İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Tahran’da bir araya geldi.

Ana gündem maddesini Rusya destekli Suriye ordusunun İdlib’e yönelik başlatması beklenen operasyonun oluşturduğu üçlü zirve başladı.

Liderler arasında “ateşkes” tartışması

İdlib’le ilgili yapılan üçlü zirvede “ateşkes” tartışması yaşandı.

Liderler zirvede alınan kararlarla ilgili 12 maddelik bir bildiri hazırladı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan deklarasyonun İdlib ile ilgili olan üçüncü maddesine ateşkes ifadesinin de eklenmesinde ısrar etti.

İdlib’e yapılacak bir saldırının felaketle sonuçlanacağını belirten Erdoğan, “Bugün burada bir ateşkes ilanı yapabilirsek inanıyorum ki bu zirvenin en önemli adımlarından bir olacaktır ve sivilleri rahatlatacaktır” dedi.

Ancak Rusya Devlet Başkanı Putin, bu öneriye “Gerçek şu ki, bugün bu masada silahlı muhalefetin temsilcileri yer almıyor. Dahası, Nusra Cephesi, IŞİD ve Suriye ordusunun temsilcileri de yok. Türkiye Cumhurbaşkanı genel olarak haklı. Evet iyi olurdu. Ama biz onların adına konuşamayız. Ve daha da önemlisi Nusra Cephesi ve IŞİD teröristlerinin insansız hava araçları ve bombalar kullanmayı bırakacağı konusunda da konuşamayız” itirazını getirdi.

Putin ayrıca, metindeki bazı ifadelerin muğlak olduğunu kabul etti ancak bildiri çok dikkatli bir şekilde yazıldığı için değiştirilmemesi yönünde görüş bildirdi.

Hasan Ruhani de bildirinin kabul edildiğini söyleyerek, toplantıyı kapadı.

Zirve sonrası açıklama

Zirvesi sonrası yapılan ortak basın toplantısında konuşan İran Cumhurbaşkanı Ruhani, İdlib’deki gruplar için “Bunları yok etmemiz için tedbir almamız lazım ki siviller zarar görmesin” dedi.

Ruhani, bir sonraki zirveyi Rusya’da gerçekleştireceklerini de sözlerine ekledi.

Rusya Devlet Başkanı Putin de sivillerin ‘canlı kalkan’ olarak kullandığını belirterek, “Teröristler her zaman olduğu gibi sivilleri canlı kalkan olarak kullanıyorlar” diye konuştu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ise, İdlib sorunun ‘Astana ruhu’ ile çözülebileceğini söyledi, “İdlib’e saldırılar siyasi süreci çökme noktasına getirir” dedi.

Zirve öncesi açıklamalar

Zirvenin açılışında ise üç lider sırayla kısa birer açıklama yaptı. Açıklamalar ise şöyle:

Hasan Ruhani:

“Bu zirvenin başarılı olacağını umuyorum. Suriye krizinin çözümünün barışçıl yollarla sağlanabileceği düşüncesinin etkili oyuncular tarafından benimsenmesinden dolayı mutluyuz. Astana sürecinin garantör ülkeleri, sonuna yaklaşan Suriye savaşını tamamen bitirmeye yardımcı olabilir. İdlib’de terör mücadeleye girmek kaçınılmaz, herhangi bir sivil can kaybının yaşanması bizim için kabul edilemez. Suriye’de barışa ulaşmak için terörle, kökleriyle ve dış müdahaleyle mücadele etmek gerekiyor.”

Vladimir Putin:

“Suriye’nin yüzde 95’i teröristlerden kurtarıldı. Suriye hükümetinin topraklarının tamamı üzerinde kontrolü yeniden ele geçirmesi gerekiyor. Suriyelilerin kendilerinin ve ülkelerinin geleceğine karar vermeleri için gereken tüm koşullar oluşmuş durumdadır. Suriye’nin kuzeyindeki teröristler, kimyasal silah kullanımı da dahil provokasyon hazırlığındalar.”

Recep Tayyip Erdoğan:

“İdlib, sadece Suriye’nin geleceği için değil Türkiye’nin milli güvenliği ve bölgenin istikrarı için büyük önem arz ediyor. İdlib’e yapılan ve yapılacak bir saldırı felaketle, katliamla ve çok büyük bir dramla sonuçlanacaktır. Bölgedeki 3,5 milyonu aşkın sivilin tamamı bundan etkilenecektir. 10 binlerce sivil bombardımanlarda can verirken, gidecek başka yerleri kalmadığı için milyonlarcası bizim topraklarımıza sığınacaktır. Türkiye, mülteci ağırlama kapasitesini zaten doldurmuştur. Türkiye, özellikle Suriye’nin siyasi, coğrafi ve sosyal bütünlüğü gerçek anlamda sağlanana kadar bölgedeki varlığını korumakta kararlıdır.”

İdlib’de ne oluyor?

İdlib, Suriye’de silahlı muhalif güçlerin elinde kalan son büyük vilayet.

İdlib’de çok sayıda farklı örgüt bulunmakta. Ancak El Kaide üyelerinin kurduğu Heyet Tahrir Şam, Rusya destekli Suriye ordusunun operasyona hazırlandığı Türkiye sınırındaki İdlib’in yüzde 60’ını kontrol ediyor.

Türkiye, Rusya ve İran, Astana süreci kapsamında Suriye’de çatışmasızlık bölgeleri mutabakatı imzalamıştı. Bu kapsamda Türkiye’nin İdlib’de kurduğu 12 gözlem noktası bulunuyor.

Türkiye operasyona karşı çıkarken, Rusya ve İran ise bunun Suriye’nin “terör örgütleriyle” mücadelesinde kritik önem taşıdığını söylüyor.

‘Siviller kenti terk etmeye başladı’

Öte yandan İdlib’e operasyon düzenleme olasılığı nedeniyle sivillerin bölgeyi terk etmeye başladığı da bildiriliyor.

Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR) Rusya’nın düzenlediği hava saldırısı sonrasında yüzlerce kişinin bölgeden ayrılmaya başladığını duyurdu.

Gözlemevi Başkanı Rami Abdülrahman, “Çarşamba akşam saatlerinden itibaren 180 aile, yani yaklaşık bin kişi yola koyuldu” dedi.

(BBC Türkçe/ DW Türkçe, Karınca)