Almanya'da Würzburg Üniversitesi'nden bilim insanlarının, dünya çapında demokrasilerin gelişimiyle ilgili yaptığı kapsamlı araştırma çarpıcı sonuçlar ortaya koydu. Ülkelerin demokratiklik ölçeğinde sırasıyla "işleyen demokrasi", "eksik demokrasi", "melez rejimler", "ılımlı otokrasi" ve "sert otokrasi" olarak sınıflandırıldığı araştırmada Türkiye "ılımlı otokrasiler" arasında yer aldı.

1900'lü yıllardan bu yana 175'i aşkın ülkedeki yönetim şekilleri ve demokrasi kalitesindeki değişimleri mercek altına alan "Demokrasi Matriksi"nin 2019 yılı verilerine göre Türkiye, 2012-2019 döneminde en sert düşüşü yaşayan ülkeler arasında gösterildi.

TÜRKİYE MATRİKSTE 179 ÜLKE ARASINDA 140'INCI SIRADA YER ALDI

2012'de "eksik demokrasi" olarak sınıflandırılmasına rağmen hızlı demokratikleşme gösterdiği belirtilen Türkiye, 2019'da "ılımlı" otokrası seviyesine geriledi.

"Eksik" demokrasiden "ılımlı" otokrasiye gerileyen ülkeler arasında en belirgin örnekler olarak Türkiye'nin yanında Sırbistan, Macaristan, Brezilya ve Hindistan da gösterildi. Türkiye matrikste 179 ülke arasında 140'ıncı sırada yer aldı.

DÜNYA GENELİNDE DEMOKRASİ KALİTESİNDE DÜŞÜŞ VAR

Deutsche Welle Türkçe'nin aktardığı haberde, araştırmaya göre dünya genelinde demokrasilerin kalitesinde de düşüş kaydedildiği ifade edildi. Dünya nüfusunun yarıya yakınının "demokratik rejimler"de, ancak sadece dörtte birinin "demokrasilerde" yaşadığı belirtildi.

Araştırmadaki sınıflandırmaya göre ele alınan 179 ülkeden 83'ü "demokrasi" statüsüne sahipken "eksik" demokrasilerin sayısı 46, "işleyen" demokrasilerin sayısı 37 olarak belirlendi.

55 ülke "otokrasi" ile yönetilirken "ılımlı" otokrasilerin 34, "sert" otokrasilerin 21 ülkede geçerli olduğu kaydedildi. Hem demokratik hem otokratik ögeleri barındıran "melez" rejimlerin sayısı ise 41 olarak belirlendi.

HANGİ ÜLKELER NASIL SINIFLANDIRILDI?

Ağırlıklı olarak AB ülkeleri, ABD, Japonya, Kanada gibi sanayi ülkeleri "işleyen" demokrasiler arasında sayılırken Polonya, Kıbrıs, Hırvatistan, Malta, Bulgaristan gibi Avrupa ülkeleri "eksik" demokrasi olarak sınıflandırıldı.

Çok sayıda Afrika ülkesiyle Bosna-Hersek, Ukrayna, Irak, Ürdün, Pakistan gibi ülkeler "melez rejim", Türkiye'nin yanı sıra çeşitli Afrika ülkeleri ile Rusya, İran, Mısır, Afganistan, Cezayir gibi ülkeler "ılımlı" otokrasi sınıfında yer aldı.

Skalanın en altındaki "sert" otokrasi sınıflandırmasındaysa Birleşik Arap Emirlikleri, Azerbaycan, Libya, Çin, Kuzey Kore, Suriye ve Suudi Arabistan gibi ülkeler bulunuyor.

Kapsamlı araştırmada temel demokratik kurumların işleyişi, özgürlükler, siyasi ve toplumsal eşitlik, siyasi karar alma mekanizmalarına katılımın yanı sıra yolsuzluk, şiddet seviyesi ve sosyo-ekonomik koşullar gibi dış etkenlerin de ölçüt alındığı ifade edildi.

