Wîkîferheng sözlük çalışmaları alanında Wikimedya Vakfının istatistiklerine göre aktivite bakımından 8’inci sırada bulunuyor. Bünyesinde 800 bin kelime, deyim, atasözü kelimelerin ek almış hallerini barındırıyor. Wîkîferheng editörleri “Birinci amacımız dijital sözlük alanında dilimizi geliştirip, her Kürde dillerinin dünya dilleri arasında küçümsenmeyecek bir değere sahip olduğunu göstermektir” dedi.

Ferhat Yaşar

İnternet üzerinde veya basılı olarak mevcutta birçok sözlük var. Wîkîferheng de çevrimiçi sözlüklerden bir tanesi. Ancak dili belli kurallar çerçevesinde en doğru biçimde belgelemeye çalıştığından, bu yönüyle diğer çevrimiçi sözlüklerden ayrılıyor. Bir milyon kelime hedefine açıklık getiren Wîkîferheng editörleri, “Hedeflenen bir milyon sayısı saf kelime sayısını değil, toplam maddeleri belirtiyor” diye konuşuyor.

‘SÖZLÜKTE 4 KÜRT BİR YABANCI VAR’

Henüz sözlüğe kaydedilmemiş birçok kelime var. Wîkîferheng’e sadece ‘kelimeler değil, deyim, atasözü ve zaman halleri ile kelimelerin ek almış halleri de kaydediliyor.  “Bu durum yalnızca Kürtçe sözlük Wîkîferhenge özgü değil, diğer sözlükler de bu şekilde” diyen editörler şöyle devam ediyor: “Örneğin İngilizce sözlüğe kelimelerin çoğul halleri ve zaman halleri de kaydedilmiş durumda ve şu an İngilizce sözlükte 5 milyondan fazla madde var. Wîkîferheng için de aynı durum geçerli. Öte yandan önemle belirtmek istiyoruz ki Wîkîferheng’in de sıkı kuralları mevcut. Wîkîferheng’e eklenecek olan maddeler için ‘güvenilirlik’ şartı geçerli. Bu kurala göre bir maddenin Wîkîferheng’e eklenebilmesi için, o madde ile eklenecek olan kelime, deyim, atasözü gibi maddelerin güvenilir vasıftaki en az üç kaynaktan geçmiş olması gerekir. Tüm katılımcılar (diğer adıyla editörler) sözlüğe eklenen kelimeleri kontrol edebilir. Kelime kontrolü mevcut adminlerin doğal işi. Şu an sözlükte dördü Kürt, biri yabancı olmak üzere beş yönetici bulunuyor. Yabancı olan yöneticimiz vandalizmi engellemek ve diğer bazı hataları çözmek için çalışıyor; Kürtçe bilmediği için madde içerikleri açısından değişiklik yapamıyor.”

‘KÜRTÇE DİJİTAL TEKNOLOJİLER ALANINDA GERİDE KALMIŞ DURUMDA’

Wîkîferheng, Kürtçenin, değişen dünya ile birlikte gelişen teknolojiere de ayak uydurarak yeni alanlarda da varolması için çalışıyor. Editörler şu bilgileri veriyor: “Ne yazık ki Kürtçe informatik ve dijital teknolojiler alanında geri kalmış durumda. Örneğin akıllı telefonların Kürtçe-Kurmancî dil seçeneği bulunmuyor. Google, Microsoft, Samsung gibi büyük şirketler, bir dilde hizmet vermek için belli kriterler oluşturmuş durumdalar. Geniş bir kitlece desteklenen Wîkîferheng’de yer alan madde ve makalelerin kalitesi de bu kriterleri karşılayacak düzeyde.

Zira Wîkîferheng’de eklenen tüm veriler inceleniyor. Günlük, aylık ve yıllık olarak ziyaretçi sayıları, aktif editör ve yöneticiler, yüklenen dosyalar, oluşturulan maddeler ve makaleler gibi veriler tek tek analiz ediliyor. Bu analizlerin sonucunda örneğin bir dilin yaklaşık olarak kaç kişi tarafından konuşulduğu ortaya konulabiliyor. Az önce isimlerini andığımız büyük şirketlerin de bu tür analizler yaptığını düşünüyoruz. Bu sebeple de Wîkîferheng ve Kürtçe Wîkîpediya’nın gelişmişliğinin dilimizin dijital platformlardaki temsiliyetini arttıracağını inanıyoruz.”

