'Demografi, ekonomi ve güvenlik, sınır çatışması üç sınır bölgesinin kaderini birbirine bağlıyor: İdlib, Türkiye destekli kantonlar ve SDG'nin yönettiği bölge.'

Beyrut'taki Malcolm H. Kerr Carnegie Ortadoğu Merkezi'nde akademisyen olan Armenak Tokmajyan ve aynı merkezde çalışan Kheder Khaddour, Suriye’nin Kuzey sınırındaki gelişmeleri değerlendiren uzun bir rapor kaleme aldı:

"Son on yılda, Türkiye ile sınırın Suriye tarafında yaşanan gelişmeler, Ankara ile Şam arasında çatışmalı bir siyasi ortam ve karmaşık beklentiler yarattı. Bu gelişmeler arasında Suriye ayaklanması, kitlesel demografik değişimler, radikal İslamcı grupların yükselişi, Kürdistan İşçi Partisi'ne bağlı bir örgütün sınırın birçok yerine yayılması, Türk ordusunun tekrarlanan müdahalesi ve Türk ordusunun varlığının kurulması yer alıyor.

Ayrıca hem ABD hem de Rus askeri güçlerinin varlığı. Bu tür gelişmelerin birincil motoru olan ve olmaya devam eden Suriye'deki savaş, 911 kilometrelik sınır boyunca birbirine bağlı ancak farklı sosyoekonomik ve politik kalıplara yol açtı. Genel olarak, bölge üç yarı özerk bölgeye bölünmüştür: Bir PKK-bağlantılı yapının kontrolü altında olduğu kuzeydoğu; üç kantonun güçlü Türk etkisine maruz kaldığı merkez ve kuzeybatıda yerel bir İslamcı grup tarafından yönetilen İdlib.

TÜRKİYE’YE BAĞIMLI 3 KANTON

Bu üç bölge, Türkiye'nin sınır politikalarını etkilemekte ve bundan etkilenmektedir. İdlib ve nüfusunun yarısını ülke içinde yerinden edilmiş insanlardan oluşturduğu Türkiye'nin hâkimiyetindeki üç kanton, Urfa, Antep, Kilis ve Reyhanlı gibi komşu bölgelere sosyal ve ekonomik olarak bağlı.

Ankara, İdlib ve üç kantonda ekonomiyi istikrara kavuşturmaya ve büyük demografik değişimleri önlemeye çalıştı. Kuzeydoğu, kendine özgü sosyal ve ekonomik yapılara sahip ve Türkiye'den sert bir sınırla ayrılmıştır. Yerel dinamikler bu bölünmeleri güçlendiriyor. Türkiye, üç kantonda ve hatta İdlib'de yerel siyasi aktörleri desteklemenin veya onlarla birlikte yaşamanın yollarını bulmuş olsa da, ülkenin kuzeydoğusundaki PKK bağlantılı güçlerin hayaleti Ankara'yı alarma geçirmeye devam ediyor.

En önemlileri yerel aktörlerin ve dış destekçilerinin çelişkili gündemleri olan farklılıklarına rağmen, bu üç bölge iç geçişler yoluyla birbirine ve rejim kontrolündeki Suriye'ye bağlıdır. Bu tür geçişler, malların ve daha az ölçüde insanların akışını kolaylaştırır, yani bir bölgede veya rejim kontrolündeki Suriye'de ekonomik bozulma ve demografik yerinden edilme, Türkiye'nin güneyi kadar diğer bölgeleri de etkiliyor. Gerçekten de, üç sınır bölgesi, rejimin elindeki Suriye ve güney Türkiye, birbirine geçmiş ancak gevşek fayanslara benziyor. Birine basmak kaçınılmaz olarak diğerlerini yerinden ediyor.

Üç sınır bölgesinin oluşumu, kuzey Suriye'deki ekonomik, siyasi ve güvenlik ortamının savaş kaynaklı yeniden düzenlenmesinin bir parçasıydı. Bu yeniden düzenleme, 2011'den önceki duruma dönüş tasavvurunu zorlaştırıyor.

Bu, mevcut durumun istikrarlı olduğu anlamına gelmiyor. Suriye-Türkiye sınırı artık iki ülke arasında bir ayrım değil, daha ziyade uzunluğu boyunca nüfuz için rekabet eden çeşitli aktörler arasında bir gerilim alanıdır ve Orta Doğu'daki en ağır askerileştirilmiş alanlardan biri olarak ortaya çıkmıştır.

İkilem şu ki, bu durum, kilit siyasi ve askeri aktörlerden herhangi birinin görüşüne göre pek optimal olmasa da, hepsine uyacak bir çıkış yolu yok. Bu nedenle, herhangi bir tarafın haritayı yeniden çizmeye yönelik tek taraflı girişimleri, kaynayan çatışmaların patlamasına neden olacaktır.

SURİYE-TÜRK SINIRLARI

Yirminci yüzyılın ilk yarısında Türk ve Suriye cumhuriyetlerinin kurulmasından bu yana, onları ayıran sınır bir çekişme noktası işlevi gördü. Aslında, sınır ikili ilişkileri diğer faktörlerden daha fazla etkilemiştir. Bu, özellikle Suriye'nin PKK'ye destek verdiği 1980'ler için geçerlidir. Kuralın tek dikkate değer istisnası, tarihi Türkiye-Suriye yakınlaşması sırasında 2000'lerin ilk on yılıydı.

2011 yılında patlak veren Suriye çatışması, sınırı Suriye'den gelen mültecilerin Türkiye'ye girişi, para, silah, yabancı savaşçılar ve hatta Türk ordusunun Suriye'ye girişi için çok kullanılan bir geçiş noktası haline getirdi. Birçok yönden, iki ülkenin ilişkileri bir kez daha sınırlarında olup bitenlere göre şekillendi.

SORUNLU BİR BAŞLANGIÇTAN TEDBİRLİ BİR YAKLAŞMAYA

Türkiye ile Fransız mandası altındaki Suriye arasındaki çizgi ilk olarak, Fransa ile Türkiye arasındaki savaş durumunu sona erdiren 1921 Ankara Anlaşması ile çizildi. Bununla birlikte, sınırın karada sınırlandırılması uzun bir süreçti ve Fransız mandası altında ve daha sonra bağımsız Suriye ile ilişkiler Türkiye'nin kaderini büyük ölçüde etkiledi.

En tartışmalı konu sınırın doğu ve batı uçlarıyla ilgiliydi. Kuzeydoğu Suriye'de, Bağdat demiryolu boyunca sınırın çizilmesi kolay oldu, ancak Suriye'nin kuzeydoğu ucu veya “ördek gagası” olarak bilinen şey hakkında anlaşmazlık vardı. Kuzeybatıda ise ihtilaf Türklerin Hatay dediği İskenderun Sancağı'yla ilgiliydi.