BERTELSMANN VAKFI DA, TÜRKİYE'Yİ İLK KEZ OTOKRASİ OLARAK SINIFLANDIRDI

Alman Bertelsmann Vakfı'nın nisan ayında yayınladığı Dönüşüm Endeksi‘nde de Türkiye ilk kez "ılımlı otokrasi" olarak sınıflandırılmış, raporda 137 ülke arasında 77’nci sırada gelen Türkiye için "de facto diktatörlük" nitelendirmesi yapmıştı.

Raporun Türkiye ile ilgili bölümünde, 2017'deki anayasa değişikliği referandumunun ardından Haziran 2018'de yeni sisteme geçilmesiyle, "Türk siyasetinde yeni bir dönemin başladığına" atıfta bulunularak, "Parlamenter sistemin yerine aşırı güçlü bir cumhurbaşkanının mevcut olduğu yeni bir başkanlık sistemi geldi. Bu de facto diktatörlüğün, Türk demokrasisi ve dış politikası üzerinde etkileri oldu" ifadelerine yer verilmişti.

Endekste "yeni bir Türkiye'nin" oluştuğunun gözlemlendiği kaydedilirken, "Ülkenin iç politikası ve uluslararası ilişkilerinde radikal bir dönüşüm gerçekleşti" sözlerine yer verildi. Raporda, son dönemde yaşanan gelişmeler ışığında "Türkiye'nin artık bir demokrasi olarak sınıflandırılamayacağı" belirtildi.

TÜRKİYE ÜÇ ALANDA DÜŞÜK NOT ALMIŞTI

İncelenen ülkeler arasında Türkiye, "Demokrasi Statüsü" sıralamasında 10 üzerinden 4,9 puanla 77'nci sırada geldi. Bu puan ile Türkiye, orta kategori olan "ılımlı otokrasiler" grubunda sınıflandırıldı. Böylece Türkiye, Bertelsmann tarafından ilk kez "otokrasi" olarak sınıflandırılmış oldu. Buna basın özgürlüğünün kısıtlanması, insan haklarının ihlal edilmesi ve güçler ayrılığı ilkesinin saf dışı bırakılması gerekçe gösterildi.

Türkiye, söz konusu statü derecelendirilirken göz önüne alınan faktörler olan "devletin temel işlevlerini yerine getirme kabiliyetinde" 10 üzerinden 7, "siyasi katılım" alanında 5,80 ve "siyasi ve toplumsal entegrasyon" alanında 5,30 puan ile derecelendirildi. "Hukuk devleti" ve "demokratik kurumların istikrarlılığı" kalemlerinde ise Türkiye sırasıyla 3,50 ve 3 puan aldı.

Ortadoğu ve Kuzey Afrika grubuna dahil edilen Türkiye'nin "Ekonomi Statüsü" değerlendirmesindeki puanı ise 10 üzerinden 6,1 oldu. Bu listede 50'nci sırada gelen Türkiye, orta seviye olan "sınırlı" ülkeler arasında yer aldı. Bu kategoride hesaba katılan faktörlerde Türkiye, "sosyoekonomik seviye" alanında 5, "pazar örgütlenmesi" alanında 7,8, "para ve mali istikrar" alanında 6,5 puan alırken, Türkiye'nin "özel mülk" notu 6,5, "sürdürülebilirlik" notu 4,5 ve "ekonomik performans" notu 6 oldu.

"Yönetişim (governance) Endeksi" sıralamasında ise 95'inci sırada gelen Türkiye, göz önüne alınan kategorilerden olan "uluslararası işbirliği" alanında 5,7 ve "uzlaşıya varma" alanında 3 puan aldı. Türkiye'nin bu sıralamadaki ortalama puanı da 10 üzerinden 4,1 oldu.

Artı Gerçek