Özellikle son birkaç yıldır yoğunlaşan uyuşturucu bağımlılığının altında birçok faktör yatıyor.

Ekonominin gerilemesi, artan düzensiz göç ve Van'ın Afganistan'da üretilen uyuşturucunun Avrupa'ya olan sevkiyatında önemli geçiş noktalarından biri olması; bu faktörlerden en önemlileri. 

Madde kullanımı ve bağımlılığı tüm dünyada olduğu gibi, Türkiye'de de her geçen gün daha çok insanın hayatını etkiliyor.

Van, Hakkari, Şırnak ve Diyarbakır bağımlılık oranının her geçen gün arttığı kentlerden.

Bağımlılığının ve kaçakçılığının en fazla olduğu iller arasında yer alan Van'da uyuşturucu kullanımındaki rakamlar dikkat çekici boyutlarda.

İran ile 294 kilometre uzunluğunda bir sınır hattına sahip olan Van, Afganistan'da üretilen uyuşturucunun sevkiyatında önemli geçiş noktalarından biri.  

İl Emniyet Müdürlüğü ile Jandarma Genel Komutanlığı yıl boyunca kentte yaptığı operasyonlarda tonlarca uyuşturucu madde ele geçiriyor.

Emniyet Müdürlüğü'nün resmi rakamlarına göre, kentte yaklaşık 15 bin dolaylarında madde bağımlısı bulunuyor ve bu rakam her geçen gün artıyor.

Jeopolitik konumunun yanı sıra, kullanım oranının yüksek olmasına yol açan diğer temel etkenler ise şöyle sıralanıyor; artan yoksulluk oranı, çevre illerden kente yapılan göç, yoğunlaşan nüfus oranı, siyasi nedenler ve denetimlerin yetersizliği… 

Ayrıca uyuşturucu madde temini, kentteki birçok insan için 'geçim kaynağı' olmuş vaziyette. Torbacılık diye tarif edilen madde ticaretinin bir faaliyete döndüğü kentte uyuşturucuya başlama yaşının 12'lerin altına düştüğü belirtiliyor.  

Bağımlılık; okuma oranının az, yoksulluğun yüksek olduğu sosyal çevrelerde daha yüksek seyrediyor. Son dönemlerde madde kullanımının kent merkezinden ilçelere sıçraması da dile getirilen bir başka konu.  

Madde bağımlılığı ile mücadele için AMATEM kuruldu 

Van Eğitim ve Araştırma Hastanesi bünyesinde 2014 yılında faaliyetlerine başlayan Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi ve Eğitim Merkezi (AMATEM), Van ve çevre kentlerde alkol ve morfin, eroin, esrar, bonzai, metamfetamin, bali ve tiner gibi çeşitli maddelere olan bağımlılıkların   tedavisinde önemli bir rol oynuyor.

Ayakta veya yatarak tedavi yöntemleri kullanan AMATEM'e, Van ve Ağrı, Hakkari, Bitlis gibi çevre illerden yılda ortalama 7 bin başvuru oluyor.

Ancak hastaneye başvurmayanların oranı düşünüldüğünde, bu sayının oldukça yüksek olduğu tahmin ediliyor. 
 

Van Eğitim ve Araştırma Hastanesi bünyesinde faaliyet gösterecek 30 yataklı AMATEM ve 20 yataklı CEMATEM hizmet binası tamamlandı / Fotoğraf: AA

21 günlük yatış sürecinin olduğu tedavide ilk hafta krizin atlatılması evresi olarak değerlendiriliyor, sonraki süreçte de bağımlılıkla mücadeleye dönük eğitimler başlıyor. AMATEM'e göre, kurtulan bağımlıların bir kısmı uyarıcılar karşısında tekrar maddeye bulaşıyor.

Ayrıca, başvuran bağımlılar arasında kadın oranı yüzde 5 civarlarında seyrediyorken, bağımlıların ezici çoğunluğu ise hiç okula gidememiş olanlardan veya okulu terk edenlerden oluşuyor. Maddi durumun düşük olduğu ailelerdeki bireyler uyuşturucuya daha hızlı bulaşabiliyor. 
 

Sosyolog Turgut: Madde ticareti yapanlar bunu bir geçim kaynağı olarak görüyor 

Son yıllarda kentte madde bağımlılığına karşı çalışmalar yürüten Hayatın Renkleri Solmasın Derneği Başkanı Sosyolog Osman Turgut, madde kullanım yaşının oldukça düştüğü tespitinde bulunuyor.