Türkiye'nin 1929'da yaptığı müzakereler ve tavizler sonrasında Suriye, "ördek gagası" da dâhil olmak üzere kuzeydoğu bölgeleri üzerindeki kontrolünü sağlamlaştırdı. Ancak Suriye'nin kuzeybatısında işler ters gitti. 29 Mayıs 1937 tarihli Fransız-Türk anlaşması, tartışmalı bir yerel referandumun ardından 29 Kasım 1937'de Suriye'den ayrılan Sancak'a özerklik verdi. Eylül 1938'de bölgenin yasama meclisi Hatay Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etti, bu da Haziran 1939'da Türkiye'nin bir parçası olmadan önceki son adımdı.

Hatay, Suriye bağımsızlığını kazandıktan sonra Türkiye ile Suriye arasında önemli bir çekişme noktası olmaya devam ederken, sınır bir bütün olarak yirminci yüzyılın geri kalanında bir gerilim kaynağı oluşturdu. En önemli sorunlardan biri kaçakçılıktı. Sorunun önemi, Türkiye'nin kaçakçıları engellemek için mayın döşeme kararına yansıdı. 1960 yılında Türkiye, Suriye sınırını çitle çevirerek mayınladı ve Türk tarafındaki alanları sıkıyönetim bölgesi ilan etti. Bu önlemler kaçakçılığı sekteye uğrattı, ama bitirmedi. 1981'de kaçakçılığın parasal değeriyle yasal ticareti aştığı tahmin ediliyordu.

KAÇAKÇILIK HEP ÖNEMLİYDİ

2000'li yılların ilk on yılında Suriye ve Türkiye ilişkileri geliştikçe kaçakçılık devam etti. Bab al-Hawa kapısı yakınında Sarmada'da benzin istasyonları açılmaya başladı. Kârlı bir işti, dolayısıyla böyle bir kuruluşun açılması, Şam'daki üst düzey yetkililerle güçlü bir bağlantı gerektiriyordu. Türk ve Suriyeli yüzlerce araç, sınırdan her gün gidip geliyordu. Çoğu zaman, sübvanse edilen Suriye yakıtını, çay ve tütün gibi mallarla birlikte Suriye'den Türkiye'ye taşıdılar.

Uygulama, Suriye'de savaş çıktıktan sonra da devam etti. Sarmada, diğer birçok sınır şehri gibi yakıtın 2012'de fiyatının Suriye'dekinden dört kat daha yüksek olduğu Türkiye'nin karaborsa piyasasına yaptığı yolculukta bir duraktı.

Sınırla ilgili bir başka çatışma alanı da, özellikle Türkiye'den çıkan Fırat Nehri'nin sularıydı (ve halen devam ediyor). Türkiye'nin Fırat ve Dicle Nehri üzerine 1960'larda başlayan baraj inşaatları, Şam'ı uzun süredir endişelendiriyor. Bu projelerden en büyüğü, 1980'lerin sonlarında başlatılan ve GAP olarak bilinen çok barajlı Güneydoğu Anadolu Projesi.

Fırat-Dicle havzasında toplam 1,8 milyon hektar araziyi sulayacak, 22 baraj ve on dokuz hidrolik santralden oluşacak ve 2020'lerin ortalarında tamamlanması beklenen barajlardan bazıları hâlihazırda faaliyette.

Bazı tahminlere göre proje Suriye'ye su akışını yüzde 50 oranında azaltacak.1990'da, Türkiye'nin Atatürk Barajı'nı doldurması sırasında, su akışı kısa sürede saniyede 500 metreküpten sadece 165.10'a düşürüldüğü için Suriye ve Ira) gözle görülür şekilde zarar gördü. Suriye-Türkiye ilişkileri zaten gergindi, ancak 1990'larda GAP'ın açılması karşılıklı gerilimi ve güvensizliği artırdı.

ÖCALAN’IN SURİYE YILLARI

Ancak en büyük sorun Suriye'nin PKK'ye verdiği destekti. 1984 yılında Türkiye'nin güneydoğusunda isyan başlatan bir Kürt militan grup olan PKK, 1980 ve 1998 yılları arasında lideri Abdullah Öcalan'ın konuşlandığı Suriye'den saldırılar düzenlemeye başladı.

1980'lerde ve 1990'larda çeşitli vesilelerle, Türkiye ve Suriye anlaşmazlıklarını çözmeye çok yaklaştı. 1987'de iki taraf, hem PKK hem de su meselelerini ele alan bir anlaşma imzaladı, ancak etkisi kısa sürdü. Bu türden bir başka anlaşma da 1992'de imzalandı ve yine sahada sonuç vermedi.

Aslında anlaşmazlık 1998 yılına kadar çözülmedi. O yıl Türkiye ve Suriye, Suriye'nin PKK'yi barındırması nedeniyle savaşın eşiğindeydi. Ekim 1998'de Türkiye, yumuşayan ve taviz vermeyi kabul eden Suriye'yi işgal etmekle tehdit etti. Sonuç, o yıl Türkiye ve Suriye'nin imzaladığı Adana Anlaşması oldu. Bu, en sonuncusu Suriye ayaklanmasından hemen önce Ocak 2011'de imzalanan “Terör Örgütlerine Karşı Ortak İşbirliği Anlaşması” olan bir dizi başka anlaşmaya yol açtı.

Tüm bu anlaşmaların ana sonuçlarından biri Suriye'nin Türkiye'nin terör örgütü olarak kabul ettiği başta PKK ve bağlantılı örgütler olmak üzere herhangi bir örgüte her türlü desteği vermekten kaçınmasıdır. Daha da önemlisi, aynı anlaşmanın Ek 4'ü, Türkiye'ye "Suriye toprakları içinde 5 km derinliğe kadar gerekli tüm güvenlik önlemlerini alma" hakkını verdi.

ERDOĞAN İLE ESAD’IN ALTIN YILLARI

Yüzyılın başında Adana Anlaşması, Suriye'de Beşar Esad'ın iktidarı devralması, Türkiye'de Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AKP) yükselişi ve değişen bölgesel ve uluslararası dinamikler, iki komşunun sınırları aşmasını sağladı.

Suriye, bazıları Türkiye ile ortak olan bir dizi bölgesel ve uluslararası zorlukla karşı karşıyaydı. 11 Eylül terör saldırıları ve ABD öncülüğündeki Irak işgali Suriye-ABD ilişkilerini daha da kötüleştirdi. Bu gerçek Ankara'yı Şam için mantıklı bir ortak haline getirdi. Bu arada, kuzey Irak'taki Kürt özerkliğinin kalıcı hale gelme olasılığı, iki komşuyu daha da yakınlaştırdı.

Suriye-İsrail görüşmelerinin başarısız olması ve Arap ekseninin (Suriye, Suudi Arabistan ve Mısır'dan oluşan) zayıflaması, bu iki komşuyu daha da yakınlaştırdı. Suriye ile daha iyi ilişkilere yönelik en güçlü baskı, Erdoğan'ın 2003'te Türkiye'de iktidara gelmesi ve yönetiminin “sıfır sorun, maksimum” sloganıyla dış politikasını Ortadoğu'ya yönlendirmesinden sonra geldi. Suriye açısından bakıldığında Türkiye, küresel ekonomi için çok ihtiyaç duyulan bir köprüydü.

