6 Şubat'ta Maraş merkezli gerçekleşen depremlerden ciddi şekilde etkilenen Suriye'de Beşar Esad'ın deprem sonrası pozisyonu yeniden tartışılıyor.

Britanya merkezli The Guardian gazetesi tarafından yayınlanan analizde, Esad'ın depremle birlikte "geri dönme" şansını yeniden ele geçirdiği değerlendirmesi yapıldı.

Afetin ardından uluslararası yardım kuruluşlarının şefleri, rejim kontrolü dışında kalan alanlara ulaşmak için dahi Esad'dan izin istemiş, uluslararası kurumlar bir kez daha Esad'a parçalanmamış bir devletin egemen lideri gibi davranmıştı.

Takip eden günlerde bu yaklaşım yerini diplomatik temaslara bıraktı. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Ürdün ve Mısır'ın dışişleri bakanları ve diğer Arap ülkelerinden üst düzey diplomatlar depremin ardından taziye ziyareti adı altında Şam'a ziyaretler düzenleyerek Esad rejimiyle görüşmeler yaptı.

10 yıldan fazla süren savaş ve kaos döneminde, bölgesel rakiplerinin gözünde "parya statüsünde" olan Esad, depremin ardından aynı rakipler tarafından yaşanan krizi çözecek kişi olarak görüldü.

20 Şubat'ta Umman'a yaptığı resmi ziyarette, kırmızı halılar, bayraklarla donatılmış sokaklar ve motorsiklet konvoylarıyla karşılanan Suriye lideri bu görüntülerle geri dönüşünü de pekiştirmiş oldu. Bu gelişmelerin, Suriye'nin gelecek yıl Arap Ligi'ne yeniden katılmasıyla devam etmesi bekleniyor.

Komşuları Esad'dan ne isteyecek?

Yıllar sonra yeniden tesis edilen ilişkiler ve diplomatik normalleşme çabaları devam ederken, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'dan bu yakınlaşmaya karşılık ne beklendiği henüz net değil.

BAE ve Suudi Arabistan'dan üst düzey yetkililerin bir süredir iki konu için Şam'a baskı yaptığı biliniyor: Suriye'nin İran etkisinden arındırılması ve komşu ülkelere Captagon uyuşturucularının ihracının durdurulması.

Geçen yıl martta Dubai şeyhi Muhammed bin Raşid el-Maktum ve BAE lideri Muhammed bin Zayed el-Nahyan, Esad'ı resmi olmayan bir ziyaret için BAE'ye davet ederek bugün yaşanan değişimin ilk adımlarını atmıştı.

İki lider, Beşar Esad'ı olaylara yaklaşımını değiştirirse tekrar saflara davet edilebilecek aksi bir lider olarak konumlamıştı.

Captagon sorunu devam ediyor

Suriye'de devlet destekli uyuşturucu sektörünün geliri, gayrı safi yurtiçi hasıla ile yarışacak şekilde 6 milyar dolara ulaşmış durumda.

Geçen ay BAE yetkilileri, fasulye konservelerinin içine gizlenmiş 4 buçuk milyon Captagon hapı ele geçirmişti. Aynı süreçte İtalyan yetkililer ise 2020'de Libya ve Suudi Arabistan'a gönderilen 14 tonluk sevkiyatla ilgili bir Suriye vatandaşını tutuklamıştı.

İtalyan polisi uyuşturucu hapların Suriye'den geldiğine emin olduklarını ve İran destekli Şii milis gücü Hizbullah'la bağlantılı olabileceğini duyurmuştu.

Bölgedeki istihbarat servisleri Suriye'nin uyuşturucu üretiminin Beşar Esad'ın kardeşi Maher Esad ve emrindeki 4. Tümen tarafından koordine edildiğini, Ürdün sınırındaki faaliyetlerin ve Irak'taki ticaretin ise İran destekli milisler aracılığıyla yapıldığını düşünüyor.

İran-Suriye ilişlileri

Uzun süreli müttefiki İran'dan elde ettiği kazanca bakılırsa, Esad'ın Suriye'yi İran etkisinden arındırma talebine nasıl yanıt vereceği belirsizliğini koruyor.

Üstelik geçen cuma Riyad ile Tahran arasında imzalanan sürpriz anlaşma, bu talebin geleceğini daha da belirsiz kılmış durumda. Bölgeyi yakından takip eden uzmanlar bu anlaşmanın, İran'ın Suriye'deki etkinliğini devam ettirebilmesi için olumlu bir atmosfer yaratacağını düşünüyor.

The Guardian'a göre ise Esad'ın yeniden kabul edilme noktasına erişmesinde İran'dan aldığı destek önemli rol oynadı ve bu destekten vazgeçmesi Suriye lideri için yaşamsal problemler yaratma potansiyeli taşıyor.

Ancak 10 yıldan uzun süredir hem Batı'dan hem Körfez'den gelen talep ve baskılarla karşı karşıya kalan Suriye lideri için 'yeniden kabul edilme' şansı, artık izlediği politikaları değiştirmeden de mümkün olabilir.