Türkiye’de her geçen gün daha fazla etkisi hissedilen ve artan yoksulluk, resmi verilere de yansıyor.
Gıdadan barınmaya, sağlıktan ısınmaya, okul ihtiyaçlarından yaşlı ve engelli bakımına kadar birçok alanda milyonlarca kişi yardıma muhtaç.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı verilerine göre Eylül 2024 itibariyle 3 milyon 688 bin 378 hane düzenli sosyal yardımlardan yararlanıyor. Yaklaşık 14,8 milyon kişiyi ifade eden bu rakama tek seferlik yardımlar, doğum yardımı, proje destekleri, kamu kurumlarına transferler ve Genel Sağlık Sigortası (GSS) primi devlet tarafından ödenenler dahil değil.
Düzenli yardım alan hanelerin sayısı 2013’te yaklaşık 2,3 milyon, 2018’de yaklaşık 2,6 milyon olarak kaydedilmişti. Buna göre düzenli bir şekilde sosyal yardıma muhtaç olan haneler 2013’ten bu yana yüzde 63, 2018’den itibaren yaklaşık yüzde 43 arttı. Yardıma muhtaç hanelerin sayısındaki artış 2018 sonrasında hızlandı. Düzenli yardıma muhtaç olan hanelerin sayısı 2013’ten 2018’e yaklaşık 330 bin artarken, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçildiği ve dövizdeki yükselişin olumsuz sonuçlarının belirgin şekilde hissedildiği 2018’den bu yana olan artış 1 milyon 100 bini buldu.
Resmi verilere göre 2018 sonunda nüfusun yaklaşık sekizde biri (yüzde 12,6’sı) düzenli sosyal yardım alırken bu oran Eylül 2024 itibariyle nüfusun yaklaşık beşte birine (yüzde 17,3’ü) çıktı.
Cumhurbaşkanlığı 2025 yıllık programına göre 2023 yılında Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın tüm sosyal yardım programlarından faydalanan toplam hane sayısı ise 4 milyon 989 bin 456. Bu rakam yaklaşık 20 milyon kişiyle nüfusun yüzde 23,4’ünü oluşturuyor.
Toplam yardımlarda da son 5 yıllık ve 10 yıllık süreçlerde düzenli yardımlarla benzer bir artış söz konusu. Öyle ki 2013’te Bakanlığın tüm sosyal yardımlarından faydalananların sayısı nüfusun yüzde 16’sını oluştururken 2018’de bu oran yüzde 17’ye çıktı. 2018’den 2023’e gelindiğinde ise yüzde 23,4’e ulaştı.
Bakanlık, 2002’de sosyal yardım programlarının sayısının dört iken 2023’te 50’nin üzerine çıktığını belirterek sosyal yardımlardaki artışın ‘göreli’ yoksulluk oranlarında iyileşme sağladığını iddia ederken, resmi veriler bu politikanın yoksullaşmaya çözüm olmadığına, aksine nüfusun daha yüksek oranlarda kesiminin yoksullaştığına işaret ediyor.
Sosyal yardım programlarının birçoğu, normal şartlarda gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçları asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücreti ifade eden asgari ücret baz alınarak yapılıyor. Ancak Türkiye’de bu yıl ikinci kez artırılmayan asgari ücret, Nisan ayından bu yana açlık sınırının altında. Son verilere göre açlık sınırı asgari ücretin yüzde 71,15 üzerinde.
Aile destek programı, GSS prim ödemeleri, yakacak, engelli, engelli yakını, yaşlı yardımı, çoklu doğum gibi yardımlardan aylık net geliri asgari ücretin üçte birinden yani 5 bin 667,37 liradan az olan haneler faydalanabiliyor. Bu rakam açlık sınırına göre belirlenseydi söz konusu yardımlardan aylık 9 bin 700 liradan az geliri olan haneler faydalanabilecekti.
Geçen yıl sonu ile Eylül ayı rakamları karşılaştırıldığında söz konusu yardım programlarından yararlananların sayısının azaldığı görülüyor.
Resmi verilere göre 2023 sonundan bu yana aile destek programından yararlanan hane sayısı 749 bin 52, GSS prim ödemelerinden faydalanan kişi sayısı 719 bin 369, engelli aylığı yararlanıcı sayısı 71 bin 870, çoklu doğum yardımı alan hane sayısı 7 bin 264, yakacak yardımdan yararlanan hane sayısı 254 bin 322 azaldı. (DW Türkçe)