Bu bağlamda iki taraf, düşmanlıklarını dostluğa dönüştüren birçok pratik adım attı. Suriye, kuzey Irak'ta ve Suriye'nin kendi içinde PKK'ye karşı Türk askeri operasyonlarını destekledi. Bunun karşılığında Türkiye, Suriye'ye su akışını artırdı.

Ticaret ve sınır ötesi hareketlilik gözle görülür şekilde arttığından, belki de en görünür sonuçlar sosyoekonomik cephedeydi. Ticaret hacmi 1998'de 600 milyon dolardan 2010'da 2.3 milyar dolara yükseldi. Türkiye'nin ihracatı Suriye'den yaklaşık üç kat daha fazla olduğu için ticaret dengesi Türkiye lehine değişti.

HALKLAR ARASI ZİYARETLERDE YÜKSELİŞ

İlişkiler geliştikçe daha fazla Suriyeli ve Türk birbirinin ülkesini ziyaret etmeye başladı. Suriye resmi verilerine göre, vize serbesti rejiminin yürürlüğe girmesiyle Suriye'yi ziyaret eden Türk uyruklu sayısı 1998'de 170.000'den 2009'da 730.000'e, 2010'da iki katına çıkarak 1.45 milyona yükseldi. Türkiye resmi verilerine göre, Türkiye'ye giren Suriyelilerin sayısı da kademeli olarak artarak 1998'de 100.000'den 2010'da 900.000'e yükseldi.

Ayrıca ekonomik ilişkiler ticaret ve ziyaretlerin ötesine geçti. 2007'de Türkiye, Suriye'deki en büyük tek yabancı yatırımcı oldu. O yıl, Türk doğrudan yabancı yatırımı bir önceki yıla göre ikiye katlandı ve 2006'dan 2007'ye 146 milyon dolara ulaştı. Halep'in Şeyh Najjar sanayi bölgesindeki işletmelerin yaklaşık yüzde 40'ının Türk ortakları vardı ve Türk fonları 650 milyon dolardı.

Suriye ihtilafının başlamasından kısa bir süre sonra, bu eşi benzeri görülmemiş yakınlaşma keskin bir düşmanlığa dönüştü. Başlangıçta, Türkiye “bekle-gör” tavrını benimsedi ve rejimle diplomatik ilişki yolunu izledi. Ozamanki dışişleri bakanı Ahmet Davutoğlu'nun Ağustos 2011'de Şam'a yaptığı ziyarette olduğu gibi.

Ancak aynı yılın Kasım ayına gelindiğinde Ankara Esad'ın görevden alınması için çağrıda bulunuyor, muhaliflerine açıkça destek veriyordu. Çatışma daha şiddetli hale geldikçe ve mülteciler Türkiye'ye aktıkça, Ankara insani bir müdahalenin gerekliliği konusunda sesini yükseltti.

TÜRKİYE MÜSLÜMAN KARDEŞLERİ DESTEKLEDİ

Türkiye ayrıca Suriye'deki Müslüman Kardeşler'in hâkim olduğu muhalefete desteğini artırdı ve esas olarak silahların ve isyancı savaşçıların Esad'a olası bir alternatif olarak gördüğü Suriye'ye geçmesine izin verdi. Ankara, kısmen Esad'ın devrilmesinin yakın olduğuna inanıyor gibiydi.

Ancak Suriye rejiminin Türkiye de dâhil olmak üzere çoğu gözlemcinin varsaydığından çok daha dayanıklı olduğu yavaş yavaş ortaya çıktı. Yine de Ankara müdahaleci söyleminden vazgeçmedi, ancak Suriye politikasını sıkılaştırdı. Türkiye'nin öncelikleri sınır etrafında dönmeye başladı. Bir bakıma Suriye ayaklanması ve Türkiye'nin Esad'ın bir an önce düşeceğine dair yanlış bahsi, karşılıklı ilişkileri sınır meselesine geri getirdi.

Suriye'nin kuzeyindeki merkezi otoritenin çökmesi ve silahlı grupların çoğalması sonucu ortaya çıkan güvenlik tehdidi, 2012'nin sonlarına doğru kendini göstermeye başladı, ancak ertesi yıl gündeme geldi. Şubat 2013'te güneydeki Hatay ilindeki Cilvegözü (Bab al-Hawa) sınır kapısında bomba yüklü bir araç patladı ve on dört kişi öldü.

Birkaç ay sonra, Türkiye'nin sınır kenti olan Reyhanlı il merkezinde bir bomba yüklü araç yaklaşık elli kişiyi öldürdü. Ölümcül güvenlik olaylarının artması, Türkiye'yi açık sınır politikasını değiştirmeye ve 2015'ten itibaren giriş ve çıkış şartlarını sıkılaştırmaya zorladı.

ESAD KÜRT KARTINI AÇTI

Demografik unsurların yanı sıra güvenlik unsurlarını da içeren bir başka tehdit de 2012'de şekillenmeye başladı. Aynı yılın Temmuz ayında Suriye ordusu ve güvenlik güçleri ülkenin kuzeydoğusundaki Kürtlerin çoğunlukta olduğu bölgelerden çekildi ve PKK'nin bir kolu olan Demokratik Birlik Partisi'nin (PYD)  boşluğu doldurması için kapıyı açık bıraktı.

PYD, kalelerinin çoğunda sivil devlet yetkililerini devirip yerlerine kendi görevlilerini getirirken, Türkiye birdenbire kendisini baş düşmanının yanında buldu. Kısa bir süre sonra, dönemin başbakanı Erdoğan, PKK'nın Suriye'de askeri kamplar kurması halinde ülkesinin müdahale etmek için "tartışmasız bir hakkı" olduğu tehdidinde bulundu.

Ankara ve Şam arasındaki değişen dinamikler açısından ana dönüm noktalarından biri, Rusya'nın Eylül 2015'te Suriye'ye askeri müdahalesiydi. Bu, Suriye muhalefetinin Esad'ı devirme umutlarını azaltmakla kalmadı, aynı zamanda Esad'ın 2016 ve 2018 yılları arasında tüm muhalefet kalelerini geri almasını sağladı.

Rusya'nın müdahalesinden kısa bir süre sonra Türkiye, sınırı boyunca birkaç askeri saldırı başlatarak kuzey Suriye'de çok daha iddialı hale geldi. Kod adı Fırat Kalkanı olan ilk operasyon Ağustos 2016'da başladı ve 2017'nin başlarında sona erdi.

Saldırı, kısmen Türkiye'nin Halep'teki isyancılara verdiği desteği geri çekmesi ve Aralık 2016'da kentin ele geçirilmesine yol açan rejim saldırısıyla örtüşüyordu. Esasen bu, Rusya ile Türkiye arasında bir anlaşmanın sonucuydu.

