Ekinlerini hasat eden çiftçiler, randevu sistemi nedeniyle TMO’ya satış yapamıyor. Çiftçiler, tüccarların kendilerinden daha düşüğe alım yaptığını daha sonra TMO’ya sattığını ileri sürüyor.

TMO’nun randevu sistemindeki yoğunluk nedeniyle çiftçiler, ürünlerini TMO’ya (Toprak Mahsulleri Ofisi) satamıyor. Borcu olan çiftçiler, ürünlerini TMO’dan daha düşük fiyat veren tüccara satmak zorunda kalıyor.

Çiftçiler, ürünü ucuza alan tüccarların bir süre sonra TMO’ya satış yaptığını ileri sürüyor. Ürünlerinin ziyan olduğunu belirten çiftçiler, TMO’nun bir an önce alım yapmasını istiyor.

Randevu alamayan çiftçiler, tüccarlara mecbur kaldıkları için tepkili. 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 7 Haziran tarihinde TMO’nun alım fiyatlarını şu sözlerle açıkladı: “TMO alım fiyatlarını ekmeklik buğdayda ton başına 8 bin 750 lira, arpada 7 bin lira olarak kararlaştırdık. Bakanlığımız tarafından sisteme kayıtlı çiftçilerimize buğdayda ton başına bin lira, arpa için ton başına 500 lira destek olarak verilecektir.” Bu açıklamanın ardından buğday ve arpa hasadını yapan çiftçiler, TMO’ya ürünlerini vermek için online sistemden randevu almak istedi. Sistemden randevu alamayan çiftçiler ise duruma tepki gösterdi.

Konya’nın Cihanbeyli ilçesinde TMO’nun önünde toplanan bir grup çiftçi, hem iktidara hem de TMO’ya tepki gösterdi. TMO’nun mahsullerini almadığını tüccarın da yarı yarıya fiyat verdiğini söyleyen bir çiftçi, şunları söyledi: “Mahsulümüz tarlada kaldı. Müşteri yok, kimse almıyor. Devlet bize 7 bin 500 lira vermiş, bizi arayan soran yok. Tüccar ise 4 bin-4 bin 500 lira veriyor. Bu ofis daha önce senede 60 bin ton malımızı alıyordu, şu anda yüzümüze bakan yok. İşine gelirse ver, işine gelmezse evine git. Ben yetkililere sesleniyorum, hiç kimse bizim malımızı almıyor ve yüzümüze bakmıyor. Tüccar 4 bin 500 lira fiyat veriyor. Sizlerden ricam, birisi bunun önlemini alsın.”

Çiftçinin mahsulünü tarlada yakma durumuna geldiğini söyleyen bir başka çiftçi ise, şunları söyledi: “Mahsulümüzü satacak bir yer bulamıyoruz. Bizi tüccara yönlendiriyorlar. Tüccar da fiyatı yarıya indirmiş. Neredeyse insanlar kendi ekinini yakmak zorunda kalacak. Bu insanlara yazık, çoğu da çekinerek gelmiyor. Burada gördüğünüz insanların çoğu AK Parti’ye oy vermiş insanlar. İnsanlar perişan durumda” dedi.

Karapınar Ziraat Odası Başkanı Durmuş Üner, TMO’nun depolarının geçmiş yıllardan kalan buğdaylarla dolu olduğunu ve bu sebeple buğday alımına başlayamadığını söyledi. Çiftçiye randevu verilemediğini söyleyen Üner, “TMO alım yapmıyor. TMO ‘bütün buğdayı’ alacağım diyor ama bir planlama yok. Çiftçinin 9 ve 10. ayda ödemesi gereken borçları var ama eline para geçmiyor. Tüccara giden çiftçiye ise değerinin çok altında fiyat veriliyor. TMO’nun bir an önceki yıllara ait olan ürünleri boşaltıp, alıma başlaması lazım” ifadelerini kullandı. 

