İçişleri Bakanlığı'nın resmi verilerine göre Türkiye'de 3 milyon 670 bin 342 Suriyeli geçici koruma altında yaşamını sürdürüyor.

Bu kişilerin yüzde 70,8'ini (2 milyon 599 bin 756 kişi) 0-18 yaş arası çocuklar ve kadınlar oluşturuyor.

İstanbul'da 525 bin, Gaziantep'de 449 bin, Hatay'da 436 bin, Şanlıurfa'da 424 bin ve Adana'da 254 bin Suriyeli ikamet ediyor.

Bu kentler diğer şehirlere göre en fazla Suriyelilere ev sahipliği yapıyor. 

IOM: İstanbul'daki kayıtlı Suriyeli sayısı bilinenin üzerinde

Ancak Uluslararası Göç Örgütü'nün (IOM) çalışmasına göre İstanbul'da kayıtlı olmayan binlerce Suriyeli, başta iş bulma umuduyla diğer kentlerden buraya geliyor.

Dolayısıyla İstanbul'daki Suriyeli nüfusunun bilinenden yüksek olduğu ifade ediliyor.

Geçici koruma altına alınan kayıtlı Suriyelilerin Türkiye'deki nüfusa oranı ise yüzde 4,38.

419 bin Suriyeli ülkesine döndü

Bakanlık verilerine göre 6 Aralık 2020 tarihi itibarıyla 419 bin 40 Suriyeli ise ülkesine döndü. 

Türkiye'de yaşayan Suriyelilerin durumu sık sık tartışılıyor. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi (AYBÜ) bünyesinde göç ve insan hareketliliklerini izlemek, raporlamak ve çeşitli projeler hazırlamak amacıyla 2015 senesinde kurulan Göç Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (GPM), Alman DeZIM Enstitüsü ile ortak bir çalışma gerçekleştirdi.

Bin 900 Suriyeli, 6 kent, 21 mahalle

Kasım 2018 ile Mayıs 2019 tarihleri arasında Türkiye'de yaşayan bin 900 Suriyeli ile saha çalışması yapılarak Franck Düvell, David Schiefer, Ali Zafer Sağıroğlu ve Lena Mann tarafından hazırlanan çalışmada, Türkiye'deki Suriyeli sığınmacıların ne kadarının Avrupa'ya göç etmek istediği ve bunu yapabilme durumları ele alındı.

Yarın 13.00'te Zoom toplantısı üzerinden paylaşılacak olan raporun detaylarını, AYBÜ Göç Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (GPM) Müdürü Dr. Ali Zafer Sağıroğlu ile konuştuk.

"Türkiye'deki Suriyelilerin yüzde 53'ü burada kalmak istiyor"

Ali Zafer Sağıroğlu, Suriyelilerin yoğun olarak bulunduğu 6 şehirdeki (İstanbul, Ankara, Konya, Şanlıurfa, Gaziantep, Hatay ve ilçelerinde) 21 mahallede hanehalkı ziyaretlerine dayalı yüz yüze görüşmeler yapılarak toplanan verilere göre, Türkiye'deki Suriyelilerin yüzde 53'ünün burada kalmak istediğini anlattı.

"Suriye'de toplumsal hayatın kurulması en az 10 yılı bulur"

Suriyelilerin Türkiye'de kalmak istemelerinin başlıca nedenleri arasında coğrafi yakınlık-komşuluk, Müslüman toplum, kültürel benzerlikler nedeniyle fazla yabancılık çekmeme ve ülkelerine dönebilecek bir düzenlerinin olmamasını sayan Zafer Sağıroğlu, sözlerini şu ifadelerle sürdürdü:

Bugünkü şartlar ve Suriye'deki gelişmeler değerlendirildiğinde, Suriyelilerin çoğunluğu Türkiye'de kalmak istiyor. Zaten kendi ülkelerinde, özellikle Halep, Hama ve Humus gibi kentlerde evlerin çoğu yıkık, eğitim kurumu ve hastane yok, kısacası dönebilecekleri bir yer, düzen yok. Orada toplumsal hayatın kurulması en az 10 yıl. Suriye rejimi gidenleri davet ettiğini söylese de 3 milyon kişinin mahkemelerde dosyasının beklendiğine ilişkin çeşitli söylemler, korkutuyor. Suriyeliler, vatan haini olarak görülmek istemiyor. Ortadan kaybolan kişilerin sayısı arttığı sürece Suriye'ye dönmek istemiyorlar.