RUSYA’NIN ANKARA İLE ANLAŞMASI

Rusya misyonuna müdahale etmeme karşılığında, Türkiye'nin Suriye topraklarında faaliyet göstererek sınırlarını güvence altına almasına zımnen izin verdi. Türk askeri güçleri Suriye'ye sınır kasabası Cerablus üzerinden girerek Türkiye'ye bağlı Suriye merkezli silahlı gruplarla bağlantı kurdu ve Halep yakınlarındaki El Bab şehrini IŞİD'den aldı.

IŞİD'i El Bab ve ötesinden çıkarmak kadar, PYD'nin silahlı kanadı Halk Savunma Birlikleri'nin (YPG) Türkiye'nin Münbiç ile Afrin'i birbirine bağlayarak Türkiye'nin kapı eşiğinde hâkimiyet kurmasını engellemek kadar önemliydi. Kontrol ettiği iki bitişik olmayan bölge. Türkiye'nin oluşturduğu ve Fırat Kalkanı bölgesi olarak bilinen bölge, idari olarak Türkiye'nin Antep ve Kilis illerine bağlıydı ve Türk askeri denetimine tabiydi.

Sırada YPG tarafından kontrol edilen Efrin vardı. Türk kuvvetleri ve Suriyeli vekilleri 2018 yılının başlarında Efrin'e hareket etti. Şehri hızla ele geçirdikten sonra, burayı Türkiye'nin egemenliğinde ikinci bir kanton haline getirdiler. Unutulmamalıdır ki Fırat Kalkanı kantonu ve Efrin yan yanadır.

Türkiye'nin, egemenliği altında üçüncü bir kantonun oluşmasıyla sonuçlanan üçüncü askeri operasyonu, bu kez ülkenin kuzeydoğusundaki büyük ölçüde Kürt bir gücü hedef aldı. Kod adı Barış Pınarı olan harekartı Türkiye ve Suriyeli vekilleri, 9 Ekim 2019'da başlattı. On gün içinde SDG'yi geri püskürterek Tel Abyad'dan Rasulayn'a kadar uzanan yaklaşık 30 kilometre derinliğindeki bir alanın kontrolünü ele geçirdiler.

TRUMP’IN ÇEKİLME KARARI

Dönemin ABD Başkanı Donald Trump'ın ABD askerlerini Suriye'nin kuzeyinden çekme kararından üç gün sonra meydana gelen operasyon, Türkiye'nin Rusya ve ABD ile yaptığı ayrı anlaşmalar sonucunda sona erdi. Fırat Kalkanı ve Efrin kantonlarına bitişik olmasa da Türk nüfuzunun üçüncü bölgesi.

Fırat Kalkanı, Afrin ve Barış Pınarı bölgelerinden farklı olarak İdlib, Türkiye'nin egemenliğine girmedi. Radikal İslamcı grup Hay'at Tahrir al-Sham (HTS), askeri güvenlik gücü ve Kurtuluş Hükümeti olarak bilinen sivil kanadı aracılığıyla bölgenin sıkı kontrolünü elinde tutuyor.

Ancak İdlib'in de kaderi Ankara'nın kararlarına bağlı.

Bu, büyük ölçüde, rejimin elindeki Suriye'de büyük etkisi olan Rusya ile İdlib'i batıda sınırlayan ve kuzeyine bitişik Afrin kantonu üzerinde hüküm süren Türkiye arasındaki anlaşmalardan kaynaklanıyor. Eylül 2017'de Astana troykası (Rusya, İran ve Türkiye) İdlib'in bir gerilimi azaltma bölgesi olacağını açıkladı.

Kısa bir süre sonra Türkiye, cephe hattının muhalefet tarafında gözlem noktaları kurmaya başladı ve böylece İdlib'de bir yer edinirken, Rusya ve İran da rejim tarafından aynı şeyi yaptı. O zamandan beri İdlib'in sınırları rejimin lehine birkaç kez değişmesine rağmen Türk birlikleri ve gözlem noktaları hala yerinde. Güçleri rejimin ele geçirilmesine karşı ana caydırıcı olduğu için Türkiye, İdlib üzerinde dolaylı bir etkiye sahiptir.

SOSYOEKONOMİK DÜZENLİ FARKLI BÖLGELER

HTŞ kontrolündeki İdlib ve güçlü Türk etkisine tabi üç kanton, Fırat Kalkanı, Afrin ve Barış Pınarı farklı özelliklere sahip olmakla birlikte tek bir sosyoekonomik düzenin parçasıdır. (Sosyal açıdan farklı olan SDG'nin yönettiği kuzeydoğu bile ekonomik olarak bu bölgelere bağlı kalmaya devam ediyor.)

Değişen demografinin ve nüfus dağılımının rolü bu sosyoekonomik düzenin yaratılmasında kritikti. 2011'deki ayaklanmanın ardından çok sayıda iç ve dış yerinden edilme dalgasının sonucu olan demografik değişiklikler, ülkenin kuzeybatısında, özellikle İdlib'de bir Suriyeli kitlesinin yoğunlaşmasına yol açtı.

Savaş boyunca kuzeybatı, uluslararası bir sınıra yakınlığı, barınma ve insani yardıma kolay erişim ve daha iyi ekonomik fırsatlar nedeniyle rejim ateşinden kaçanlar için nispeten güvenli bir sığınak oluşturdu.

2012'nin sonunda ve 2013'ün başında çatışmalar daha şiddetli hale geldikçe, kuzeybatıdaki ülke içinde yerinden edilmiş nüfus arttı. Kasım 2021 itibariyle, 2,7 milyonu yerinden edilmiş kişi olmak üzere yaklaşık 4 milyona ulaşmıştı. Bugün, bu insanların yaklaşık üçte biri sınıra yakın yaklaşık 600 kampta yaşıyor.

Kuzeybatı Suriye, başlıca varış noktası oldu. İnsani yardım kuruluşları Ocak 2016 ile Aralık 2020 arasında yaklaşık 10 milyon Suriyelinin hareketini takip etti ve bu hareketlerin yüzde 70'inin İdlib ve Halep illerinde meydana geldiğine dikkat çekti. Bu tür hareketlerin çoğu yerel halkın İdlib ve Halep'ten göç ettirilmesinin sonucuydu. Önemli sayıda yerinden edilmiş kişi Hama, Deyrizor ve Kırsal Şam Valiliklerinden kuzeybatıya kaydırıldı.

Değişen demografik özellikler özellikle sınır bölgelerinde belirgindir. İdlib Valiliği'ndeki Harem'in Sarmada nahiyesi, Türkiye ile Bab al-Hawa sınır kapısının yakınında bulunuyor ve 2011'den önce 15.000 olan nüfusu 2020'de 130.000'e yükseldi.