''Yapılan araştırmalar madde kullanım yaşının gittikçe düştüğünü gösteriyor. Daha önce   12-13 olan bulaşma yaşı 9'a kadar indi. 70-75 yaşında da kullanıcılar var'' ifadelerini kullanan Turgut, cezai işlemlerine rağmen madde ticareti yapanların bunu ticari bir faaliyet olarak gördüğünü dillendiriyor.

Turgut, alkol ve sigara kullanımının uyuşturucu bağımlılığında önemli bir etken olduğunu sözlerine ekliyor. 
 

Hayatın Renkleri Solmasın Derneği Başkanı Sosyolog Osman Turgut'a göre, Van'ın sınır kenti olmasının yanı sıra, maddenin ucuz olması, aşırı göç, işsizlik, yoksulluk önemli etkenler

Van'daki yoksullaşma oranının hızla arttığını belirten Turgut, bunun da madde bağımlılığını beslediğini sözlerine ekliyor.

Van'ın bir milyonu aşan nüfusunun olması ve çevre illerden yoğun bir göç alması da yasadışı madde ticaretini ve kullanıcı sayısının artırıyor.

Turgut, Van'ın okullaşma ve kişi başına düşen milli gelir oranında Türkiye ortalamasının çok aşağısında olduğunu dile getiriyor.

Sosyolog Turgut, söz konusu etkenleri şu sözlerle açıklıyor:

Genç bir nüfusa sahip olması, işsizlik oranın yüksek olması, sosyoekonomik düzeyinin düşük olması, kültürel ve sosyal bağların zayıflaması , uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri hakkında bilinç düzeyinin düşüklüğü , artan nüfus ve hızlı şehirleşme oranının yüksek olması, başta internet olmak üzere teknolojinin olumsuz etkileri, uyuşturucu madde kaçakçılığının bir suçtan ziyade normal bir ticaret algısının olması. '

Sınır kenti olan Van'ın uyuşturucu trafiğinin duraklarından biri olması önemli etken 

Van'ın jeopolotik durumuna da dikkat çeken Turgut, sınır kenti olmasının önemli bir faktör olduğunu aktarıyor ve şu sözlerle devam ediyor:

Van'ın İran'a yakın olması hem maddeye ulaşılabilirliğin kolay olmasını hem de ailelerde madde kullanımının yaygın olmasını sağlıyor.

Uyuşturucunun tümü yasadışı yollarla İran'dan Van'a ve buradan da İstanbul'a nakledililiyor. Maddenin ucuz olması yanında aşırı göç, işsizlik, yoksulluk ve yoksunlukla beraber torbacı diye tabir edilen satıcıların kent merkezinin adeta her yerinde -okul önlerinde, bakkallarda, okul kantinlerinde, parklarda, internet kafelerde- bulunmaları da madde kullanım yaygınlığını artırıyor.

Nitekim araştırmada kullanıcıların kahir ekseriyeti, sosyo-ekonomik düzeyi düşük, sosyal güvencesi bulunmayan genellikle zorla göç ettirilmiş, varoşlarda yaşayan ve gelecekten umudunu kesmiş olan aile bireyleri olduğu görülüyor. 
 

Kentte madde kullanımını etkileyen faktörlerden biri de maddeye erişimin kolay olması, maddenin ucuza temin edilmesi ve bazı ailelerin maddeyi bir geçim kaynağı/aracı olarak görmesi sayılıyor / Fotoğraf: Twitter​​​​​

Konuşmasının devamında madde bağımlısı çocuklar ve aileleriyle yaptıkları araştırmanın sonuçlarını paylaşan Turgut, ailesinde sürekli sorun yaşayan kişilerde madde kullanımının yaygın olduğu sonucuna vardıklarını söylüyor.

Ekonomik durumun da etkili olduğunu sözlerine ekleyen Turgut, sosyal çevre gibi etkenlere de dikkati çekiyor.

Turgut, sözlerine şöyle devam ediyor:

Gençler arasında yaygınlık kazanan bu sorunun başta ekonomik, psikolojik ve sosyolojik nedenleri olmak üzere adalet, sağlık ve güvenlik gibi birbirinden oldukça farklı boyutları bulunuyor. 

