Gazetecileri Koruma Komitesi'nin raporuna göre dünya çapında en az 274 gazeteci mesleki faaliyetleri nedeniyle cezaevinde.
Gazetecileri Koruma Komitesi (Committee to Protect Journalists / CPJ) 2020 raporu "Dünya çapında rekor sayıda gazeteci hapiste" başlığıyla yayınladı. Raporda Türkiye, Çin’den sonra mesleki faaliyetleri yüzünden cezaevine atılan gazeteci sayısında ikinci sırada gösterildi.
Elena Beiser’in hazırladığı raporda 1 Aralık 2020 itibariyle dünya çapında mesleki faaliyetleri yüzünden hapiste olan gazeteci sayısı 274 olarak verildi. Rapora göre, 2016 yılındaki 272 rakamı da aşılmış oldu. CPJ bunun nedeni olarak, devletlerin Covid-19 haberlerine karşı düşmanca tutumunu ve siyasi karışıklıklara dair haber yapılmasını engelleme çabalarını gösterdi.
Rapora göre bu yıl, baskıcı devletler yüzünden 250'den çok gazetecinin hapiste olduğu üst üste beşinci yıl.
Yine raporda salgın esnasında devletlerin davaları ve ziyaretçileri engellediği ve cezaevlerinde artan sağlık risklerinin de göz ardı edildiği belirtildi. Bu nedenle en az 2 gazetecinin gözetim altındayken hastalık bulaşması sonucu öldüğünü aktardı.
Gazeteci hapsetmede Türkiye’yi herhangi bir suçtan dolayı hüküm giymemiş gazetecileri hapiste tutan Mısır ile Suudi Arabistan takip etti. Hapisteki gazetecilerin sayısının önemli ölçüde arttığı ülkeler arasında uzun dönem başkanlık yapan liderlerinin şüpheli biçimde yeniden seçilmesine karşı ayaklanan Belarus ve siyasi karışıklıkların silahlı çatışmaya dönüştüğü Etiyopya da bulunuyor.
ABD’de 300 gazeteci saldırıya uğradı
ABD’de 2020 içerisinde 110 gazeteci tutuklandı veya cezai kovuşturmaya maruz kaldı ve ayrıca 300 civarı gazeteci saldırıya uğradı. Rapora göre, çoğu saldırı olayında fail güvenlik güçleriydi.
Bunlar arasından en az 12 gazeteci halen çeşitli suçlamalarla karşı karşıya ve bazı suçlamaların hapis cezasıyla sonuçlanması mümkün.
Çin'de 47 gazeteci tutsak
Raporda Çin’de hapis bulunan 47 gazeteciden birçoğunun ya uzun süreli hapis cezalarına mahkum olduğu ya da Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde herhangi bir suçlama olmaksızın alıkonulmuş durumda olduğu yazıldı.
Çin hükümetinin koronavirüsle birlikte resmi söylemlerle çelişen haberler yapan çok sayıda gazeteciyi tutukladığı aktarıldı.
Bu tutuklamalar dahilinde 1 Aralık itibariyle halen hapiste olan üç gazeteciden biri de bağımsız video gazetecisi Zhang Zhan; kendisi Şubat ayının başlarında Twitter ve YouTube üzerinden Wuhan haberleri geçmeye başladı ve 14 Mayıs’ta tutuklandı. Yayımladığı videolar arasında yerel işyeri sahipleri ve çalışanlar ile Covid-19 virüsünün etkileri ve devletin tepkisi üzerine röportajlar bulunuyor.
Yine Çin’de, diplomatik sürtüşmelerin yabancı gazetecilerin maruz kaldığı riski artırdığı görüldü; ABD medya kurumları için çalışan bir düzineden fazla gazeteci bu yıl ülkeden kovuldu. Devlete ait bir medya kurumu olan Çin Küresel Televizyon Ağı için ekonomi haberleri sunucusu olarak çalışan Avustralya vatandaşı Cheng Lei Ağustos ayında Avustralya ve Çin arasındaki gerginlik nedeniyle milli güvenliği tehlikeye attığı iddiası sonucunda tutuklandı. Böylece, Ocak 2019’da casusluk suçlamasıyla tutuklanan blog yazarı Yang Hengjun’un ardından hapsedilen ikinci Avustralya vatandaşı Lei oldu.
Mısır'da Covid-19 haberinden tutuklanan bir gazeteci öldü
Rapora göre Mısır’da hapis olan gazeteci sayısı 27. Yıl içerisinde Mısırlı yetkililer yeni tutuklama ve kovuşturma dalgaları düzenledi ve mahkeme öncesi tutukluk sürelerini belirsiz şekilde uzattı.
Sadece Kasım ayında savcılar mahkemenin serbest bıraktığı fotoğrafçı Sayed Abd Ellah ve blog yazarı Muhammed “Oksijen” İbrahim’e karşı yeni terörizm temelli suçlamalar getirerek salınmalarını önledi. CPJ’in belgelediği üzere Mısırlı yetkililer Nisan 2019’dan bu yana en az sekiz gazetecinin serbest kalmasını benzer yöntemlerle engelledi.
Ayrıca en az üç gazeteci devlet medyasının koronavirüsle mücadele ederken hastalanan doktor ve hemşireleri görmezden gelmesi haberleri yaptığı için tutuklandı.
Sayed Shehta isimli gazeteci ise Mısırlı güvenlik güçlerince 30 Ağustos’ta evinde tutuklandığında kendisine Covid-19 teşhisi konulmuş ve kendisini karantinaya almıştı. Karakolda kendinden geçen Shehta hastaneye kaldırıldı ve yoğun bakımda yatağa kelepçelendi.