KANTONLARDA NÜFUS PATLAMASI

Harem'in bir bütün olarak nüfusu (Sarmada, Bab al-Hawa ve diğer sınırları da içeriyor) 2011'de tahmini 450.000'den 2019'da 1,1 milyona yükseldi. Aynısı, savaştan önce 30.000 olan nüfusu 2020 yazı itibariyle on kat artan Türkiye ile Bab al-Salam geçişi yakınındaki Azez için de geçerlidir.

Bu arada Türkiye'deki kayıtlı mülteci sayısı da arttı. 2012'nin başında birkaç on bin olan rakam, 2012 sonunda 150.000'e ulaştı, Ocak 2014'te neredeyse dört katına çıktı ve 2018'in başında 3,6 milyona yükseldi. Şu anda toplam 3,7 milyon civarında. Yüzde 15'i Suriye sınırına yakın ve yüzde 15'i İstanbul'da ikamet ediyor.

Türkiye'nin Suriye sınırında veya yakınında dokuz ilinde yaşayan 12,6 milyon kişiden 2.150.000'i (veya yüzde 17'si) Suriyeli. Sınır illerinde Suriyelilerin oranı Kilis'te yüzde 75, Hatay'da yüzde 26 ve en kalabalık iki il olan Antep ve Urfa'da yüzde 20'nin üzerinde.

Suriye savaşı, Halep'in kuzey Suriye'deki ticaret ve sanayi merkezi olarak gerilemesine ve bu tür yeni merkezlerin kurulmasına da yol açtı. Halep eskiden en önemli sanayi şehirlerinden biri olan Şeyh Najjar'a ev sahipliği yapıyordu. 2010 yılında, savaşın arifesinde ülkedeki tüm sanayi kuruluşlarının yüzde 30'u Şeyh Najjar'da bulunuyordu.

Savaş Halep'i tüketip şehri bölerken ve onu kırsal hinterlandından koparırken, merkeziliği azaldı ve yeni, ulusötesi bir sosyoekonomik düzen ortaya çıktı. Bu yeni düzenin belirleyici özelliklerinden biri, Suriye-Türkiye sınırının her iki tarafında yeni ekonominin nefes alabileceği iş topluluklarının ve merkezlerin oluşmasıydı. Sarmada, yıllar içinde Azaz, Al-Rai ve Cerablus gibi sınır şehirleri de ekonomik faaliyetlerde önemli bir artışa tanık olsa da, böyle bir merkezin ilk ve en dikkate değer örneği olmaya devam ediyor.

Halep'in gerilemesi ve Türkiye'ye kitlesel demografik kayma, başta Antep olmak üzere Türk şehirlerinde de yeni iş topluluklarının oluşmasına katkıda bulundu. Antep “ticaret ve vasıflı insanların merkeziydi. Dolayısıyla Suriyeliler geldiğinde Gaziantep ekonomisinde ihtiyaç duyulan becerilere sahip oldular.”

ANTEP, URFA’DA SURİYELİ TESİSLERİ

Suriyeliler ayakkabı ve plastik sanayisinin yanı sıra küçük tekstil atölyelerinde trikotaj üretiminde de önemli oyuncular haline geldi. Diğer şehirler de Suriye sermayesinden yararlanmaya çalıştı. Şeyh Najjar'da 2011'den önce tekstil fabrikasına sahip olan Suriyeli bir işadamı, “Türk makamları Suriyelileri yatırıma teşvik ediyor. . . . Biz, Suriyeli işadamları Urfa ve Kilis gibi birçok valiyle görüştük. Hepsi, sanayi şehirlerinde fabrikalar açmamız için bizi teşvik etmeye çalıştılar” dedi.

Suriyeli iş çevrelerinin büyük bir bölümünün sınırdan geçmesi, esasen Türkiye içinde paralel bir tedarik zinciri yarattı. 2020 yılında Antep'te yapılan bir araştırmaya göre, ankete katılan Suriyelilerin yüzde 96'sı Suriye ürünlerine erişimi olduğunu bildirdi. Bu durum, Gaziantep'teki Suriyelilerin “özellikle temel tüketim maddelerinde kendi ticari ağlarını kurduklarını” gösteriyordu.

Bu olgu, Türkiye'de popülerliğini yitiren küçük bakkalların yaygınlaşmasıyla küçük ölçekte fark ediliyor. Daha büyük ölçekte, Antep'in merkezindeki İran Caddesi'nin yıkılan evler ve bakımsız bir altyapıdan hem mağaza sahiplerinin hem de müşterilerin büyük ölçüde Suriyeli olduğu hareketli bir alışveriş alanına dönüşmesi söz konusu.

Antep'in sanayi kentindeki bir grup Suriyeli fabrika sahibiyle yapılan bir görüşmede, hepsi ürünlerinin Türkiye'deki veya yurtdışındaki Suriyelilere yönelik olduğunu doğruladı. Gerçekten de, Türkiye'deki Suriye ürünlerinin tedarik zinciri ülke sınırlarının ötesine uzanıyor.

Türkiye'deki demografik değişim ve Suriyeli iş topluluklarının oluşumu, Türkiye ile kuzey Suriye arasında bölgesel bir ekonominin yanı sıra kuzey Suriye'yi Türkiye üzerinden küresel pazarlara bağlayan ulusötesi bir ekonomiye yol açmıştır.

Muhaliflerin elindeki kuzey Suriye (Türkiye destekli üç kanton ve İdlib), Türkiye'den gelen Suriye ürünleri için önemli bir pazar oluşturuyor. Türkiye'nin Suriye sınırında veya yakınında bulunan dokuz ilinden Suriye'ye toplam ihracat, 2012'de 171 milyon dolar iken, 2015'te neredeyse altı kat artarak 950 milyon dolara ulaştı. Bu Türkiye’nin Suriye’ye olan toplam ihracatının üçte ikisi.

SURİYELİLERİN İHRACATA KATKISI

Ürünlerin yüzde kaçının Türkiye merkezli Suriye fabrikalarında yapıldığını belirlemek zor olsa da, Suriye'ye yapılan ihracattaki katlanarak artan kitlesel Suriye akını sonrasında meydana gelmesi, Suriye'nin ihmal edilemez bir rolü olduğunu gösteriyor gibi görünüyor.

Tedarik zinciri tek yönlü değildir: ölçeği Türkiye'den Suriye'ye girenlerden çok daha az olmasına rağmen, Türk yetkililerinden izin alınan belirli mallar Türkiye'ye gelmektedir. Bunun en iyi örneği, Türkiye'de üretilen Suriye zeytinyağıdır. İdlib ve Afrin, Türkiye'ye veya Türkiye üzerinden üçüncü ülkelere ihraç edilmekte.

Savaştan önce zeytinyağı, Suriye'nin imza ürünlerinden biriydi ve enerji ürünleri (petrol, benzin, elektrik, fosfat vb.) dışında ilk on ihracat kaleminden birini oluşturmaktaydı. 2011 yılında Suriye, 208.000 ton zeytinyağı üretti ve 70-75 milyon dolar değerinde 16.500 ton ihraç etti. Bu zeytinyağının çoğu, özellikle en iyisi, kuzeybatı Suriye'de üretildi, özellikle Afrin’de..