Turgut konuşmasının sonunda bağımlılığın önüne geçilmesi için şu önerilerde bulunuyor:

Kentlerdeki sosyal alanların artırılmalı, işsizlik problemlerinin çözülmeli ve bireylerle iletişim kurup onlara kendilerini değerli hissetmelerinin sağlanmalı. Denetimlerin artırılması ve uyuşturucu madde ticaretinin sona erdirilmesi de diğer çözüm önerileri olarak sıralanabilir.

Atabay: Uyuşturucu bağımlılığı sistematik bir hal almış 

Eğitim- Sen Van Şube Başkanı Murat Atabay, Van'daki madde bağımlılığını siyasal bir zemine bağlıyor ve toplumun yozlaştırılması için bir araç olarak değerlendirildiğini söylüyor.

Uyuşturucu ile beraber fuhuş oranına da dikkat çeken Atabay, şu ifadelere yer veriyor:

Uyuşturucu bağımlılığı fuhuşla ilgili. Kürdistan'da son dönemlerde yaygınlaştırılmaya çalışılıyor ve bu sistematik olarak yapılıyor. Siyasal bir zemini var, toplumu düşürme amacı taşıyor. Toplumu yozlaştırmanın en büyük aracı olarak kullanılıyor.

Okullarda kullanım oranının arttığını, kullanım yaşının oldukça düştüğünü kaydeden Atabay, denetim mekanizmasının yetersizliğinin altını çiziyor: 

Uyuşturucu kullanım yaşı oldukça düşmüş. Okul önlerine giden torbacılar okul çağındaki çocukları kullanıma çekmeye çalışıyor. Yine her sokakta satıldığı veya kullanıldığı görülüyor. Burada denetim mekanizmasına dikkat çekmek lazım. Denetimsizlik veya bilinçli bir göz yumma var. Elbette uyuşturucu kullanımı tamamıyla bitirilemez ama belli seviyenin altına çekilebilir. 
 

Eğitim-Sen Van Şube Başkanı Murat Atabay: Ekonomik yetersizlikler, şiddet ve pandemi süreci kullanımı artıran etkenlerden / Fotoğraf: Şenol Balı-Independent Türkçe

Pandemi süreci bağımlılık oranını arttırdı 

''Toplumsal baskı azaldı. Ekonomik yetersizlikler, şiddet ve pandemi süreci bağımlılığı arttırdı. Çünkü geçimsizlik arttı ve aile bireylerinin psikolojileri olumsuz etkilendi'' ifadeleriyle madde bağımlılığının bazı nedenlerini sıralayan Atabay, önüne geçmenin şu tedbirlerle mümkün olabileceğini söylüyor;

Eğitim emekçilerin bu noktada önemli emekleri var. Ancak bu çabayla aşılacak bir durum değil. Okul dışındaki denetimlerin de olması lazım. Tüm kurumların dahil olduğu bir organizasyonun olmalı bu mücadele için. Keza toplumsal refleksin gelişmesi, ailelerin bilinçlendirilmesi lazım. Çocukları bulaşmış aileler toplumsal baskıdan dolayı açığa vurmak istemiyor. Toplumu bilinçlendirecek seminerler, çalıştaylar yapılmalı. Toplumsal refleksin de gelişmesi gerekiyor.

Uyuşturucu kullanan 2 genç, geçen ay hayatını kaybetti

Van'ın İpekyolu ilçesindeki 5 Ocak 2022 tarihinde, bir otelde, ilk kez uyuşturucu kullandığı belirtilen 2 gencin cenazesi bulundu.

Yüksek dozda kullanılan uyuşturucunun etkisi ile C.A ve B. A isimli gençler bilinçlerini kaybettikten sonra olay yerinde hayatını kaybetti.

Olayla ilgili başlatılan soruşturma devam ediyorken olayla ilgili bir kişi gözaltına alındı.
 

Kentte oteller, kafeler veya metruk binalar madde kullanımı için tercih edilen mekanlardan Fotoğraf: İLKHA

Ayrıca, kentte torbacılık yapanlar arasında çocuklar da bulunuyor. Bu yüzden güvenlik güçleri tarafından yapılan operasyonlarda göz altına alınan veya tutuklananların arasında çocuklar da bulunuyor. 

Şenol Balı / Independent Türkçe