olarak sağlamaktır.
Bu önlemler bina özelliğine uygun olarak 26.07.2002 tarihinde yayımlanan ve sonrasında “yeni” ve “mevcut binalar” olarak ayrılarak revize edilen 19.12.2007 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’te belirtilen; kaçış yollarının ve kaçış merdivenleri, binaya ulaşım yolları, uygun yapı malzemelerinin kullanılması, yangın bölmeleri, taşıyıcı sistem yalıtımı, acil aydınlatma ve yönlendirme işaretleri, yangın ihbar butonları, yangın algılama ve uyarı sistemleri, uygun tipte söndürme, basınçlandırma ve duman tahliye sistemi ile ilk yardım ekiplerinin varlığıdır. Bu vb sistemlerin sürekliliğini sağlayacak standartlara uygun periyodik denetim, test ve bakımların düzenli yapılması da öncelikler arasındadır.
Grand Kartal Otel yangınına ilişkin değerlendirme
Aşağıda yer vereceğimiz tespitler, İtfaiye raporu, görgü tanıklarının beyanları, medyaya yansıyan gerçek bilgiler, Mülkiye başmüfettişlerinin ön raporu ve Odalarımızın ilgili Şubelerinin yaptığı gözlemlere dayanmaktadır. Aşağıdaki tespit ve gözlemlerin hemen hepsi ne yazık ki mevzuat ihlallerinin birer örneğidir.
Bina özellikleri açısından otelin +0,00 kodu kodu üzerinde 8 kat, altında 4 kat, toplamda 12 katlı; bina yüksekliği 29 m, bodrum katlar dahil 43 m civarındadır. Medyaya yansıyan bilgilere göre otelin ilk ruhsat tarihi 1997 yılıdır, tadilat ruhsatı 1999 yılında alınmıştır. 26 yıllık yapının kullanım alanı 16000 m² üzerindedir ve 1999 yılı sonrasında tadilat ruhsatı alınıp alınmadığı bilinmemektedir.
Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmeliğe göre Grand Kartal Otel, bilinen ruhsat tarihleri yönünden “mevcut yapı” ve “yüksek bina” sınıfındadır ve yönetmeliğin 19.12.2008 tarihine kadar “mevcut binalarda” alınması gerekli hususları belirten kaçış yolları, çıkış kapasitesi ve kaçış uzaklığı, kaçış yolu sayısı ve genişliği, yangın güvenlik holü, acil çıkışı zorunluluğu, kaçış merdiveni yuvalarının yeri ve düzenlenmesi, kaçış merdiveninin özellikleri, kaçış merdiveni havalandırması, bodrum kat kaçış merdivenleri, kaçış yolu kapıları ile ilgili hükümlerine tabidir.
Bina kat ölçüleri ve katlardaki kullanıcı sayısı kriterlerine göre en az iki kaçış (yangın) merdiveni ve merdivenlerin en az 90 dakika yangına dayanıklı, duman sızdırmaz özellikte olması, yangın güvenlik holünün bulunması gerekmektedir. Ancak mevzuata aykırı olarak sadece bir kaçış merdiveni olduğu, yangın güvenlik holünün bulunmadığı, 90 dakika yangın dayanımında olması gereken yangın merdiven kapılarının ahşap olduğu, duman sızdırmaz olmadığı, merdiven içinde kaçışı engelleyecek şekilde baz istasyonu ve elektrik şaftı tesis edildiği belirlenmiştir.
Bina dış cephe kaplamasının ahşap yalı baskısı olduğu, dış cephe kaplaması ile duvar arasında ısı yalıtımının yanıcı XPS malzemesinden yapıldığı belirlenmiştir. Bina içindeki birçok yerin tavanı lambri ahşaptır.
Çevre düzenlemesinin İtfaiye araçlarının manevra yapabilmesine uygun olmadığı, bina arka kısmına belirli bir noktaya kadar girilebildiği, o kısımda itfaiye su verme bağlantısı olmadığı için müdahalenin eksik kaldığı anlaşılmıştır.
Yönetmeliğe göre asansörlerin binanın yangın algılama sistemine bağlanması ve yangın sırasında çalışmamasını sağlayacak özellikte olması gerekmesine karşın asansör kabinlerinde ölümler olması asansörlerin devrede olduğunu ve yangın algılamaya entegre olmadığını göstermiştir.