Mevcut üretim durumu net değil ancak yerel yetkililer ve tüccarlara göre zeytinyağı Suriye'nin kuzeybatısından çıkan en büyük ürünlerden biri. Yerel pazara hizmet ediyor ama aynı zamanda ihraç ediliyor. Dış pazarlara giden yollardan biri de Türkiye. Bir tüccar, Türk hükümetinin izniyle çalışan, yerel üreticilerin zeytinyağını alan, test eden ve kendi adlarına Türkiye üzerinden yurt dışına ihraç eden lisanslı şirketler olduğunu açıkladı.

EFRİN’İN ÇALINAN ZEYTİNYAĞI

Bir petrol tüccarına göre ürün, markalı olabilir. İthalatçı ülkenin kurallarına ve alıcının taleplerine bağlı olarak “Suriye malı” veya “Türk malı”dır. Bir Türk uzman, Efrin zeytinyağının Türk malı olarak üretilmesinin ve ihraç edilmesinin sorunlu yönünün altını çizdi. Afrin Suriye'de ve etnik olarak Kürt asıllı nüfusun önemli bir kısmı Ocak 2018'de Türkiye destekli Suriye güçleri tarafından yerinden edildi.

Türkiye'deki Suriyeli üreticiler de daha önce ihracat yaptıkları denizaşırı pazarlarla ilişkilerini sürdürdüler veya yenilerini kurdular. Antep'te küçük bir atölye işleten bir terzi, “Suriyeliler tarafından üretilen tekstillerin yüzde yetmişi Irak, Fas, Rusya, Suudi Arabistan vb. ülkelere ihraç ediliyor. Geri kalanı yerel olarak, özellikle Suriyelilere satılıyor” dedi.

Türkiye, mülteci akınını yavaşlatmak için kuzey Suriye'de artan etkisini kullandı. Bir dönem gevşek sınır politikalarının ardından Ankara, 2013 yılında sınır kontrolünü sıkılaştırmaya başladı. 2015 ve 2018 yılları arasında, çatışmalar Türkiye sınırında yoğunlaşırken Ankara, Çin Seddi'nden ve ABD-Meksika sınırından sonra dünyanın üçüncü en uzun duvarını inşa etti.

Bu sert önlem, Türkiye'ye sınır ötesini izleme konusunda daha fazla yetenek verdi. Hareketler. Bahsedildiği gibi Türkiye, düşmanlarını uzak tutmak için Suriye içinde de askeri bir varlık kurarak İdlib'de Suriye rejimi ile Fırat Kalkanı ve Barış Pınarı bölgeleri üzerinden PYD/YPG ve SDG ile bir sınır oluşturdu. Türkiye'ye ve hatta Türkiye'nin Suriye sınırına doğru nüfus hareketini önlemek Ankara için en önemli öncelik oldu.

Ekonomik olarak Türkiye, bir dizi önlemle kuzey Suriye'de daha istikrarlı ve dayanıklı bir ekonomik durum yaratmaya çalıştı. İnsani yardım sektörü kuzey Suriye ekonomisinin ayrılmaz bir parçası haline geldiğinden, Türkiye 2021 yazında Rusya'ya Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin Bab al-Hawa'nın statüsünü BM tarafından yetkilendirilmiş insani yardımın ulaştırıldığı bir geçiş noktası olarak yenilemesini veto etmekten kaçınması için baskı yaptı.

Ankara, ticari anlamda da sınır yönetimini geliştirdi. Örneğin Fırat Kalkanı bölgesinde, Bab al-Selam kapısının yanında faaliyet göstererek ticari trafiği kolaylaştıran Al-Rai ve Cerablus sınır kapılarını açtıı. Bir tüccar, "Arabaların Bab al-Salam'dan Suriye'ye girmesi için on beş güne ihtiyacı vardı. Daha fazla geçiş kapısı açıldıktan sonra süre 24-48 saate indirildi.”7 dedi.

PTT BÖLGEYE GİRDİ

Ek olarak, 2018'de Suriye'nin Türk kontrolu altındaki bölgelerinde Türk posta hizmetleri ile elektrik ve telekomünikasyon sağlayıcıları ortaya çıktı.

Türkiye'nin kuzeyde daha istikrarlı bir ekonomi inşa etme girişiminin en çarpıcı örneklerinden biri, ticaretten farklı olarak orta ve uzun vadeli taahhüt ve istikrar gerektiren sanayi bölgelerinin oluşturulmasına verdiği destektir. Geçtiğimiz birkaç yıl içinde Ankara, El-Bab, Al-Rai, Cerablus ve başk yerlerde birkaç sanayi bölgesi ilan etti.

Türk tarafı, Aralık 2021'de İçişleri Bakanı’nın Al-Rai'ye gidişi gibi resmi ziyaretler yoluyla bu tür girişimlere desteğinin sinyallerini verdi. Türkiye'nin bakış açısına göre, kuzey Suriye'deki ekonomik istikrar, yalnızca göçü caydırmakla kalmayacak, aynı zamanda Suriyelileri de teşvik edecek.

Fırat'ın batısındaki Suriye-Türkiye sınırı, hareketli geçişleri olan bir ekonomik arter ise, nehrin doğusunda, trafiği olmayan sert bir sınır. SGD 2012 yazında kuzeydoğu sınır bölgesinin kontrolünü ele geçirdiğinden beri, Türkiye sınırın bu bölümünü kapalı tuttu ve güvenliği artırdı. Bu nedenle, çoğu gayri resmi olmak üzere çok daha az sınır ötesi faaliyet olmuştur.

Bununla birlikte, kuzeydoğu tamamen izole değildir. SDG kontrolündeki bölgeyi Türkiye destekli Fırat Kalkanı kantonuna bağlayan iç geçişler aracılığıyla kuzey Suriye'nin Türkiye ile sınır ekonomisinin bir parçası. Dahası, SDG'nin yönettiği bölge, yaklaşık yarım düzine resmi iç geçiş kapısı ve hatta daha fazla kaçakçılık noktası ile rejim kontrolündeki Suriye ile iyi bağlantılı.

Uluslararası veya Türkiye pazarlarından gelen bazı malların İdlib'deki Bab al-Hawa, Fırat Kalkanı bölgesindeki geçişler veya SDG kontrolündeki topraklar üzerinden rejim kontrolündeki Suriye'ye ulaşması, bu ayrı bölgelerin birbirine bağlılığını göstermektedir. Bir tüccar, Tarsus Limanı’ndan rejim kontrolündeki bölgelere mal ithal etmek için muhaliflerin kontrolündeki bölgeler üzerinden geçmenin bazen daha ucuz olduğunu açıkladı.