‘ELEŞTİRMEK, KARŞI ÇIKMAK ANLAMINA GELMEZ’

Gerek sosyal medyada gerekse diğer alanlarda Wîkîferheng’e yönelik eleştiriler yapılıyor. Yapılan eleştrilerin karşı çıkma anlamını taşımadığını belirten editörler; “Doğru ve yapıcı eleştiriler, çalışmalarımızın gelişmesini, doğru yönde ilerlemesini sağlayacaktır. Bu yönüyle bizi eleştirenlere müteşekkiriz. Diğer yönüyle de herkes bizi eleştirme hakkına sahip. Pratikte herkesin katılımına açık olan Wîkîferheng üzerinde her gün yüzlerce kişi yeni maddeler oluşturmakta yahut düzeltmeler yapmaktadır. Buradan da anlaşılacağı üzere Wîkîferheng’in binlerce katılımcısı mevcut. İstatistiklerden bahsedecek olursak Wîkîferheng’in günlük görüntülenme sayısı ortalama 30 bin ile 50 bin arasında değişmekte. Bu da az bir sayı değil. Yani aylık asgari görüntülenme sayısı 1 milyon. Kısacası, Wikimedia Vakfı’nın bir kolu olan Wîkîferheng’in gönüllü katılımcıları dışında bir destekçisi bulunmamaktadır. Sosyal medya hesaplarımız henüz yeni. DM üzerinden veya diğer yollarla birçok kişi bize olan desteğini dile getirmekte, sorular sormakta, Kürtçeye dair yaptıkları çalışmalarla ilgili tavsiye veya yönlendirme istemekte” diye konuşuyor.

‘TÜKETİCİ DEĞİL, ÜRETİCİ BİR TOPLUM OLMALIYIZ’

İstatistiklere göre Kürtçe, Ortadoğu’da tercih edilen diller arasında yer alıyor ve Efrîn’den Urmiye’ye kadar birçok kişi Wîkîferheng’de katılımcı veya kullanıcı olarak çalışmaları takip ediyor. “Modern dünyada şunu görmekteyiz ki gelişmiş ülkelerdeki insanlar ülkelerini çağdaş duruma getirebilmek için öncelikle kendi bilinç düzeylerini yükseltmeye özen göstermiş ve bu uğurda büyük çaba harcamışlardır. Öncelikle belirtmeliyiz ki tüketici değil, üretici bir toplum olmalıyız” diyen editörler şöyle devam ediyor: “Teknolojiyi takip etmeli, teknolojiye öncülük etmeliyiz. Bilinçsiz bir şekilde ve emek vermeksizin bir şey elde etmemiz zor. Çaba gösteren, emek verenler de bunun karşılığını almaktadır. Birinci amacımız dijital sözlükçülük alanında dilimizi geliştirip, her Kürde dillerinin dünya dilleri arasında küçümsenmeyecek bir değere sahip olduğunu göstermektir. Bu sayede hem teknoloji şirketlerine Kürtçe’ye dair çalışmalarında kullanmak üzere kolay erişilebilir ve detaylı bir kaynak sunulmuş olacak. Hem de dilin her detayının kaydedilerek korunup geliştirilmesi sağlanacak.

Wîkîferheng yalnızca kelime eklenen bir platform değil, bir okul mahiyetinde. Birçok Wîkîferheng kullanıcısı Kürt diline olan hakimiyetlerini geliştiriyor; buradan da Wîkîpediya’ya yönelip Kürtçe ansiklopedik çalışmalarla katkı sunuyor. Wîkîferheng ile Wîkîpediya’nın en büyük avantajlarından biri de bir hafıza ve görevi görmesidir. Buradaki bilgiler hiçbir surette kaybolmamaktadır. Bilindiği üzere birçok Kürtçe websitesi siber saldırılara maruz kalmaktadır, ancak Wîkîferheng veya Wîkîpediya için bunlar mümkün değil. Bunlar göz önüne alındığında Wîkî platformlarının geliştirilmesinin ne kadar önemli olduğu anlaşılacaktır. Son olarak milletimize çağrımız; gelip Wîkî platformları gibi gönüllü Kürtçe çalışmalarına katılmaları ve dijital ve gündelik hayatta dilimizi ileriye taşımak ve hak ettiği noktaya getirmek için çaba sarf etmeleridir.”

Bu yazı ilk olarak Gazete Duvar’da yayınlanmıştır.