Yönetmeliğin ilgili maddelerine uygun kaçış merdiveni havalandırma ve basınçlandırma sistemi olmadığı, merdiven kovasının duman ile dolduğu anlaşılmıştır.
Otelin “yüksek bina” sınıfında, toplam kapalı kullanım alanının 2000 m2’den büyük olması nedeniyle Yönetmelik uyarınca yangın merdiveni içinde tesis edilmesi gereken, itfaiyenin dışarıdan sisteme basılan suyu istenilen kata iletmesini sağlayan sabit boru tesisatı olmadığı; ilk müdahale için kullanılacak yangın dolabının iki adet olduğu ancak dolaplara su sağlayan depoda suyun bulunmadığı tespit edilmiştir.
Yönetmeliğe uygun otomatik yağmurlama (sprinkler) sisteminin olmadığı anlaşılmıştır.
Mutfak bölümündeki ızgara ve kuzine ocaklarda davlumbaz otomatik yangın söndürme sistemi olmadığı, gaz algılama, gaz kesme ve uyarı sistemi kurulmadığı görülmüştür.
Yönetmeliğin algılama ve uyarı sistemine dair ilgili maddesine uygun sistemlerin otelin tamamını kapsayacak şekilde kurulmadığı, kömürleştiği, yangın sırasında çalışmadığı görülmüştür.
Kaçış yollarında en az 120 dakika kesintisiz aydınlatma sağlaması gereken acil durum aydınlatma sisteminin sadece kaçış merdiveni içinde bulunduğu, diğer alanlarda tesis edilmediği, var olanın da bakımsız ve bataryaların kullanım sürelerinin geçtiği belirtilmiştir.
Otelin elektrik iç tesisatının mevzuata uygun olmadığı, kullanılan kabloların alev geciktirici özellikte olmadığı, güzergâh ve yerinin doğru seçilmediği belirtilmiştir.
Grand Kartal Otel yangınında sorumluluk, bakım, denetim, iş güvenliği ve mevzuat sorunları
Yönetmelik hükümleri, bu hükümlerin uygulanması ve yangın hasarlarından, belediye sınırları veya mücavir alan dışındaki otelin yapı ve işletme ruhsatı vermeye yetkili idaresini, yatırımcı kuruluşu veya yapı sahiplerini, işveren veya temsilcilerini, tasarım ve uygulamada görevli mimar ve mühendisleri ile uygulayıcı yüklenicileri ve imalatçıları, yapı yapılmasında ve kullanımında görev alan müşavir, danışman, proje kontrol, yapı denetimi ve işletme yetkilileri, görevli, yetkili ve kusurları oranında sorumlu tutmaktadır.
Sigorta şirketlerine de sigorta edilen binada Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığını kontrol etme mecburiyeti getirilerek açık bir sorumluluk verilmiştir.
Turizmi Teşvik Kanunu, Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik ve Turizm Yatırım, İşletme ve Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Yönetmeliğe göre otelin bulunduğu alan, Turizmi Teşvik Kanunu kapsamında turizm alanıdır. Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik’te turizm tesislerinde her türlü tesisat, elektrik ve mekanik donanımların standartlara uygun, nitelikli ve bakımının düzenli yapılması zorunlu tutulmuştur. Ayrıca belirtmeli, tesislerin yangın uygunluk yazısı/raporunu 30.04.2024 tarihine kadar alarak Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ibraz etmesi istenmiş ise de bu süre Bakanlık oluru ile 31.08.2024 tarihine uzatılmış, verilen süre içinde uygun evrakın gönderilmemesi durumunda tesis belgesinin Turizmi Teşvik Kanunu’nun ilgili bendi gereğince iptal edileceği belirtilmiştir. Bu konuda bakan oluru ile ek süre verilmesi dahi tartışmalı iken, yönetmeliğin ilgili hükmü yerine getirilmeyerek süre sonunda belgenin iptal edilmemesi ve işletmenin faaliyetine izin verilmesi ile ilgili bakanlığın mevzuat ihlalinin yaşanan faciaya davetiye çıkardığı düşünülmektedir.