Türkiye'den yapılan ithalatlar Bab al-Hawa'ya varıyor, çok düşük bir maliyetle Sarmada'ya geçiyor ve daha sonra iç geçişler yoluyla rejimin elindeki bölgelere gidiyor.

SAVAŞ RAĞMEN TİCARET HİÇ DURMADI

HTŞ 2020'nin başlarında rejimle olan geçişlerini kapatmasına rağmen, karşılıklı ticaret durmadı. . Aynı tüccara göre, daha yüksek maliyete ve daha uzun yolculuğa rağmen, Türkiye'den gelen mallar rejimin elindeki bölgelere ulaşmaya devam etti. Belki de diğer tüm faktörlerden daha fazla olan bu fenomen, Suriye'nin kuzeyindeki bölgelerin, onları kimin kontrol ettiğine bakmaksızın, daha da güçlendiğini gösteriyor.

Sanayi bölgelerinin Türkiye destekli olarak yaygınlaşmasına ve muhalif çevrelerde bu fenomenin etrafında dönen yutturmacaya rağmen, bu projelerin çoğu gerçekleştirilmemiş, yüksek riskli veya küçük ölçekli olmaya devam ediyor. Sanayi bölgeleri, faaliyete geçtiğinde bile, tam teşekküllü fabrikalardan çok küçük atölyeler topluluğu gibidir.

Bazı işadamlarına göre, en önemli üretim plastik, sabun ve tekstil ile birlikte zeytinyağı üretimidir. Muhalefet hükümetinin üst düzey bir yetkilisi, bu tür girişimlerin maksimum 100.000 ABD Doları çekmeyi amaçladığını ortaya koydu.

Bu kadar mütevazı bir yatırımın bir nedeni risk-ödül oranıdır. Sanayi sitelerinin bir bölgede kümelenmesi, onları Rusya ve rejim tarafından yapılacak hava saldırıları için kolay bir hedef ve ayrıca asi silahlı gruplar için cazip bir gelir kaynağı haline getiriyor. Bu riskler göz önüne alındığında, yerel olarak üretim yapmak her zaman daha karlı değildir.

Ve bu sadece sanayi sektörü değil. Örneğin, Rusya'nın Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ndeki veto yetkisini kullanarak BM tarafından teslim edilen malzemeleri bloke etme yeteneği, Moskova'ya ve dolayısıyla Suriye rejimine yerel ekonominin ana sektörlerinden biri olan insani destek üzerinde bir avantaj sağlıyor.

Temmuz 2021'de, uygulamada BM desteğinin Bab al-Hawa aracılığıyla Suriye'ye akışının devam etmesi anlamına gelen sınır ötesi insani yardımın yenilenmesi, Güvenlik Konseyi'nde önemli bir tartışma konusu haline geldi. ABD ve müttefikleri anlaşmanın yenilenmesi için lobi yaparken, Rusya da muhalefet bölgelerine giden yolu Şam'dan geçmediği takdirde kararı veto etmek ve sınır ötesi yardımı sona erdirmekle tehdit etti.

Rusya ve rejim, yardım dağıtımına hâkim olarak kuzeybatı ekonomisinin temel direklerinden birini vurma yeteneğine sahip olacak. Sonunda Rusya ile Amerika Birleşik Devletleri arasında bir uzlaşmaya varıldı ve sorunun çözümü Temmuz 2022'ye ertelendi.

RUSYA-TÜRKİYE-SURİYE KISKACI

En önemlisi, sadece İdlib değil, coğrafi konumları ve dış güçlere bağımlılıkları nedeniyle zarar gören üç sınır bölgesi. Genellikle Rusya, Türkiye ve Suriye rejimi arasında sıkışıp kalıyorlar. Türkiye'nin Ağustos 2016'da başlattığı Fırat Kalkanı harekâtına Rusya'nın karşı çıkmaması karşılığında Türkiye, Halep'in doğusundaki muhalif güçlerden desteğini çekerek, rejimin ve Rusya'nın Kasım-Aralık 2016'da bölgeyi ele geçirmesini kolaylaştırdı.

Suriye-Türkiye sınır bölgelerini doğrudan ilgilendiren müzakerelerin çoğu, devlet dışı aktörler tarafından denetlenen iki siyasi-bölgesel projeyle ilgilidir: İdlib'de HTŞ ve kuzeydoğuda SDG. Türkiye SDG'ye karşı çıkıyor, Suriye rejimi HTŞ'ye karşı çıkıyor ve Rusya'nın ikisine de çok az faydası var.

2017 yılında Rusya, Türkiye ve İran arasındaki Astana üçlü görüşmeleri kapsamında İdlib'i sözde gerilimi azaltma bölgelerine dâhil etmek için anlaşmaya varıldı. Bu sonuçta valiliğin HTŞ ve Türk kuvvetleri, M4 otoyolunun kabaca bir tarafında ve diğer tarafta rejim, İran ve Rus kuvvetleri arasında bölünmesine yol açtı.

Böyle bir gelişme, Moskova'ya ve rejime kuzeybatıda koz verdi ve Ankara'nın üç şey yapmasını sağladı: Suriye rejimiyle birlikte cephe hatlarına asker yerleştirmek, yerinden edilmiş kişilerin Türkiye'ye akını önlemek ve HTŞ üzerinde bir miktar etki uygulamak.

PYD/YPG ve SDG gibi Kürtlerin yönettiği bölgeler de benzer entrikaların kurbanı oldu. Türkiye, Ocak 2018'de Efrin'e yönelik saldırısını başlattığında, bunu Rusya'nın ve Suriye rejiminin zımni onayıyla yaptı. Rusya, Türkiye'nin Rusların kontrolündeki Suriye hava sahasını kullanmasına izin vermenin yanı sıra, taarruz başlamadan önce Efrin'de konuşlu güçlerini geri çekti.

Suriye rejimi ise, Türkiye'nin ordusuyla yüzleşmek için hiçbir kuvvetini harekete geçirmeyerek rıza sinyali verdi.. YPG yetkilileri Rusya'nın ihanetinden söz etti ve alenen Şam'ı Türkiye'ye karşı Suriye topraklarını savunmaya çağırdı. Bazı haberlere göre Rusya, YPG'nin Afrin'i rejime teslim etmesi halinde Türkiye'nin müdahalesini durdurmayı teklif etti. YPG reddetti.

RUSYA ANKARA’YA HEP YOL VERDİ

Efrin tek seferlik bir olay değildi. 2019'da Türkiye, SDG'ye karşı Barış Pınarı Harekâtı’nı başlattığında, Suriye rejimi, SDG'ye liderlik eden YPG'nin tam da bunu yapması yönündeki taleplerine rağmen müdahale etmedi ve Rusya bunu ancak Türkiye Suriye içinde daha fazla toprak kazandıktan sonra yaptı.