Muhammed Monir ise 26 Mayıs’taki bir röportajda ve El Cezire’de yayımlanan 14 Haziran tarihli bir köşe yazısında hükumetin Covid-19 salgınına dair politikalarını eleştirmesinin ardından 15 Haziran’da terör örgütü üyeliği, sahte haber yaymak ve sosyal medyayı kötüye kullanmak suçlamalarıyla tutuklandı. Monir, Kahire’deki Tora hapishanesinde enfekte olduktan sonra 2 Temmuz’da serbest bırakıldı ancak 13 Temmuz’da Gize Hastanesi’nde hayatını kaybetti.
Honduras'ta da benzer ölüm
Rapora göre dünya çapında hapisteyken koronavirüs kapıp ölen en az bir gazeteci daha tespit edildi. Honduras vatandaşı, Radyo Globo ve Globo TV yöneticisi, gazeteci David Romero eski bir savcıya iftira ettiği suçlamasıyla çarptırıldığı 10 yıl hapis cezasını başkent Tegucigalpa yakınlarındaki Támara’daki bir hapishanede yatarken Covid-19 virüsünü kaptı ve 18 Temmuz’da hayatını kaybetti.
Basın Özgürlüğü Ödülü sahibi Askarov hapiste öldü
Raporda, BM İnsan Hakları Komitesi, CPJ ve diğer hak örgütlerinin yıllardır serbest bırakılması için Kırgızistanlı yetkililere çağrı yaptığı Uluslararası Basın Özgürlüğü Ödülü sahibi Azimjon Askarov'un da 2020’de içerisinde hapishanede hayatını kaybettiği kaydedildi.
Askarov polis teşkilatının suistimallerini ifşa etmesine misilleme olarak uydurma delillerle ömür boyu hapse mahkum edilmişti.
Belarus'ta 2014'ten bu yana ilk hapis gazeteci
Rapora göre Belarus'ta ise altıncı defa iktidara gelen Başkan Aleksandr Lukashenko’ya karşı düzenlenen kitlesel protesto gösterilerinde düzinelerce gazeteci gözaltına alındı. Pek çoğunu bir ila iki hafta hapiste tutarak idari gözetim veya para cezalarına çarptırdı. Bazı gazeteciler ise daha ağır suçlamalarla karşı karşıya bırakıldı. 1 Aralık itibariyle Belarus’ta 10 gazeteci hapisteydi, CPJ 2014’ten beri ilk defa bu ülkede hapis gazeteci tespit etti.
Türkiye'de 37 gazeteci hapiste
Raporun Türkiye kısmında ise CPJ, hapisteki gazetecilerin tamamının devlete karşı işlenen suçlar kategorisine dahil olduğunu yazdı. Türkiye’de hapistekilerin sayısının 2016’daki darbe girişiminin ardından ilk kez düşüşe geçtiğini aktardı.
CPJ bu yıl Türkiye hapishanelerinde 37 gazeteci olduğunu tespit etti. Buna rağmen gazetecileri ve avukatlarınının tutuklamaya devam ettiğini ifade etti.
Covid-19 nedeniyle mahkemelerin faaliyetleri üç aylığına ertelendi hatılatan CPJ bu durumun hapiste olanlar için daha uzun süre tutukluluk ve tutuksuz yargılanmayı bekleyenler için daha çok kaygı sebebi olduğunu aktardı.
CPJ hapishane sayımının öncesindeki haftalarda Mezopotamya Ajansı’ndan en az üç gazeteciyi tutukladığını hatırlatarak raporda "Bunlardan biri de haberinde askeri personelin iki köylüye işkence edip helikopterden attıklarını ve neticede bir köylünün öldüğünü iddia eden Cemil Uğur idi (Türkiyeli yetkililer sivillerin gözaltına direnirken yaralandıklarını iddia ettiler)" ifadelerine yer verdi.
İran'da bir gazeteci idam edildi
CPJ, 1 Aralık itibariyle İran’da ise 15 gazetecinin hapiste olduğunu duyurdu. 12 Aralık'ta ise Ruhullah Zem’i idam ettiğini aktardı. Zem internet sitesi ve Telegram kanalında İranlı yetkilililer hakkında eleştirel haberler yayınlıyordu.
CPJ’in yıllık sayımından başka diğer bulgular ise şöyle :
- Hapisteki gazetecilerin üçte ikisi terörizm veya yasaklı gruplara üyelik gibi devlete karşı işlenen suçlar kategorisi kapsamında suçlandılar.
- Tüm vakalar dahilinde hapis gazetecilerin yüzde 19’u neyle suçlandığını bilmiyor; bu 53 gazetecinin yarısından çoğu Eritre ve Suudi Arabistan hapishanelerinde.
- Dünya çapında hapis gazetecilerin neredeyse tamamı kendi ülkeleri tarafından hapsedilmiş. CPJ’in tespitlerine göre Çin, Eritre, Ürdün ve Suudi Arabistan hapishanelerinde en az yedi yabancı veya çift vatandaşlık sahibi gazeteci bulunuyordu.
- Hapisteki gazetecilerden 36’sı yani yüzde 13’ü kadın. Bunlardan bazıları Suudi Arabistan’da kadın hakları üzerine haber yapan gazeteciler. Belarus’taki protestoları takip eden çok sayıda kadın gazeteci tutuklandı.