İl Özel İdaresi Kanunu ile de bu idarelere; Belediye sınırları dışındaki gayri sıhhî müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerine ruhsat verme ve denetleme görevi verilmiştir
İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğe göre de söz konusu Turizm Teşvik Kanunu kapsamındaki otelde; denetleme yetkisinin İl Özel İdaresine ve belirli konularda sadece Kültür ve Turizm Bakanlığı’na verildiği açıkça belirtilmiş, ayrıca işyeri açma ve çalışma ruhsatının yetkili idareler tarafından başka bir işleme gerek kalmaksızın on beş gün içinde verileceği, ancak umuma açık istirahat ve eğlence yerleri için bu hususların işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmeden önce yerinde kontrol edileceği ve çalışma ruhsatının verilmesinden sonra yapacakları denetimlerde bu hususların yerine getirilip getirilmediğini kontrol edeceği belirtilmektedir.
İl Özel İdaresince otelin 2011, 2016, 2019, 2021, 2024 tarihlerinde 5 defa denetlendiği; mutfak bölümleri, gıda hazırlama, gıda muhafazası, içme ve kullanma suyu temin şekli analiz raporu, havalandırma sistemi, personel hijyeni ve gıda güvenliği alanlarında denetim yapıldığı bilinmekte ancak ruhsat aşamasında istenen yangın güvenlik tedbirlerinin durumu ile ilgili hususların denetimlerde karşılanıp karşılanmadığı meçhuldür.
Ayrıca Turizmi Teşvik Kanunu kapsamında turizm alanlarının planlarında risk değerlendirmesinin uygun şekilde yapılmadığı görülmektedir. Bu alanlarda itfaiyenin uzaklığına bağlı olarak OSB’lerde olduğu gibi kendi itfaiyesine sahip olması ve bölgesel hidrant sistemi gibi diğer altyapı koşullarının sağlanması gerekir. AFAD tarafından Bolu ili için hazırlanan İl Afet Risk Azaltma Planı’nda Kartalkaya bölgesinde çıkabilecek yangınlara ilişkin hiçbir değerlendirme olmaması düşündürücüdür.
Otelde dökme LPG kullanılıyor olması, LPG tesisatlarının ilgili teknik düzenlemelere uygunluğu ve periyodik kontrollere dair LPG dağıtımı yapan firmaya da sorumluluk vermektedir. Mutfakların davlumbazlarına otomatik söndürme sistemi yapılması ve ocaklarda kullanılan gazın özelliklerine göre gaz algılama, gaz kesme ve uyarı tesisatının kurulması şartının kontrol edilmesi gerekirdi.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın da işyerini iş sağlığı ve güvenliği yönünden denetlemesi ve yukarıda belirtilen eksiklikleri tespit etmesi gerekirdi. İşçi sağlığı ve güvenliğine ilişkin gereklilikler işveren tarafından yerine getirilmiş olsaydı yangın çıkmaz, çıksa da anında söndürülebilir, otelde bulunanlar hemen tahliye edilebilirdi.
Yangın ile mücadele sistemlerinin mevzuat çerçevesinde çalışır durumda tutulması, bakım ve servis hizmetlerinin sürekli olarak yapılması/yaptırılması; çeşitli kriterlere göre ruhsat veya belge vermeye yetkili kurumların belgelendirilen yerlerin süreç içinde bu kriterleri yerine getirip getirmediğini denetlemesi gerektiği açıktır. Yetki, sorumluluk ile birlikte verilen bir görevdir.
Ayrıca belirtmek istiyoruz, imar afları ile yasal imar mevzuatı nasıl işlevsiz hale getirildi ise bu durumu yangın yönetmeliğinin uygulanması ile ilgili getirilen af gibi istisnalarda da görüyoruz. Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğinde ve Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte vb ardı ardına yapılan değişiklikler ile itfaiye denetimini ve meslektaşlarımızın mesleki ve özlük haklarını devre dışı bırakan uygulamalar ne yazık ki kuralsızlaşmaya hizmet etmiştir.
29.06.2017 tarihli değişiklikle Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in bütününün uygulanması açısından zafiyet yaratılmıştır. Bu değişiklikle 26.07.2002–19.12.2007 tarihleri arasında yapı ruhsatı alan binalarda 2002 tarihli Yönetmeliği uygulama zorunluluğu ortadan kaldırılmıştır.
TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) tarafından 19.12.2007 tarihli Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmeliğe ilişkin açılan davada, “Yoğun kullanılmasına rağmen bazı küçük veya alçak binalarda otomatik yangın algılama sistemlerinin kurulmasına gerek olmadığı” hükümlerini içeren EK-7 tablosu maddelerinin yürütmesinin durdurulması yönünde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından verilen karara rağmen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından halen yönetmelikte düzenleyici işlem yapılmaması anlaşılır değildir.
Özellikle belirtiriz denetim kamusal bir görev ve sorumluluktur, piyasanın insafsızlığına bırakılamaz. Kural ihlalleri kabul edilemez. Halkın can ve mal güvenliği kâr hırsına feda edilemez. Bilimin, tekniğin, mühendisliğin, mühendis ve mimar örgütlülüğünün içinde olduğu bir denetleme mekanizmasının acilen oluşturulması gerektiği açıktır.
Bu maksatla;
- Kültür ve Turizm Bakanlığı’nı turizm belgesi verdiği tesisleri denetlemeye,
- İl özel idarelerini, ruhsat aşamasında istenen yangın güvenlik tedbirlerinin durumu ile ilgili hususların periyodik denetimlerle karşılanıp-karşılanmadığının kontrolünü yapmaya,
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nı, konaklama tesislerini yangına hazırlık, yangın önleme, yangına müdahale tesisatlarının, çıkış yollarının yeterliliği, ekipmanların periyodik muayenelerinin düzgün yapılıp-yapılmadığı, yangınlar esnasında binaları boşaltmayı yönlendirmekle sorumlu personele bu eğitimin verilip-verilmediğini denetlemeye,
- İşletme sahiplerini, insanların can ve mal güvenliğini sağlamak için vasıflı elemanlar eliyle bilimsel ve teknik gereklilikleri yerine getirmeye,
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nı, yapı üretim süreci ve yapıların işletilmesinin tüm aşamalarında Odaları sürece dahil etmeye, Odaları tarafından Eğitilip Belgelendirilmiş Mühendislerin yer almasını sağlayacak düzenlemeler yapmaya; Danıştay tarafından karar verilen dava hükümleri doğrultusunda mevzuatı revize ederek uygulamaya; yangından korunma sistemlerinin denetimi, periyodik kontrolü, test ve bakımının düzgün şekilde yapılabileceği bir mekanizmanın kurulmasına, yapı ruhsatı sürecinde İtfaiye denetimini zorunlu tutmaya,
- Sigorta Şirketleri’ni, sigorta yapılan yerin Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, ilgili mevzuat ve standartlara göre bağlı olduğu Odasından belgeli mühendis ve mimarlarca projelendirip-projelendirilmediğini, periyodik kontrol, test ve bakımın düzenli yapılıp-yapılmadığını kontrol etmeye,
- LPG Dağıtım Şirketlerini, doğalgaz tesisatı kontrolünde olduğu gibi ilgili tesisatın teknik düzenlemelere uygunluğunu tespit etmeye, periyodik kontrollerini yaptırmaya ve teknik düzenlemelere uygun olmayan tesislere LPG ikmali yapmamaya,
- AFAD veya Belediyeler Birliği’ni, ülke genelindeki itfaiye istatistik verilerinin toplanacağı, değerlendirileceği, ülke genelindeki itfaiye amirlerinin ve TMMOB’ye bağlı ilgili Mühendis, Şehir Plancıları ve Mimar Odalarının temsilcilerinin katıldığı, periyodik olarak bir araya gelerek görüş alışverişinde bulunacağı, belirtilecek görüşlerin raporlanacağı, eğitim ve danışmanlık hizmetinin sağlanacağı bir komite veya birim kurmaya,
davet ediyoruz.
TMMOB’ye bağlı Elektrik, İnşaat, Makina Mühendisleri ve Mimarlar Odaları olarak, ilgili mevzuat düzenlenmesi ve uygulanması sürecinde her türlü desteğe ve görev almaya hazır olduğumuzu bir kez daha ifade etmek isteriz.
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI
TMMOB MİMARLAR ODASI