Belçika'da 2004 yılında 4 kadını öldürüp ömür boyu hapse mahkum olan ve talebi doğrultusunda cezasını çekmesi için Türkiye'ye gönderilen Osman Çallı'nın serbest kalması şaşkınlık yarattı. Bunun olası nedenlerini ceza hukukçusu Barış Erman anlattı

BBC'den Yusuf Özkan'ın haberine göre Belçika'da 2004 yılında eşi ve hamile kız kardeşinin de aralarında bulunduğu 4 kadını öldürüp, 2 kişiyi de ağır yaraladığı gerekçesiyle ömür boyu hapse mahkum edilen Osman Çallı, cezasının geri kalanını çekmek için iade edildiği Türkiye'de geçen günlerde tahliye edildi.

Habere göre Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı ise Belçika kamuoyundaki iddialarla ilgili olarak yaptığı açıklamada, Çallı'nın tahliyesinin uluslararası ve iç hukuka uygun gerçekleştiğini bildirdi.

Osman Çallı'nın serbest bırakılması sosyal medyada tepkilere neden olurken bir taraftan da akıllara yurtdışında suç işleyen Türk vatandaşlarının veya tam tersi durumda olan yabancı suçluların hangi şartlar altında iade edilebileceklerine dair soruları da getirdi.

Uluslararası hukuk üzerine de çalışan Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Barış Erman, bu konuya dair sorularımızı cevapladı:

Barış Erman / Fotoğraf: Yeditepe Üniversitesi

"Yabancı ülkede mahkum olan cezasını ülkesinde çekebiliyor"

Bir Türk vatandaşı yurtdışında suç işler ve mahkum olursa hapis cezasını Türkiye'de çekebilir mi?

Ceza mahkumiyeti infazının nakline ilişkin uluslararası sözleşmeler var. Bu şu anlama geliyor. Şayet ülkeleriniz arasında karşılıklı anlaşma varsa siz diğer ülkeye nakledilmenizi talep edebiliyorsunuz. Avrupa çapında böyle anlaşmalar bulunuyor. Mehmet Ali Ağca da böyle bir anlaşma ile gelip cezasını burada tamamlamıştı. Talep edilen ülke genellikle kişinin kendi vatandaşı olduğu ülke olur. Cezaların miktarı sizi gönderen ülkenin hukukuna göre belirlenir ama infaz aşamasında sizi alan ülkenin hukukuna göre uygulanır.

"Türkiye'deki koşullu salıverme düzenlemelerinden faydalanmış olabilir"

Osman Çallı'nın erken serbest kalmasına neden ne olabilir?

Türkiye'de af gibi uygulamalar çok çıkıyor. Koşullu salıverme derken infaz hukukundaki düzenlemeler çok mahkumun erken serbest kalmasına neden oluyor. Dosyanın içeriğini tam bilmemekle birlikte söz konusu düzenlemelerin Osman Çallı'nın serbest kalmasına neden olmuş olabileceğini tahmin ediyorum. Çünkü infaz hukuku iade edilen ülkenin hukukuna göre. Dolayısıyla erken koşullu salıverme imkanları bu kişiye de uygulanmış olabilir.

Osman Çallı'nın 10 Kasım 2020'de şartlı tahliye edildiği açıklandı

"Bir kişi, yabancı ülkede cinayet işlese dahi iadesinin ardından çıkan aftan faydalanabilir"

Yabancı bir ülkede cinayet, katliam gibi ağır bir suç işleyip ömür boyu hapse mahkum olan bir Türk vatandaşı, iadesinin ardından bir yıl sonra çıkacak bir af ile hapisten çıkabilir mi?

Çıkar. Ancak iade edilen mahkumların bu tür şeylerden çok yararlandırılması bu ülkeye iade taleplerinin reddi sonucunu doğuracaktır.

"Ülkeler ikili anlaşmalarda iade için zaman ve suç limiti de koyabilir"

İade talep edilmek için cezanın belli bir bölümünü mü çekmek gerekiyor yoksa hüküm verildikten kısa bir süre sonra da talep edilebilir mi?

Ne kadar süre sonra talepte bulunabileceği iki ülke arasındaki sözleşmeye ve bürokrasinin işleyişine bağlı. Yoksa bir yıl sonra da iade edilmeye engel yok. Ancak iki ülkenin anlaşmasına göre zaman ve suç limiti de konmuş olabilir. Örneğin terör ve ülkeye karşı işlenmiş suçları kapsam dışında bırakabilirler. Burada belirleyici olan iki ülkenin anlaşmasının içeriği.

"İdam, işkence, ayrımcılık riski varsa iade etmeyebilirler"

Bir kişi, hem Türkiye'de hem yabancı ülkede suç işlemiş olsun. En sonunda orada yakalanmış, yargılanmış ama iade talebi de yok. Türkiye, "Bize verin" diyebilir mi?

Şayet o ülke Avrupa ülkesiyse oradaki cezasını çektikten Avrupa Birliği'nden deport yani sınır dışı edilmesi söz konusu olacaktır. Talep eden ülke varsa oraya iadesi söz konusu olabilir. Bu da ülkeler arası  çok taraflı sözleşmelere bağlıdır ve aynı zamanda insan hakları korumasına tabidir. Talep eden ülke idam edeceğim diyorsa, işkence ayrımcılık ihtimali varsa iade etmezler.

"Vatandaş olmayan ama Türkiye kökenli biri de iade edilebilir"

Kişi artık vatandaş değil ama Türkiye kökenli ve Türkiye'ye iade edilmek istiyor. O kişiler de kabul ediliyor mu?

Bu da iki ülke arasındaki anlaşmalara göre belirlenir.  Mahkum ‘Benim o ülke ile kültürel olarak bir takım bağlarım var. Cezamı orada çekmek istiyorum' dediğinde iki ülke anlaşırsa iade edilmez diye bir kural yok.

"Yabancı ülkede suç işleyip Türkiye'de yakalanan vatandaşlar iade edilmiyor"

Farklı bir ülkede suç işleyen ancak Türkiye'ye firar eden bir vatandaş yakalanması halinde talep eden ülkeye verilir mi? Yargılanması hangi kanuna göre yapılır?

Genel kural olarak kendi vatandaşımız iade edilmez, etmiyoruz. Bu genel olarak birçok ülkenin uyguladığı bir kural.  İstisnaları var mıdır? Vardır. İki ülke arasında anlaşmıştır veya Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde vatandaş iade edilmez diye bir kural yok.

Türkiye'ye iade edilenler buradaki infaz hukukuna göre cezasını çekiyor

"Hücre cezası varsa bile buraya geldiğinde hücrede kalmayabilir"

Yurtdışında mahkum olan kişinin cezasının altı yılı hücre cezası. İade edildi. Burada da altı yıl hücre de kalır mı?

Hangi ülkede infazını çekiyorsa o ülkenin infaz hükümleri uygulanacaktır. Oradaki hücre cezası burada kabul edilmez.

İade edilen kişiyi iade eden ülkelerin yetkilileri gelip arada kontrol eder mi?

Hayır. O ülke birbirlerine güvenerek zamanında o anlaşmayı yapmıştır. Birbirlerine güvenmezlerse anlaşmayı iptal ederler

Ali Kemal Erdem/ Independent