Konya Pancar ve Tarım Ürünleri Üreticileri Derneği Başkanı Ahmet Bestil de depoların dolu olduğuna dikkat çekti. Bestil, “TMO’nun depoları hem tüccar hem de ithal getirilen buğdaylarla dolu durumda. Böyle olunca da TMO birçok yerde çiftçiye randevu veremiyor. TMO bölgelerde bulabilirse depo kiralıyor ama bulamadığı yerde de buğday alamıyor. Buğdayını satamayan ise tüccara gidiyor. Tüccar da buğdayı düşük fiyattan almaya çalışıyor. Çiftçi buğdayını ve arpasını satıp eline para geçmezse borcunu nasıl ödeyecek? Zaten çiftçilerin çoğu kredi borçlusu. Şu an bankalar da kredi vermiyor. TMO’nun hızlı, planlı ve peşin alımlara başlaması lazım. Yoksa çiftçi üretimi sürdüremez ve çekilir” dedi.

Çiftçiler, arpa ve buğdayla dolu araçlarını çekmiş, randevu açılmasını bekliyor. 

Türkiye’nin pek çok şehrinde benzer bir sorun yaşanıyor. Önemli tarım şehirlerinden olan Urfa’da da çiftçiler, ürünleri ile baş başa kaldı. Urfalı çiftçi Hasan Koyuncu, “TMO bu yıl sadece 3 dakika için sistemi açtı. Ama TMO'nun önünde kilometrelerce kuyruk var. Arka taraftan da tüccarlar piyasadan alım yapıp gidiyor. Daha sonra tüccarlar TMO'ya satıyor. Bizim gibi küçük çiftçiler eziliyorlar” dedi.

Mahsulünü evinin önünde beklettiğini söyleyen Koyuncu, “Kredi çekeceğim. Zor durumdayım ve buğdayımı da gidip TMO'nun önüne dökeceğim, ‘sizin olsun’ deyip geleceğim. Durum bunu gösteriyor” şeklinde konuştu. Koyuncu, şöyle devam etti: “Koskoca Urfa'nın randevu sistemi sadece 3 dakika mı açılıyor? Randevu alamıyoruz. Böyle olunca tüccarlara mecbur kalıyoruz. Bizlerin borçları var, TMO’ya veremeyince ve borçlarımızın zamanı gelince mecbur gidip malı tüccara veriyoruz. TMO, 8 bin 500 liradan alıyor. Tüccar da kurnazlık yapıyor, zor durumdaki çiftçiden 7 bin 200 liradan alıyor, gidip 8 bin 500 liraya TMO'ya satıyor. Bizim gibi küçük çiftçilerin 50 ton buğdayı var, tüccarlar da ona gözünü koymuş.”

Hilvan Ziraat Odası Başkanı Hikmet İpar ise randevu sorununun nedeniyle ilgili “Şu anda randevu sistemimizde bir sıkıntı yok. Bizim sıkıntımız, TM0’nun alımı ile ilgili. Rekolte çok yüksek. Bu kadar büyük bir rekolte beklemiyorduk. Rekolte çok yüksek olunca talep de yüksek oldu. TMO’nun fiyatı, piyasanın üstünde olduğu için çiftçiler de TMO’ya yöneldi. Bu sebeple yoğunluk oluyor. Randevu açıldığı zaman, TMO kapasitesine göre bir depo alıyor ya da 50 bin tonluk bir yer açıyor. Açıldığı gibi yarım saat içerisinde doluyor. Urfa genelinde herkes birden giriş yaptığı için sistem tıkanıyor. Çiftçilerin yeni yer açılana kadar beklemesi gerekiyor” dedi.

TMO’nun ofis müdürünün çiftçilere tüm mahsulleri alacaklarına dair söz verdiğini aktaran İpar, “Yeter ki biraz sabredin, biraz zaman alıyor” çağrısında bulundu.

Bozova Ziraat Odası Başkanı Müslüm Okan, Bozova’da da aynı sorunun yaşandığını belirterek “Durum iç açıcı değil. Çiftçiler, zor durumdalar. Açıyorlar depoyu ama yeterli değil. Yetkililer ‘Biz kimsenin mahsulünü yerde bırakmayacağız’ diyor ama ne zaman belli değil.

Çiftçiler mahsullerini yere bırakmışlar. Arpa, buğday her şey ziyan oluyor. Borçlu olan ya da yeri olmayan çiftçiler, ürününü tüccarlara satıyor. Tüccarlar da ambarlarda bekletip sonra TMO’ya satıyor.”

Fatma Keber / Gazete Duvar