Mevcut koşullar altında Suriyelilerin ülkelerine dönmesini beklemeyi pek de gerçekçi bulmayan Sağıroğlu, Türkiye'de kalmak isteyenlerin bazılarının ise Avrupa'ya göç eden akrabalarının çektiği "zorluklar" nedeniyle burada kalmayı tercih ettiklerini ifade etti.

Türkiye'deki Suriyeliler / Fotoğraf: AA

"Yaşlılarda 'öleceksem kendi memleketimde öleyim' düşüncesi var"

Bakanlık verilerine göre Türkiye'de genç nüfus olarak tanımlanan 15-24 yaş aralığında 749 bin 410 Suriyeli bulunuyor. Kayıtlı Suriyelilerin yaş ortalaması ise 22.

Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Sağıroğlu, Türkiye'de yaşı ileri olan Suriyeli mülteci oranının düşük olmasını ise "'Öleceksem memleketimde öleyim' düşüncesi, yeni bir yerde düzen kurmaktan çekinme, geride kalan mallarının (arsa, ev, birikim) başında beklemek isteği" olarak açıkladı.

"Katılımcıların yüzde 22'si Avrupa'ya gitmek istiyor"

GPM ve DeZIM ortaklığındaki çalışmaya göre Türkiye'deki Suriyelilerin yüzde 29'u Kanada, Avustralya ve ABD gibi ülkelere gitmek istiyor. Kanada açık ara farkla önde yer alıyor.

Dünyadaki mülteci sayısının 80 milyonu bulduğu yerde Kanada'nın 10 yılda 10 bin Suriyeliyi kabulünü bir "PR çalışması" olarak niteleyen Sağıroğlu, "Başbakan havalimanında karşılıyor, çok kültürlülük iddiaları var. Elbette refah toplumu olmasının etkisi de büyük. Bir de güvenli görülüyor, en riskli komşuları ABD. Herhangi bir tehdit yok, göç yolları üzerinde olmadığından pek düzensiz göçmen de yok" şeklinde konuştu.

Katılımcıların yüzde 22'sinin ise Almanya ve İsveç gibi Avrupa ülkelerine gitmek istemesini de yorumlayan A. Zafer Sağıroğlu'na göre en önemli etken iş ve refah standartlarına kavuşma isteği.

Belli bir kesim tarafından Suriyeliler hakkında "bayramda ülkelerine gidebiliyorlarsa temelli dönsünler" şeklindeki eleştirilere de değinen Sağıroğlu, "Aslında sadece belli bir yere kadar gidiyor, tekrar buraya geliyorlar. Gittiği yer örneğin kampın içindeki bir nokta. Çocuğuna eğitim verebileceği, hastanesi, okulu, altyapısı olan yer değil.  Kendi yaşadığı yer değil. Bayramlarda ortada bir yere gelip bayramlaşabiliyorlar. Buna mekik göç adı veriliyor / Fotoğraf: AYBÜ

"Mültecilerin düzenli yollarla başka ülkelere yerleştirilme kotalarının artırılması gerekli"

Sağıroğlu, mültecilerin düzenli yollarla başka ülkelere yerleştirilme kotalarının artırılması gerektiğini belirterek, aksi takdirde Avrupa'ya geçmek isteyenlerin de bunu gerçekleştiremeyeceği görüşünde.

"Suriyelilerin yüzde 4'ü düzensiz yollarla başka ülkeye göç edebileceğini söylüyor"

Suriyelilerin çok düşük bir bölümünün düzensiz yollarla Avrupa'ya geçtiğine vurgu yapan Sağıroğlu'na göre Avrupa Birliği (AB) düzenli bir göç kanalı açmadıkça, bu kişiler Türkiye'den gitme taraftarı olmayacak.