Daha yakın zamanlarda, Nisan 2021'de Rus birlikleri aniden Tel Rıfat'tan çekildi (Ocak 2018'deki Türk müdahalesinden sonra Efrin'deki yerinden edilmiş kişilerin toplandığı Halep'in kuzeyindeki küçük bir yerleşim bölgesi). Böylece bölgeyi Türk saldırısına maruz bıraktı. Rusya'dan resmi bir açıklama yapılmadı ancak Moskova'nın iç geçişler yoluyla ticaret ve rejime verilen petrol miktarı ile ilgili bir dizi konuda YPG'ye baskı yapmak için kısa bir süreliğine güçlerini geri çekmesi muhtemel bir senaryo..

Tüm taraflar bir tür demografik mühendislik izledi.. Kürt güçleri ve İslam Devleti altında, kuzeydoğuda, özellikle Araplar ve Kürtler arasında demografiye dayalı şikâyetlerin uzun tarihine ek olarak, birçok yerinden etme olayı gerçekleşti. Türkiye destekli muhalif güçlerin kontrolündeki bölgeler de büyük demografik değişimlere sahne oldu.

Türk kuvvetleri Ocak 2018'de Efrin'i aldığında, kentin çoğunluğunu Kürt olan 320.000'lik nüfusun büyük bir bölümü yerinden edildi. BM'nin Bağımsız Uluslararası Soruşturma Komisyonu'na göre Ağustos 2018'de Efrin nüfusunun yaklaşık 140.000'i rejim kontrolündeki Tel Rıfat, Nabul ve Zahra'da yerinden edilmiş kişiler olarak kaydedildi.

Komisyon, müteakip raporlarının çoğunda, bölgedeki fiili makamlar olan Türk destekli silahlı gruplar tarafından etnik Kürtlere karşı işlenen çeşitli suistimalleri ve suçları detaylandırdı.

Suriye rejimi de benzer şekilde davrandı. Şam, Rus havası ve İran destekli kara desteğiyle 2016 yılında muhalefetten toprak almaya başladığında, sakinlerini defalarca kendi emri altında yaşamak ya da HTŞ kontrolündeki İdlib'e tahliye arasında seçim yapmaya zorladı.

O zamandan beri ülkenin çeşitli bölgelerinden 200.000'den fazla Suriyeli İdlib'e tahliye edildi. Şam, kuzeybatıyı tahliye edilen Suriyeliler için nihai varış noktası haline getirmeye yardımcı olarak, istenmeyen insanlardan kurtuldu ve aynı zamanda, şimdi kapısının önünde kamp kurdukları mülteci yorgunu Türkiye'ye baskı yapmak için kullandı.

AKTÖRLERİN ANLAŞMASI SDG ALEYHİNE OLDU

SDG başkanının demografik takas döneminin sona erdiği gibi açıklamalarına rağmen, bu, gerçeklikten çok daha bir beklenti.. Şimdiye kadar, büyük aktörlerin anlaşmaya varmasının tek sonucu SDG ve HTŞ gibi yerel gruplar aleyhine oldu.. Bir yanda Suriye rejimi ile Rusya, diğer yanda Türkiye arasında bir anlaşma, HTŞ ve SDG'nin büyük ölçekli fedakârlıklarını gerektirebilir. Bu neredeyse kesinlikle büyük nüfus yer değiştirmesine yol açacaktır.

Suriye geçmişte böyle bir yerinden edilme yaşadı. Kemalist Türkiye ile Fransız mandası altındaki Suriye arasındaki sınırın yaklaşık yirmi yıl süren oluşumu ve sağlamlaştırılması sırasında, en batısından en doğusuna kadar bir dizi ticaret gerçekleşti.

Bunun yerel demografi üzerinde feci bir etkisi oldu ve çeşitli zamanlarda Kürtleri, Arapları, Ermenileri ve Süryanileri çoğunlukla Türkiye'den kuzey Suriye'ye kaydırdı. Suriye iç savaşı 80 yıldır durgun kalan suları karıştırırken, sıradan insan kitleleri benzer bir kaderi paylaştı ve korku, daha fazlasının olması.

Mevcut müzakere eğilimleri ve takaslar devam ederse, bu korku garanti edilir. Bu yaklaşım kalıcı bir çözüm getirmeyecektir. Çatışmayı parça parça çözmek imkânsız çünkü sınırın en doğusundan en batısına kadar tek bir siyasi güvenlik ekosistemi ortaya çıktı. Ancak, siyasi-güvenlik boyutu söz konusu olduğunda sınır bölgesini bölünmez bir bütün olarak ele alan ve büyük oyuncuların etki alanlarını sınırlayan kapsamlı veya “paket” bir anlaşmaya varıldığında istikrarlı bir düzenleme ortaya çıkacaktır.

SONUÇ

Suriye'nin kalbinde rejim ile muhalifleri arasında siyasi ve bölgesel kontrol konusunda bir çatışma olarak başlayan şey, kuzey yayı, Suriye'nin Türkiye ile olan sınır bölgeleri üzerinde bir çatışmaya dönüştü.

Demografi, ekonomi ve güvenlik, sınır çatışması üç sınır bölgesinin kaderini birbirine bağlıyor: İdlib, Türkiye destekli kantonlar ve SDG'nin yönettiği bölge.

Önümüzdeki yıllarda, bu sınır çatışması sadece siyasi bir varlık olarak Suriye'nin kaderini belirlemekle kalmayacak, aynı zamanda daha geniş bir jeostratejik çerçevenin ana hatlarını çizmeye de hizmet edecek. Öngörülebilir gelecek için olası bir senaryo, sınır bölgelerinin büyük güçler Suriye rejimi, Türkiye ve Rusya arasındaki müzakere sürecinde bir pazarlık kozu olarak kalmasıdır.

Bu müzakere süreci yakın zamanda bir sonuca varmayacak, çünkü büyük ölçüde Şam kuzey sınırındaki yeni gerçeği kabul etmedi ve üç sınır bölgesini de kendi safına geri döndürmeye inatla bağlı kaldı. Bir diğer karmaşıklaştırıcı faktör, ABD güçlerinin 2019'da Fırat'ın doğusundaki bölgelerin çoğundan çekilmesinden bu yana Rusya'nın varlığını genişletmesi ve Suriye'nin geleceğinde daha fazla söz sahibi olmaya çalışmasıdır. Bu, zaman zaman Rusya ile Suriye arasında, özellikle de Rus etkisinin sona erdiği ve İran'ın etkisinin başladığı yerlerde sürtüşmeye yol açtı.

Bu iki sorun çözülene kadar müzakereler başlayıp durmaya devam edecek. Dahası, kuzey yayı, savaşan taraflar arasında, her biri diğerlerinin aleyhine sahadaki konumunu güçlendirmeye çalışırken, kaynayan bir çatışma kaynağı olmaya devam edecek. Bu arada, üç sınır bölgesinde savaş sırasında ortaya çıkan sosyoekonomik düzen devam edecek, ancak sistem olarak herhangi bir kurumsallaşmayı sağlayamayacak."

Kaynak: +GERÇEK