Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International), Irak'ta 1968'den bu yana 250 bin ila 1 milyon kişinin zorla kaybedildiğini duyurdu. Cenevre Uluslararası Adalet Merkezi’ne göre ise kayıpların sayısı 1 milyondan fazla.
“30 Ağustos Uluslararası Zorla Kaybedilenler Günü” 1981 yılında Kosta Rika’da kurulmuş olan “Latin Amerika Kayıp Aileleri Dernekleri Federasyonu”nun ilan ettiği ve 2011 yılından sonra Birleşmiş Milletler’in (BM) öncülüğünde zorla kaybedilenlere dikkat çekmek için her yıl çeşitli etkinlikler düzenlenen özel bir gün.
Uluslararası Af Örgütü, Irak, Lübnan, Suriye ve Yemen'de zorla kaybedilen kişilerin ailelerinin temsilcilerinin katılımı ile dün Beyrut'ta bir etkinlik düzenleyerek hükümetlerden hakikat, adalet ve tazminat haklarını korumasını talep etti.
Örgüt yetkilileri, BM’nin Irak'ta 1968'den bu yana 250 bin ila 1 milyon kişinin zorla kaybedildiğini tahmin ettiğini ve Irak'ın dünyada en fazla kayıp vakasının yaşandığı ülke olduğunu hatırlattı.
Örgüt, Irak'ta, 1968 ile 2003 arasındaki Baas rejimi, 2003 ile 2011 yılları arasında ABD’nin ülkede olduğu dönem ve 2006 ile 2008 arasında yaşanan mezhepsel şiddet ve iç savaş yıllarında bir çok kaybın yaşandığını bildirdi. IŞİD'in Irak'ın bir kesimini işgal ettiği 2013'ten 2017'ye kadarki dönem de ve yine 2019'da Irak'ın birçok vilayetinde başlayan gençlik gösterileri zamanında da insanlar zorla kaybedildi.
Uluslararası Af Örgütü, zorla kayıplar bugün de hükümete bağlı Şii Heşdi Şabi milislerinin eliyle gerçekleştirildiğine dikkati çekti.
“Irak'ta 50 yıldan fazla süredir zorla kayıplar oluyor”
Irak’ta birbiri ardında gelen hükümetlerin kayıp vakalarını soruşturmak veya cezai sorumluluğu olduğundan şüphelenilen kişilerden hesap sormak için başarısız olduğu kaydedildi.
Rûdaw’a konuşan Irak Parlamentosu İnsan Hakları Komitesi üyesi Nisan Salihi, "2003'ten önce bu davalar nasıl iktidar tarafından ihmal edildiyse sonrasında da ihmal edildi. Irak'ta 50 yıldan fazla süredir zorla kayıplar oluyor ve buna bir çözüm bulunmuyor" dedi.
Irak Parlamentosu İnsan Hakları Komisyonu tarafından gün vesilesi ile yayımlanan açıklamada, "Baas rejimi döneminde kaybolanların birçoğunun akibeti hala bilinmiyor. 2004’ten sonraki süreçte de birçoğu IŞİD gibi örgütler tarafından kaybedildi” denildi.
Irak hükümetine çağrıda bulunulan açıklamada, kayıp kişilerle ilgili bir yasa tasarısının sivil toplum kuruluşlarıyla birlikte görüşülmek üzere acilen parlamentoya göndermesi talep edildi.
Irak'ta bir milyondan fazla kişi kayıp
Cenevre Uluslararası Adalet Merkezi ise Irak'ta zorla kaybetme suçlarının uluslararası soruşturmaların en önemli konularından biri haline geldiğini açıkladı.
Merkez’den yapılan açıklamada, “Birçok uluslararası komite bu kişilerin nerede olduğunu araştırıyor, failleri sorumlu tutuyor ve mağdurlara adalet sağlanmasını istiyor” ifadelerine yer verildi.
Açıklamada, "Uluslararası kuruluşlara göre 2003'ten bu yana 1 milyon kayıpla Irak’ın dünyada en fazla kayıp vakalarının yaşandığı ülke” olduğu kaydedildi.
Merkez, Irak hükümetine, kayıp vakalarını suç olarak tanımlama ve soruşturma, failleri adalet önüne çıkarma ve mağdurlara tazminat garantisi verme çağrısında bulunurken, Irak’ta şu ana kadar hükümetlerin suçluları bulma konusunda uluslararası kurumların taleplerini karşılama konusunda başarısız olduğunu vurguladı.
Irak İnsan Hakları Gözlemevi: 5 yılda 12 bin kişi kaybedildi
Irak İnsan Hakları Gözlemevi (IOHR) ise gün vesilesiyle yaptığı açıklamada, ülkede zorla kaybedilenlerin unutulduğunu, sadece sayı olarak kaldıklarını ve akıbetleri bilinmeden sadece medyada ara sıra anıldığını belirtti.
Gözlemevi, sadece 2017 ile 2023 yılları arasında Irak’ta 12 binden fazla kişinin ortadan kaybolduğunu bildirdi. Açıkalamada kayıp yakınlarının akıbetini öğrenmeye çalışan yüzlerce aile olduğu hatırlatıldı.
Rûdaw’a konuşan Irak İnsan Hakları Gözlemevi Başkanı Mustafa Sadun "Irak’ta peşi sıra gelen hükümetlerin bu davalar hakkındaki çabaları çok silik ve belki de bu konuda hiç bir çaba yok” dedi.
Irak Parlamentosunu kayıpların akıbetinin ortaya çıkarılması ve vakanın araştırılması için bağımsız bir komite kurulması yönünde harekete geçmeye çağıran Sadun, “Sonuçların kamuoyuna şeffaf bir şekilde açıklanması için Iraklı insan hakları örgütleri, Kızılhaç ve Birleşmiş Milletler mümkün olduğu kadar çok soruşturmaya katılmalı” diye konuştu.
Kızılhaç: 2023’ün ilk 6 ayında 994 kayıp vakası kaydedildi
Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) ise yaptığı açıklamada, Irak’ın dünyada silahlı çatışma nedeniyle en fazla kayıp kişinin bulunduğu ülke olduğuna dikkati çekti.
Ülkede hala yüzbinlerce kişinin akıbetinin bilinmediğine vurgu yapılan açıklamada, birçok ailenin çaresizce akrabalarını aramaya devam ettiği kaydedildi.
ICRC Irak Başkanı Jean-Jerome Casabianca, "2023'ün ilk 6 ayında 994 Iraklı aile kayıp yakınlarını aramak için başvuruda bulundu. Şu ana kadar 171 kişinin akıbeti bilinmiyor. Sadece 5 aile kabedilenlerle Irak dışında yeniden bir araya gelebildi" dedi.
Hala çözülmemiş 28 bin 892 kayıp davası olduğunu belirten Casabianca, ailelerin yaşadığı mağduriyeti sona erdirmek için Iraklı yetkililerle birlikte çalışmaya devam ettiklerini söyledi.