"Türkiye'den gitme kabiliyeti olanların oranı yüzde 2'yi geçmiyor"

Araştırma sonucuna göre Suriyelilerin yüzde 4'ünün düzenli ya da düzensiz yollarla başka ülkeye göç edebileceğini söylediğini belirten Ali Zafer Sağıroğlu, bu kişilerin de yarısının (yüzde 2) mali yetersizlik nedeniyle Türkiye'den gitme kabiliyetinin olmadığını dile getirdi. 

"Türkiye'den gitmek isteyip buna kabiliyeti bulunan Suriyeli sayısı 70-75 bini geçmez"

Hem Türkiye'den gitmek isteyen hem de buna kabiliyeti bulunan Suriyeli sayısının 70-75 bin kişiyi geçmeyeceğini savunan Sağıroğlu, şunları kaydetti:

Suriyelilerin yüzde 4'ü, düzensiz yollarla başka ülkelere geçebilirim diyor. Yani yüzde 22'lik kesim Avrupa'ya gitmek istese bile sadece yüzde 4'ü ‘düzenli ya da düzensiz yollarla gidebilirim' diyor. Ama bu oranın yarısı da (yüzde 2) mali olanaksızlıklar nedeniyle bunu da yapamayacağını söylüyor. Türkiye'den gitme kabiliyeti olanların oranı yüzde 2'yi geçmiyor çünkü ne yolculuğa yetecek parası ne de oraya taşındığında sosyal ve kültürel açıdan uyum sağlayacağına inancı, gücü var.

"Avrupa'daki gelişmeler de belirleyici olacak" 

Suriyelilerin Avrupa'ya gitme isteklerinde oradaki siyaset yapıcı aktörlerin tutumlarının ve gelişmelerin de belirleyici olacağını öne süren Sağıroğlu, mevcut durumda sağ eğilim ve mülteci karşıtlığının yükselişte olduğuna dikkati çekti.

"Almanya aile birleşimi yoluyla aldığı mülteci sayısını artırmalı"

Özellikle Almanya'nın geçtiğimiz yıllarda 1 milyon Suriyeli mülteci kabul edeceğine yönelik söylemini de hatırlatan Sağıroğlu'na göre bu gerçekleşmedi ve Almanya'nın aile birleşimi yoluyla aldığı mülteci sayısını artırması gerekli.

"Yüzde 55 ailesi için en iyi yerin Türkiye olduğunu düşünüyor, kadınlar daha memnun"

Türk-Alman ortaklığında yürütülen araştırma sonucunun Türkiye'deki Suriyelilerin yüzde 55'inin ailesi için en iyi yerin Türkiye olduğunu ortaya koyduğunu da belirten A. Zafer Sağıroğlu, kadınların erkeklere oranla burada yaşamaktan daha memnun olduğunu da sözlerine ekledi.

"Türkiye'deki Suriyelilerin durumunu Suriye'deki, Türkiye'deki ve Avrupa'daki şartlar belirleyecek"

Türkiye'deki muhtemel bir hükümet değişiminin Suriyelileri tedirgin ettiğini savunan Sağıroğlu, "Ancak dönüp gidebilecekleri bir yer de yok! Yüzde 2 Avrupa'ya gidebileceğini söylüyor. Dolayısıyla bu durum da onlar çok etkilemez çünkü alternatifleri yok. Bu sebeple de Türkiye'deki Suriyelilerin durumunu Suriye'deki, Türkiye'deki ve Avrupa'daki şartlar belirleyecek" yorumunu yaptı.

"Kendilerinin durumunun siyasallaşmasından tedirgin oluyorlar"

Son olarak Ali Zafer Sağıroğlu, Suriyelilerin, 'kendilerinin Türkiye'deki durumlarının siyasallaşmasından tedirginlik duyduğunu' da sözlerine ekledi.

Suriyelilerin ülkelerindeki iç savaştan kaçarak Türkiye'ye gelmelerinin 10. yıldönümü vesilesiyle hazırlanarak "Gelecek projeksiyonu ve kilit faktörler" üzerinde yoğunlaşan çalışmanın detayları, yarın saat 13.00'te Zoom toplantısında paylaşılacak. Katılım sağlamak isteyenler, 444 140 7115 ID ve 202120122 şifresini kullanarak toplantıyı takip edebilecek.